Bài 14. Một thứ quà của lúa non: Cốm

   
   
CHÀO CÁC EM
Cô giáo: Nguyễn Thị Phương Lan
Trường THCS Nguyễn Đăng Đạo
Kiểm tra bài cũ
- Đọc thuộc lòng bài thơ "Tiếng gà trưa" của Xuân Quỳnh.
- Cảm nhận của em về nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
Đáp án:
Thuộc bài thơ
Nghệ thuật: Sử dụng điệp ngữ, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, ngôn ngữ bình dị, gợi cảm
- Nội dung: Tiếng gà trưa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ, tình bà cháu và tình yêu quê hương đất nước
Tiết 57: Một thứ quà của lúa non: Cốm
I- Tìm hiểu chung:
1- Tác giả, tác phẩm
* Tác giả
Thạch Lam (1910 - 1942)
- Sinh t¹i Hµ Néi, tªn thËt lµ NguyÔn T­êng L©n
- C©y bót v¨n xu«i ®Æc s¾c, tinh tÕ, nh¹y c¶m, cã biÖt tµi vÒ truyÖn ng¾n vµ tuú bót
* Tác phẩm
Rút ra từ tập "Hà Nội băm sáu phố phường" (1943)
Thể loại:
Tuỳ bút: Là một thể văn thường miêu tả, ghi chép những sự việc có thực mà nhà văn quan sát, chứng kiến để bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình trước các hiện tượng vấn đề của cuộc sống.
Đặc điểm của tuỳ bút: Thiên về biểu cảm, đậm chất trữ tình nên gần với thơ. Bên cạnh đó cũng có yếu tố nghị luận, suy tư, triết lí. Tuỳ bút không có cốt truyện nhưng đều có cảm hứng chủ đạo
Tuỳ bút
2- Đọc, hiểu chú thích, bố cục
Một thứ quà của lúa non: Cốm
Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái
hương thơm của lá, như báo trước mùa về của thức quà thanh nhã
và tinh khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng
xanh, mà hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi
thấy cái mùi thơm mát của lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia
có giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới
ánh nắng, giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng ngày càng
cong xuống, nặng vì chất quý trong sạch của Trời.
Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn
mới định được, người ta gặt mang về. Rồi đến một loạt cách chế
biến, những cách thức làm truyền từ đời này sang đời khác, một
sự bí mật trân trọng và khe khắt, giữ gìn, cái cô gái Vòng làm ra
thứ cốm dẻo và thơm ấy. Tất nhiên là nhiều nơi cũng biết cách
thức làm cốm, nhưng có đâu làm được hạt cốm dẻo, thơm và ngon
được bằng ở làng Vòng, gần Hà Nội. Tiếng cốm Vòng đã lan khắp
tất cả ba kì, và đến mùa cốm, các người của Hà Nội 36 phố
phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh, áo quần
gọn ghẽ, với các dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong
vút lên như chiếc thuyền rồng.
Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của
những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cảc
cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.
Ai đã nghĩ đầu tiên dừng cốm để làm quà sêu tết. Không còn gì
đẹp hơn với sự vướng vít của tơ hồng, thức quà trong sạch, truing
thành như các việc lễ nghi. Hồng cốm tốt đôi... Và không có bao
giờ hoà hợp hơn được nữa: màu xanh tươi của cốm như ngọc
thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ
thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc
lâu bền...
Cốm không phải thức quà của người ăn vội; ăn cốm phải ăn
từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thu lại
cả trong hương vị ấy, cái mùi thơm phức của lúa mới, của hoa cỏ
dại ven bờ; trong màu xanh của cốm, cái tươi mát của lúa non, và
trong chất ngọt của cốm, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo
mộc. Thêm vào cái mùi hơi ngát của lá sen già, ướp lấy từng hạt
cốm một còn giữ lại cái ấm áp của những ngày mùa hạ trên hồ.
Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bọc cốm, cũng như
trời sinh cốm đẻ bọc ủ trong lá sen. Khi các cô gái Vòng đỗ gánh,
giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng hạt cốm, sạch sẽ
và tinh khiết, không có maye may một chút bụi nào. Hỡi các bà
mua hàng! Chớ có thọc tay hay mân mê thức quà thần tiên ấy,
hãy nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve. Phải nên kính
trọng cái lọcc của trời, cái khéo léo của con người và sự cố sức
tiềm tàng và nhẫn nại của thần lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ
được trang nhã và đẹp đẽ hơn, và cái vui sẽ tươi sáng hơn nhiều
lắm
II- Tìm hiểu văn bản:
1- Nguồn gốc của cốm
Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương thơm của lá, như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy mùi thơm mát của lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất quý trong sạch của trời".
Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn
mới định được, người ta gặt mang về. Rồi đến một loạt cách chế
biến, những cách thức làm truyền từ đời này sang đời khác, một
sự bí mật trân trọng và khe khắt, giữ gìn, cái cô gái Vòng làm ra
thứ cốm dẻo và thơm ấy. Tất nhiên là nhiều nơi cũng biết cách
thức làm cốm, nhưng có đâu làm được hạt cốm dẻo, thơm và ngon
được bằng ở làng Vòng, gần Hà Nội. Tiếng cốm Vòng đã lan khắp
tất cả ba kì, và đến mùa cốm, các người của Hà Nội 36 phố
phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh, áo quần
gọn ghẽ, với các dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong
vút lên như chiếc thuyền rồng.
Hình ảnh cô gái làng Vòng
C?m L�ng Vòng (Dịch Vọng - Cầu Giấy - HàNội
2- Cảm nghĩ về giá trị của cốm:
Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của
những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cảc
cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.
Ai đã nghĩ đầu tiên dừng cốm để làm quà sêu tết. Không còn gì
đẹp hơn với sự vướng vít của tơ hồng, thức quà trong sạch, truing
thành như các việc lễ nghi. Hồng cốm tốt đôi... Và không có bao
giờ hoà hợp hơn được nữa: màu xanh tươi của cốm như ngọc
thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ
thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc
lâu bền...
3- Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm:

“ Hìi c¸c bµ mua hµng! Chí cã thäc tay hay m©n mª thøc quµ thÇn tiªn Êy, h·y nhÑ nhµng mµ n©ng ®ì, chót chiu mµ vuèt ve...”
- Thưởng thức cốm bằng :
+ Khứu giác : Mùi thơm phức của lúa.
+ Vị giác : Chất ngọt của cốm
+ Thị giác : màu xanh.
+ xúc giác: Tươi mát của lá
+ Sự suy tưởng: Cái dịu dàng,thanh đạm
- Cốm là lộc của Trời, là sự khéo léo của con người, là sự tiềm tàng nhẫn nại của thần Lúa.Cốm là sản phẩm kết tinh từ nhiều giá trị thiên nhiên,trời đất,con người.Lời đề nghị của tác giả với những người mua và thưởng thức cốm,thanh nhã,có văn hoá
Ghi nhớ:
"Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ". Bằng ngòi bút tinh tế, nhạy cảm và tấm lòng tran trọng, tác giả đã phát hiện được nét đẹp văn hoá dân tộc trong thứu sản vật giản dị mà đăck sắc ấy.
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ một ngày thu đã xa
(Nguyễn Đình Thi)
Giã gạo thì ốm, giã cốm thì khỏe.
(Tục ngữ)
Nếu em lòng dạ đổi thay
Cốm này bị mốc, hồng này long tai.
(Ca dao)
C
Đây là từ chỉ chung các loài thực vật ?
ộ
M
O
ả
H
T
ố
T
V
E
V
U
Từ láy chỉ lời khuyên của tác giả đối với người mua cốm ?
h
ò
á
g
n
Đ
Đây là một đồ dùng gắn liền với hình ảnh cô hàng cốm làng Vòng ?
n
V
ộ
I
á
H
Từ chỉ cách ăn của người không biết thưởng thức thứ quà đặc biệt của lúa non ?
Tính từ miêu tả hương vị của bông lúa non ?
M
Ơ
M
T
T
H
C
N
G
ọ
C
T
Màu xanh tươi của cốm được so sánh với màu này ?
H
ạ
N
ồ
G
H
N
á
C
Đ
Nơi mà người nông dân làm ra hạt thóc?
C
ố
ò
V
M
N
G
Trò chơi
IV- Luyện tập
Hướng dẫn về nhà
Học thuộc đoạn 1 và 2.
Nêu cảm nhận của em về cốm- một thức quà của riêng đất nước.
- Chuẩn bị bài: Sài gòn tôi yêu

   
   
cảm ơn CáC EM
Cô giáo: Nguyễn Thị Phương Lan
Trường THCS Nguyễn Đăng Đạo