Bài 14. Ôn tập văn bản biểu cảm

Bài 14 -Tiết 62

ÔN TẬP VĂN BẢN BIỂU CẢM
Văn biểu cảm là văn được viết ra nhằm biểu đạt tình cảm , cảm xúc , sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc ( còn gọi là văn trữ tình ) .
Tự sự và miêu tả dùng để gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi gắm cảm xúc.
Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc , do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện , miêu tả đầy đủ sự việc , phong cảnh .
Đọc lại đoạn văn về hoa hải đường(Bài 5), về An Giang (Bài 6), bài Hoa học trò(Bài 6), bài Cây sấu Hà Nội (Bài 7), các đoạn văn biểu cảm (Bài 9), bài Cảm nghĩ về một bài ca dao (Bài 12) và các văn bản trữ tình khác , hãy cho biết văn miêu tả và văn biểu cảm khác nhau như thế nào ?
Hoa học trò
Phượng cứ nở. Phượng cứ rơi. Bao giờ cũng có hoa phượng rơi, bao giờ cũng có hoa phượng nở. Nghỉ hè đã đến. Học sinh sửa soạn về nhà. Nhà chưa về, cái vui gia đình đâu chửa thấy, chỉ thấy xa trường, rời bạn, buồn biết bao! Những cuộc tình duyên giữa bạn bè, đến lúc rẽ chia, cũng rẽ chia dưới màu hoa phượng; dù hữu tâm, dù vô tình, người nào cũng có sắc hoa phượng nằm ở trong hồn. Phượng xui ta nhớ cái gì đâu. Nhớ người sắp xa, còn đứng trước mặt.Nhớ một trưa hè gà gáy khan.Nhớ một thành xưa son uể oải....Thôi học trò đã về hết, hoa phượng ở lại một mình. Phượng đứng canh gác nhà trường, sân trường. Hè đang thịnh, mọi nơi đều buồn bã, trường ngủ, cây cối cũng ngủ. Chỉ có hoa phượng thức để làm vui cho cảnh trường. Hoa phượng thức, nhưng thỉnh thoảng cũng mệt nhọc, muốn lim dim. Gió qua, hoa giật mình, một cơn hoa rụng. Theo Xuân Diệu
"Tôi đã một lần được đến thăm ngôi nhà sàn - nơi Bác ở
và làm việc. Bước qua hàng rào râm bụt xanh mướt
điểm nhung bông hoa đỏ tươi là một can phòng nhỏ
thật đơn sơ giản dị nhưng lại rất gọn gàng, sạch sẽ.
Chiếc giường một, chiếc tủ nhỏ, chiếc đài con con
đặt ngay ngắn trên chiếc bàn làm việc. Một bình hoa huệ trắng, tinh khiết, toả hương man mát, dìu dịu. Tôi có cảm giác
dường như Bác đang đứng rất gần, rất gần đây mìm cười
hiền hậu nhìn chúng tôi."
(Bài làm của học sinh)
VĂN MIÊU TẢ
VĂN BIỂU CẢM
Tái hiện đối tượng
( người , vật , cảnh vật ) làm cho người đọc có thể hình dung và cảm nhận được nó.
Miêu tả đối tượng nhằm mượn những đặc điểm , phẩm chất của nó để bộc lộ suy nghĩ , tình cảm , cảm xúc .
Đọc lại kẹo mầm hãy cho biết văn tự sự và văn biểu cảm khác nhau như thế nào ?
Kẹo mầm
Mỗi sáng mẹ tôi gỡ tóc bằng cái lược thưa gỗ vàng vàng, thế nào rồi cũng có ít tóc rối. Mẹ vo vo giắt nó lên dòn tay chỗ mái hiên nhà. Rồi chị tôi cũng làm thế, bắt chước mẹ cũng gỡ tóc, vo vo giắt mái tóc rối lên chỗ ấy.
Thỉnh thoảng trên đường làng có bà cụ rao to: "Ai tóc rối đổi kẹo không?". Một bên thúng là mảnh chai vỡ đồng nát, lông vịt, tóc rối,.còn bên kia chỉ có cái niêu đất, đúng hơn là một cái ang, cái liễn đựng một thứ kẹo mà bất cứ một đứa trẻ nào cũng phải mê.
Bà cụ lấy kẹo lên bằng chiếc đũa cả, quấn vào đầu que, thật khéo, kẹo cứ lồng khồng, trông rất nhiều, nhưng cho vào miệng nó xẹp lại chỉ còn tí tẹo. Bà cụ đưa kẹo cho chúng tôi, đổi lại nắm tóc rối của bà, của mẹ hay của chị.

Tóc rối bán bà cụ không mua, mua kẹo bà cụ không bán, chỉ đổi thôi. Thế là mỗi lần bà cụ qua ngõ, tôi lại kiễng chân, với tay lên chỗ mái hiên.Mẹ bảo đó là kẹo mầm làm bằng mầm cây mạ, mầm thóc, hoàn toàn không có đường mật gì cả. Những sao nó ngọt thế, hơn cả kẹo bột, kẹo bi.
Mẹ tôi đã mất, chị tôi đi lấy chồng xa.
Cứ mỗi lần có ai đi qua rao lên:" Ai đổi kẹo", tôi lại tưởng như thấy mẹ tôi ngồi đầu hè gỡ tóc bằng cái lược màu vàng vàng, đầu mẹ nghiêng nghiêng, sóng tóc đổ dài một bên vai, và rồi mẹ vuốt cài lược, vo vo nắm tóc, giắt nó lên mái hiên nhà.
Que kẹo mầm tuổi thơ.Mẹ ơi.Còn có bao giờ con được thấy mẹ ngồi gỡ tóc như thế nữa.
( Theo Băng Sơn)
Có một lần các cháu thiếu nhi đến tham Bác. Chú bảo vệ bảo Bác rất bận, không thể tiếp
các cháu được. Bác biết chuyện li?n ra dón các cháu vào. Bác trò chuyện vui vẻ, dặn dò các cháu chăm ngoan, học giỏi, biết vâng lời ông bà cha mẹ, th?y cô... Khi các cháu ra v?, Bác tiễn dến tận ngõ. Xe từ từ lăn bánh, ngoái lại nhìn các cháu vẫn còn thấy một cụ già hiền từ dứng nhìn theo và vẫy chào tạm biệt.
(Chuyện đời thường của Bác Hồ)
VĂN TỰ SỰ
VĂN BIỂU CẢM
Kể lại một câu chuyện (sự việc) có đầu , có đuôi , có nguyên nhân , diễn biến , kết quả .
Yếu tố tự sự chỉ để làm nền nhằm nói lên cảm xúc qua sự việc .
Tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm đóng vai trò gì ? Chúng thực hiện nhiệm vụ biểu cảm như thế nào ?
Tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm đóng vai trò làm giá đỡ cho tình cảm , cảm xúc được bộc lộ . Thiếu tự sự , miêu tả thì tình cảm mơ hồ , không cụ thể bởi vì tình cảm , cảm xúc của con người chỉ nảy sinh từ sự việc , cảnh vật cụ thể .
Cho một đề bài biểu cảm , chẳng hạn : Cảm nghĩ về mùa xuân , em sẽ thực hiện bài làm qua những bước nào ? Hãy thực hiện bước tìm hiểu đề và tìm ý .
Đề : Cảm nghĩ về mùa xuân .
Các bước làm bài :
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
2. Lập dàn bài
3. Viết bài
4. Đọc lại và sửa chữa
Tìm hiểu đề :
- Kiểu văn bản :
- Đề tài ( Đối tượng biểu cảm ) :
- Yêu cầu :
Biểu cảm ( Phát biểu cảm nghĩ )
Mùa xuân .
Bày tỏ thái độ , tình cảm và sự đánh giá đối với mùa xuân .
Tìm ý :
1 . Mùa xuân của thiên nhiên :
- Cảnh sắc , thời tiết , khí hậu , cây cỏ , chim muông ...
2 . Mùa xuân của con người :
- Tuổi tác , nghề nghiệp , tâm trạng , suy nghĩ ...
3 . Phát biểu cảm nghĩ :
- Thích hay không thích mùa xuân ? Vì sao ?
- Kể hoặc tả để bộc lộ cảm nghĩ thích hay không thích mùa xuân ...
- Kể hoặc tả để giải thích vì sao mong đợi hoặc không mong đợi mùa xuân ...