Bài 18. Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất

GIÁO ÁN NGỮ VĂN LỚP 7
Giáo viên: Lê Thị Hà
VĂN HỌC DÂN GIAN
Truyện dân gian
Truyền thuyết
HỆ THỐNG CÁC THỂ LOẠI VĂN HỌC DÂN GIAN ĐÃ HỌC
Thơ ca dân gian
Lớp 6
Lớp 7
Truyện cổ tích
Truyện ngụ ngôn
Truyện cười
Tục ngữ
Ca dao
Tục ngữ là một thể loại thơ ca dân gian. Nó được ví là kho báu kinh nghiệm và trí tuệ dân gian, là “ Túi khôn vô tận”. Tục ngữ là thể loại triết lí nhưng cũng là “cây đời xanh tươi “. Vậy tục ngữ là gì ? Tục ngữ đúc kết được những kinh nghiệm gì cho chúng ta . Tiết học hôm nay cô cùng các em tìm hiểu những nội dung này .
Tuần :20
Tiết:79
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu
1- Tục ngữ là gì ?


Tục ngữ là gì?
=>Tục ngữ là những câu nói dân gian ngắn gọn, ổn định, có nhịp điệu, hình ảnh thể hiện những kinh nghiệm của nhân dân về tự nhiên, lao động sản xuất, con người và xã hội.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
II- Đọc- hiểu văn bản:
1. Chú thích:
2 .Đọc:
1.Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
2. Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.
3.Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
4.Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
5.Tấc đất tấc vàng.
6.Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền.
7.Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
8.Nhất thì, nhì thục.
1.Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
2. Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa.
3.Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
4.Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
5.Tấc đất tấc vàng.
6.Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền.
7.Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
8.Nhất thì, nhì thục.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III.Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 1:
Có thể chia 8 câu tục ngữ trong bài làm mấy nhóm?
Mỗi nhóm gồm những câu nào? Gọi tên từng nhóm đó.
=>Có thể chia 8 câu tục ngữ này làm hai nhóm :
- Câu 1, 2,3,4: Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
- Câu 5,6,7,8: Những câu tục ngữ về lao động sản xuất.
Đọc lại câu 1 và trả lời các câu hỏi sau:
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng,
Ngày tháng mười chưa cười đã tối.
Nhận xét gì về vần, phép đối và biện pháp nghệ thuật trong câu tục ngữ này. Các yếu tố có tác dụng gì trong biểu đạt?
-Vần lưng: năm- nằm; mười, cười
-Các cặp từ trái nghĩa: đêm >-Biện pháp nói quá: chưa nằm đã sáng; chưa cười đã tối
=> Các yếu tố này làm nổi bật đặc điểm của hai tháng trong năm
Câu tục ngữ đã nêu lên đặc điểm gì của thiên nhiên?
=>Tháng 5: đêmngắn, ngày dài;
=>Tháng 10: đêm dài , ngày ngắn.
Cơ sở nào để người xưa rút ra kinh nghiệm này?
=>Quan sát hiện tượng thiên nhiên này trong thực tế.
Kinh nghiệm này có giá trị như thế nào trong đời sống?
=> Câu tục ngữ giúp con người chủ động tính toán, sắp xếp thời gian, công việc, sức lao động, cả việc giữ gìn sức khỏe
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 1:
Giúp con người chủ động tính toán, sắp xếp thời gian, công việc, sức lao động, cả việc giữ gìn sức khỏe.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 2:
Đọc lại câu 2 và trả lời các câu hỏi sau:
2. Nhiều sao thì nắng, vắng sao thì mưa.
Em có nhận xét gì về nghệ thuật dùng trong câu?
=>2 vế đối xứng với các cặp từ trái nghĩa (nhiều - vắng, nắng-mưa), vần lưng, vần liền.
Câu tục ngữ đã nêu lên đặc điểm gì của thiên nhiên?
=> Đêm trước nếu trời nhiều sao thì sẽ nắng vào ngày mai, ít sao thì trời sẽ mưa.
Kinh nghiệm này có giá trị như thế nào trong đời sống?
=> Giúp con người có ý thức biết nhìn sao để dự đoán thời tiết, sắp xếp công việc
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 2:
Giúp con người có ý thức biết nhìn sao để dự đoán thời tiết, sắp xếp công việc
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 3:
Đọc lại câu 3 và trả lời các câu hỏi sau:
3. Ráng mỡ gà có nhà thì giữ.
Em có nhận xét gì về nghệ thuật dùng trong câu?
=>vần lưng, vần cách; hình ảnh cụ thể “có nhà thì giữ” ý chỉ sắp có bão lớn.
Câu tục ngữ đã nêu lên đặc điểm gì của thiên nhiên?
=> Ráng vàng xuất hiện phía chân trời là dấu hiệu sắp có bão
Kinh nghiệm này có giá trị như thế nào trong đời sống?
=> Giúp con người có ý thức chủ động giữ gìn nhà cửa, hoa màu khi có bão.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 3:
Giúp con người có ý thức chủ động giữ gìn nhà cửa, hoa màu khi có bão.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 4:
Đọc lại câu 4 và trả lời các câu hỏi sau:
4. Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
Em có nhận xét gì về nghệ thuật dùng trong câu?
=>vần lưng, vần cách
Câu tục ngữ đã nêu lên đặc điểm gì của thiên nhiên?
Tháng 7 thấy kiến di chuyển lên chỗ cao biết là sắp có lụt
Kinh nghiệm này có giá trị như thế nào trong đời sống?
=>Giúp con người có ý thức dự đoán lũ lụt từ một hiện tượng tự nhiên để chủ động phòng chống.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III. Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
Câu 4:
Giúp con người có ý thức dự đoán lũ lụt từ một hiện tượng tự nhiên để chủ động phòng chống.
Sưu tầm một số câu tục ngữ về thiên nhiên

- Ráng vàng thì nắng, ráng trắng thì mưa.
- Quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa.
- Mây xanh thì nắng, mây trắng thì mưa.
- Chuồn chuồn bay thấp thì mưa.
Bay cao thì nắng bay vừa thì râm.
- Kiến đen tha trứng lên cao
Thế nào cũng có mưa rào thật to.
- Mây kéo xuống biển thì nắng chang chang,
Mây kéo lên ngàn thì mưa như trút”
-Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật”
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III.Tìm hiểu văn bản
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất .
Câu 5:
Đọc lại câu 5 và trả lời các câu hỏi sau:
5. Tấc đất tấc vàng.
Em có nhận xét gì về nghệ thuật dùng trong câu?
=>phép so sánh, từ ngữ so sánh đã được lược bỏ, cách nói trở nên hết sức ngắn gọn và cụ thể.
Qua phép so sánh, câu tục ngữ đã nêu lên ý nghĩa?
đất được coi như vàng, quí như vàng, nói lên giá trị của đất đối với đời sống lao động sản xuất của con người
Bài học thực tế từ kinh nghiệm này là gì ?
=>Giúp con người có ý thức được giá trị của đất, tránh hiện tượng lãng phí đất đai.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III.Tìm hiểu văn bản
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất
Câu 5:
Giúp con người có ý thức được giá trị của đất, tránh hiện tượng lãng phí đất đai.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I . Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III. Tìm hiểu văn bản
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất
Câu 6:
Đọc lại câu 6 và trả lời các câu hỏi sau:
6. Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền.
Cách dùng từ trong câu tục ngữ có gì đặc biệt? Điều đó có tác dụng gì?
=>câu tục ngữ dùng từ Hán Việt, làm cho cách diễn đạt có phần trang trọng, nhấn mạnh tính chất quan trọng của vấn đề được nêu trong câu tục ngữ.
Vấn đề được nêu lên trong câu tục ngữ là gì?
Nêu thứ tự các nghề, các công việc đem lại lợi ích kinh tế cho con người: nuôi cá-> làm vườn-> làm ruộng
Kinh nghiệm này giúp con người điều gì?
=>Giúp con người khai thác tốt điều kiện, hoàn cảnh tự nhiên để tạo ra của cải, vật chất.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I . Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III. Tìm hiểu văn bản
1. Những câu tục những về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất
Câu 6:
Giúp con người khai tốt điều kiện, hoàn cảnh tự nhiên để tạo ra của cải, vật chất.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I .Giới thiệu:
II . Đọc- hiểu văn bản:
III. Tìm hiểu văn bản
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất
Câu 7:
Đọc lại câu 7 và trả lời các câu hỏi sau:
7. Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.
Cách dùng từ trong câu tục ngữ có gì đặc biệt? Điều đó có tác dụng gì?
=>câu tục ngữ dùng từ Hán Việt, làm cho cách diễn đạt có phần trang trọng, nhấn mạnh tính chất quan trọng của vấn đề được nêu trong câu tục ngữ.
Vấn đề được nêu lên trong câu tục ngữ là gì?
Nêu thứ tự quan trọng của các yếu tố trồng lúa nước của nhân dân ta
Kinh nghiệm này giúp con người điều gì?
=>Giúp cho nông dân thấy được tầm quan trọng của từng yếu tố trong quá trình canh tác lúa nước.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I . Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III. Tìm hiểu văn bản
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất
Câu 7:
Giúp cho nông dân thấy được tầm quan trọng của từng yếu tố trong quá trình canh tác lúa nước.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I . Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III. Tìm hiểu văn bản
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất
Câu 8:
Đọc lại câu 8 và trả lời các câu hỏi sau:
8. Nhất thì, nhì thục.
Cách dùng từ trong câu tục ngữ có gì đặc biệt? Điều đó có tác dụng gì?
=>câu tục ngữ dùng từ Hán Việt, làm cho cách diễn đạt có phần trang trọng; vần lưng, vần liền, ngắn gọn, nhấn mạnh tính chất quan trọng của vấn đề được nêu trong câu tục ngữ.
Vấn đề được nêu lên trong câu tục ngữ là gì?
khẳng định tầm quan trọng của yếu tố thời vụ và yếu tố đất đai, trong đó yếu tố thời vụ là hàng đầu
Kinh nghiệm này giúp con người điều gì?
=>Giúp cho nông dân thấy được tầm quan trọng của từng yếu tố thời vụ và đất đai để canh tác có hiệu quả cao.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
1- Những câu tục ngữ về thiên nhiên
2- Những câu tục ngữ về lao động sản xuất
Câu 8:
Giúp cho nông dân thấy được tầm quan trọng của yếu tố thời vụ và yếu tố đất đai để canh tác có hiệu quả cao.
Sưu tầm một số câu tục ngữ về lao động sản xuất

- Con trâu là đầu cơ nghiệp.
- Lúa chiêm lấp ló đầu bờ.
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên
- “Đom đóm bay ra, trồng cà tra đỗ
- Tua rua, bằng mặt, cất bát cơm chăm”
- Đất thiếu trồng dừa, đất thừa trồng cau”
- Ăn kĩ no lâu, cày sâu tốt lúa”
- trời năng tốt dưa, trờimưa tốt lúa
- Năm trước được cau, năm sau được lúa
- Được mùa cau đau mùa lúa.
- Làm ruộng ăn cơm nằm,
Chăn tằm ăn cơm đứng”
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III. Tìm hiểu văn bản
IV:Tổng kết:
1- Nội dung:
Kinh nghiệm về các hiện tượng thiên nhiên và lao động sản xuất.
Nhắc lại hai nội dung chính của các câu tục ngữ vừa học
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
IV- Tổng kết:
1- Nội dung:
2- Nghệ thuật:
- Ngắn gọn.
- Thường có vần, nhất là vần lưng.
Các vế đối xứng nhau, cả về hình thức và nội dung.
- Lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh.
Nêu những nét nghệ thuật đặc sắc của các câu tục ngữ.
Tiết 79- Bài:
TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN VÀ
LAO ĐỘNG SẢN XUẤT
I- Giới thiệu:
II- Đọc- hiểu văn bản:
III- Tìm hiểu văn bản
IV- Tổng kết:
1- Nội dung:
2- Nghệ thuật:
3- Ý nghĩa:
Truyền đạt những kinh nghiệm quí báu về các hiện tượng thiên nhiên và lao động sản xuất để chủ động hơn trong đời sống và trong lao động sản xuất.
Cho biết ý nghĩa của các câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất.
Happy newyear