Bài 16. Ôn tập tác phẩm trữ tình

Tiết 66
Ôn tập tác phẩm trữ tình
KHỞI ĐỘNG
Đây là ai
Quan sát tranh và cho biết tên những nhà văn nhà thơ mà em đã học
Lý Bạch
Là nhà thơ nổi tiếng của Trung
Quốc được mệnh danh là Thi
Tiên
ĐỖ PHỦ
Là nhà thơ nổi tiếng Trung
Quốc thời đường, ông được
mệnh danh là Thi Thánh
















Nhà thơ đỗ tiến sĩ sinh sống và làm quan 50 năm ở kinh đô Trường An, khi về quê đau đớn, xót xa khi bị coi là khách?
HẠ TRI CHƯƠNG
Người được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ, coi trọng tình bạn, vượt qua sự thiếu thốn về vật chất vẫn giữ được tình bạn nồng nàn, thắm thiết.
Nguyễn Khuyến
Là nhà thơ nữ của Việt Nam được mệnh danh là bà chúa thơ Nôm.
Xuân Quỳnh
Xuân Quỳnh
Bài 1: Hãy nêu tên tác giả của những tác phẩm sau: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh, Phò giá về kinh, Tiếng gà trưa, Cảnh khuya, Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê, Bạn đến chơi nhà, Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra, Bài ca nhà tranh bị gió thu phá .
Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
Lý Bạch
Phò giá về kinh
Trần Quang Khải
Tiếng gà trưa
Xuân Quỳnh
Cảnh khuya
Hồ Chí Minh
Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê
Hạ Tri Chương
Bạn đến chơi nhà
Nguyễn Khuyến
Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra
Trần Nhân Tông
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
Đỗ Phủ
Bài tập 2+3
Hãy sắp xếp lại để tên tác phẩm khớp với thể thơ,nội dung tư tưởng, tình cảm được biểu hiện


- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm.
- Tình cảm biểu hiện : Tình cảm tiến bộ, mang màu sắc nhân bản.
(Tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, tình bạn, tình yêu,… )
TÁC PHẨM TRỮ TÌNH
Tác phẩm trữ tình là văn bản biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả trước cuộc sống.
Tác phẩm trữ tình là văn bản biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả trước cuộc sống.
Thể loại văn học biểu đạt :
+ Thơ trữ tình
+ Ca dao trữ tình
+ Tuỳ bút …
Có ý kiến cho rằng :
Đã là thơ thì nhất thiết phải trữ tình
Đã là văn xuôi thì nhất thiết thuộc tự sự
Em có đồng ý với ý kiến đó không? Theo em, chuẩn để xác định “trữ tình” là gì?
* Thơ là thể loại văn học phù hợp để biểu hiện tình cảm, cảm xúc; tuy nhiên, cũng có thơ tự sự, truyện thơ (Truyện Kiều – Nguyễn Du; Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu).
* Văn xuôi phù hợp với kể chuyện, tuy nhiên cũng có loại văn xuôi trữ tình hoặc mang nặng tính chất trữ tình như tùy but ( Mùa xuân của tôi – Vũ Bằng; Cốm, một thứ quà của lúa non – Thạch Lam).
* Chuẩn để xác định “trữ tình” là “biểu hiện tình cảm, cảm xúc” chứ không phải là thơ hay văn xuôi.
BÀI TẬP 4
Đã là thơ thì nhất thiết chỉ được dùng phương thức biểu đạt biểu cảm.
b)Thơ trữ tình là một kiểu văn bản biểu cảm.
c) Ca dao trữ tình là một kiểu văn bản biểu cảm.
d) Tùy bút cũng là một kiểu văn bản biểu cảm.
e) Thơ trữ tình chỉ được dùng lối nói trực tiếp để biểu hiện tình cảm, cảm xúc.
g) Thơ trữ tình có thể biểu hiện gián tiếp tình cảm, cảm xúc qua kể chuyện, miêu tả và lập luận.
h) Ngôn ngữ thơ trữ tình cần cô đọng, giàu hình ảnh và gợi cảm.
i) Thơ trữ tình phải có một cốt truyện hay và một hệ thống nhân vật đa dạng.
k) Thơ trữ tình phải có một hệ thống lập luận chặt chẽ.
b)Thơ trữ tình là một kiểu văn bản biểu cảm.
c) Ca dao trữ tình là một kiểu văn bản biểu cảm.
d) Tùy bút cũng là một kiểu văn bản biểu cảm.
g) Thơ trữ tình có thể biểu hiện gián tiếp tình cảm, cảm xúc qua kể chuyện, miêu tả và lập luận.
h) Ngôn ngữ thơ trữ tình cần cô đọng, giàu hình ảnh và gợi cảm.
Chọn những ý kiến đúng trong các ý kiến sau
Thơ trữ tình là những tác phẩm thơ biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả trước cuộc sống.
Tình cảm : Mang đậm dấu ấn cá nhân (thông qua những rung động của cá nhân để tìm đến cái chung).
Thể thơ: Đa dạng, phong phú.
Ngôn ngữ : cô đọng, giàu hình ảnh, gợi cảm.
Khác với tác phẩm của các cá nhân, ca dao trữ tình (trước đây) là những bài thơ, câu thơ có tính chất ……… và ……………
Thể thơ được ca dao trữ tình sử dụng nhiều nhất là …………
Một số thủ pháp nghệ thuật thường gặp trong ca dao trữ tình ………………………
tập thể
truyền miệng.
lục bát và lục bát biến thể .
so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, phóng đại, diễn tả tình cảm qua những mô típ…
Điền từ còn thiếu vào chỗ trống
Ca dao trữ tình là loại thơ biểu hiện những tình cảm, nguyện vọng tha thiết và chính đáng, vốn được lưu truyền trong dân gian.
- Tình cảm : cái chung, phi cá thể.
- Thể thơ : lục bát và lục bát biến thể
- Nghệ thuật : So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hoá, diễn đạt tình cảm qua những mô típ quen thuộc…
Ca dao trữ tình
* Tình cảm: cái chung, phi cá thể.
Thơ trữ tình
*Tình cảm: Mang đậm dấu ấn cá nhân (thông qua những rung động của cá nhân để tìm đến cái chung).

Hai cách biểu hiện tình cảm, cảm xúc trong tác phẩm trữ tình:
Trực tiếp (qua từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc, các lời than, nhận xét…)
Gián tiếp (qua tự sự, miêu tả, lập luận)
* Cảm thụ, phân tích tác phẩm trữ tình:
- Bám vào ngôn từ và các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản.
- Kết hợp với một số kiến thức ngoài văn bản như: hoàn cảnh sáng tác, tình hình xã hội, gia đình, bản thân tác giả, … để hiểu rõ, hiểu sâu hơn về văn bản.
Câu 1: Câu thơ sau của tác giả nào, trong bài thơ nào?
“Mục đồng sáo vẳng trâu về hết,
Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng”
d. H? Xu�n Huong - B�nh trơi nu?c
a. Tr?n Quang Kh?i - Phị gi� v? kinh
b. Nguy?n Tr�i - Cơn Son ca.
c. Tr?n Nh�n Tơng - Thi�n Tru?ng v�n v?ng.
VUI ĐỂ HỌC
c.
Câu 2: Đoạn văn sau của tác giả nào, trong văn bản nào?
"Tơi y�u sơng xanh, n�i tím; tơi y�u dơi m�y ai nhu trang m?i in ng?n v� tơi cung x�y m?ng u?c mo, nhung y�u nh?t m�a xu�n khơng ph?i l� vì th?."
d. Minh Huong- S�i gịn tơi y�u.
a. Th?ch Lam - M?t th? qu� c?a l�a non: c?m
b. Vu B?ng - M�a xu�n c?a tơi.
c. Nguy?n Khuy?n - B?n d?n choi nh�.
VUI ĐỂ HỌC
b.
Ghi nhớ
Tác phẩm trữ tình là văn bản biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tac giả trước cuộc sống.thơ là thể loại văn học phu hợp để biểu hiện tình cảm,cảm xúc,tuy nhiên cũng có thơ tự sự, truyện thơ.Văn xuôi phù hợp với kể chuyện, tuy nhiên cũng có những loại văn xuôi trữ tình hoặc mang nặng tính chất trữ tình như tùy bút.
Ca dao trữ tình là loại thơ biểu hiện những tình cảm, nguyện vọng tha thiết và chính đáng, vốn được lưu hành trong dân gian. Thơ của thi nhan biểu hiện tình cảm cá nhân song ở những bài thơ có giá trị tình cảm của tác giả bao giờ cũng có tính chất đại diện cho những tình cảm tiến bộ, mang màu sắc nhân bản đậm nét: tình yêu quê hương đất nước, gia đình,tình yêu…
Tình cảm cảm xúc có khi được biểu hiện một cách trực tiếp song thường được biểu hiện một cách gián tiếp.Phân tích, bình giá và thưởng thức thơ trữ tình không được thoát li văn bản song không thể chỉ dừng ở bề mặt ngôn từ văn bản.Phải thông qua ngôn từ giàu tính chất khơi gợi, những cảnh vật,sự việc được miêu tả,tường thuật,… mà suy ngẫm mới đông cảm dược với tác giả và lĩnh hội được đúng và đầy đủ ý vị của bài thơ.
1 . Bài vừa học :
Nắm vững các khái niệm.
Chỉnh sửa, hoàn thiện bảng tổng kết các tác phẩm trữ tình.
Viết đoạn văn cảm nhận về một bài, một đoạn hay một câu… trong một văn bản trữ tình mà em yêu thích.
2 . Bài sắp học .
Soạn : ÔN TẬP TÁC PHẨM TRỮ TÌNH (tiếp theo) .
- Làm các bài tập trong sách giáo khoa.
- Xem lại để nắm vững đặc điểm của một số thể loại: ca dao, thơ Đường luật, cổ thể, thơ hiện đại…

Nguyễn Trãi có những câu thơ như sau :
- Suốt ngày ôm nỡi ưu tư
Đêm lạnh quàng chăn ngủ chẳng yên.
- Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.

? Em hãy nói rõ nội dung trữ tình và hình thức thể hiện của những câu trên.
LUYỆN TẬP
Đáp án đúng:
Nội dung trữ tình trong những câu thơ của Nguyễn Trãi là tấm lòng ưu ái lo cho nước, cho dân của tác giả.
Hình thức thể hiện ở đây không phải là tự sự hay miêu tả mà là lối ẩn dụ.
2. So sánh tình huống thể hiện tình yêu quê hương và cách thể hiện tình cảm đó qua 2 bài thơ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh và Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê.
LUYỆN TẬP
Đáp án đúng:
Tình huống thể hiện tình yêu quê hương:
- Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh: ở xa xứ, trông trăng nhớ quê.
- Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê: về lại quê nhà. Tình cảm quê hương thể hiện thái độ đau xót kín đáo trước sự thay đổi của quue hương.
Cách thể hiện:
- Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh: tình quê được khách quan hoá.
- Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê: biểu cảm qua tự sự và miêu tả.
LUYỆN TẬP
3. So sánh bài Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều với bài Rằm tháng giêng về 2 vấn đề:
Cảnh vật được miêu tả.
Tình cảm thể hiện.
Đáp án đúng:
Cảnh vật: Ít nhiều có nét tương đồng ( đêm khuya, trăng sáng, thuyền, dòng sông ).
Tình cảm: Nếu Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều là cảm xúc, tâm trạng của khác xa xứ thao thức thì Rằm tháng giêng là tình yêu thiên nhiên gắn liền với lòng yêu nước, động thời tâm hồn nghệ sĩ hoà hợp với tâm hồn chiến sĩ.
4.Lựa chọn vào câu trả lời đúng:
Tuỳ bút có nhân vật và cốt truyện.
Tuỳ bút không có cốt truyện và có thể không có nhân vật.
Tuỳ bút sử dụng nhiều phương thức nhưng biểu cảm là chủ yếu.
Tuỳ bút thuộc thể loại tự sự.
Tuỳ bút có những yếu tố gần với tự sự nhưng chủ yếu thuộc thể loại trữ tình
bbb
ccc
êe
Khoanh tròn vào đáp án đúng nhất:
1. Tác phẩm trữ tình là gì ?
Những văn bản viết bằng thơ.
Những tác phẩm kể lại một câu truyện cảm động.
Thơ và tuỳ bút.
Những văn bản thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả.
BÀI TẬP LUYỆN TẬP BỔ SUNG
D
2. Văn bản Sau phút chia ly là:
Thơ Đường.
Thơ tứ tuyệt.
Thơ thất ngôn bát cú.
Thơ song thất lục bát.
BÀI TẬP LUYỆN TẬP BỔ SUNG
D
3. Bài thơ nào sau đây không thuộc nội dung lòng yêu nước, chống ngoại xâm,tự hào dân tộc và yêu cuộc sống thanh bình ?
Qua Đèo Ngang
Sông núi nước Nam
Phò giá về kinh
Thiên trường vãn vọng
BÀI TẬP LUYỆN TẬP BỔ SUNG
A
4. Bài thơ nào sau đây không thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt ?
Bánh trôi nước
Bạn đến chơi nhà
Cảnh khuya
Xa ngắm thác núi Lư
BÀI TẬP LUYỆN TẬP BỔ SUNG
B
BÀI TẬP LUYỆN TẬP BỔ SUNG
5. Chọn Đ hoặc S :

- Nguyên văn tác phẩm
Chinh phụ ngâm khúc
viết bằng chữ Hán.
- Bài Nam quốc sơn hà
là bài thơ Đường.
- Bài Ngẫu nhiên viết
nhân buổi mới về quê
của Hạ Tri Chương.
ĐÚNG
SAI
ĐÚNG
Bánh trôi nước
6. Hãy điền đúng tên tác phẩm vào chỗ chấm để hoàn chỉnh đoạn văn :
Ở tiếng lòng xót xa cho thân phận long đong chìm nổi mà vẫn trong trắng, sắt son của người phụ nữ ............................ ; Ở tâm trạng ngậm ngùi, da diết nhớ về quê hương đất nước trước cảnh thiên nhiên hoang dã .........................
BÀI TẬP LUYỆN TẬP BỔ SUNG
Qua Đèo Ngang
BUỔI HỌC KẾT THÚC