Bài 14. Một thứ quà của lúa non: Cốm

Trường THCS Xuân ĐàI
Ngữ Văn 7
Giáo viên: đỗ hOàI THANH
GD & ĐT
Về dự hội giảng năm học 2010-2011
Chào mừng CáC THầY, CÔ GIáO Và CáC EM HọC SINH
C?m L�ng Vòng (Dịch Vọng - Cầu Giấy - HàNội
MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
Môn Ngữ văn - Lớp 7
Tiết 57:
-Thạch Lam-
I. Đọc-Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Thạch Lam (1910 – 1942)
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
THẠCH LAM
(1910 – 1942)
- Sinh tại Hà Nội, tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh.
- Cây bút văn xuôi đặc sắc, tinh tế, nhạy cảm, có biệt tài về truyện ngắn và tuỳ bút.
1. Tác giả:
Thạch Lam (1910 – 1942)
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
- Sinh tại Hà Nội, tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh.
- Cây bút văn xuôi đặc sắc, tinh tế, nhạy cảm, có biệt tài về truyện ngắn và tuỳ bút.
2. Tác phẩm:
* Xuất xứ:
“Một thứ quà của lúa non:Cốm” rút từ tập tuỳ bút Hà Nội băm sáu phố phường (1943)
THẠCH LAM
(1910 – 1942)
I. Đọc-Tìm hiểu chung :
1. Tác giả:
Thạch Lam (1910 – 1942)
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
- Sinh tại Hà Nội, tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh.
- Cây bút văn xuôi đặc sắc, tinh tế, nhạy cảm, có biệt tài về truyện ngắn và tuỳ bút.
2. Tác phẩm:
* Xuất xứ:
“Một thứ quà của lúa non:Cốm” rút từ tập tuỳ bút Hà Nội băm sáu phố phường (1943)
* Thể loại:
Tuỳ bút
Tuỳ bút: Là một thể văn, thường miêu tả, ghi chép những hình ảnh, sự việc có thực mà nhà văn quan sát, chứng kiến để bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình trước các hiện tượng và vấn đề của đời sống.
Đặc điểm tuỳ bút: thiên về biểu cảm, đậm chất trữ tình nên gần với thơ. Bên cạnh đó cũng có các yếu tố nghị luận, suy tư, triết lí. Tuỳ bút không có cốt truyện nhưng đều có cảm hứng chủ đạo.
* Phương thức biểu đạt chính:
Biểu cảm
Phần 1: Từ “Cơn gió. . . thuyền rồng”
 Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
Phần 2: Từ “Đợi đến. . . nhũn nhặn”
Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
Phần 3: Đoạn còn lại
 Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm.
I. Đọc-Tìm hiểu chung :
3. Đọc, tìm hiểu chú thích.
3 phần
4. Bố cục:
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
"Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương thơm của lá, như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát của bông lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất quý trong sạch của Trời"
lướt qua
nhuần thấm
thanh nhã
tinh khiết
thơm mát
trắng thơm
phảng phất
trong sạch
đông lại
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
* C?m nh?n b?ng nhi?u giỏc quan:
+ Kh?u giỏc: ng?i th?y mựi thom mỏt c?a bụng lỳa non.
+ Th? giỏc: cỏnh d?ng m�u xanh.
+ Hỡnh dung tu?ng tu?ng: gi?t s?a tr?ng thom.
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
"Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương thơm của lá, như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát của bông lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất quý trong sạch của Trời"
lướt qua
nhuần thấm
thanh nhã
tinh khiết
thơm mát
trắng thơm
phảng phất
đông lại
trong sạch
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
"D?i d?n lỳc v?a nh?t, m� ch? riờng nh?ng ngu?i chuyờn mụn m?i d?nh du?c, ngu?i ta g?t mang v?. R?i d?n m?t lo?t cỏch ch? bi?n, nh?ng cỏch th?c l�m truy?n t? d?i n�y sang d?i khỏc, m?t s? bớ m?t trõn tr?ng v� khe kh?t gi? gỡn, cỏi cụ gỏi Vũng l�m ra th? c?m d?o v� thom ?y. T?t nhiờn l� nhi?u noi cung bi?t cỏch th?c l�m c?m, nhung khụng cú dõu l�m du?c h?t c?m d?o, thom v� ngon du?c b?ng ? l�ng Vũng, g?n H� N?i. Ti?ng c?m Vũng dó lan kh?p t?t c? ba kỡ, v� d?n mựa c?m, cỏc ngu?i c?a H� N?i 36 ph? phu?ng v?n thu?ng ngúng trụng cụ h�ng c?m xinh xinh, ỏo qu?n g?n gh?, v?i cỏi d?u hi?u d?c biờt l� cỏi dũn gỏnh hai d?u cong vỳt lờn nhu chi?c thuy?n r?ng...
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
- lúc vừa nhất, chỉ riêng những người chuyên môn mới định được.
- cách chế biến, những cách thức làm nghề tự đời này sang đời khác, bí mật trân trọng và khe khắt giữ gìn,
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
...cái cô gái Vòng làm ra thứ cốm dẻo và thơm ấy. Tất nhiên là nhiều nơi cũng biết cách thức làm cốm, nhưng không có đâu làm được hạt cốm dẻo, thơm và ngon được bằng thợ làng Vòng, gần Hà Nội. Tiếng cốm Vòng đã lan khắp tất cả ba kì, và đến mùa cốm, các người của Hà Nội 36 phố phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh, áo quần gọn ghẽ, với cái dấu hiệu đặc biêt là cái đòn gánh hai đầu cong vút lên như chiếc thuyền rồng...
- Hình ảnh những cô gái bán cốm duyên dáng.
- Cốm đã trở thành một nét đẹp của văn hoá Hà Nội.
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
"Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam. Ai đã nghĩ đầu tiên dùng cốm để làm quà sêu tết. Không còn gì hợp hơn với sự vương vít của tơ hồng, thức quà trong sạch, trung thành như các việc lễ nghi. Hồng cốm tốt đôi .... Và không bao giờ có hai màu lại ho� hợp hơn được nữa: Màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền.``
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
Lời bình luận 1 : "Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam" gợi cho em cách hiểu mới mẻ nào về cốm?
* Lời bình luận 2:
``...Dùng cốm để làm quà sêu tết ... Hồng cốm tốt đôi... hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền``.
Tác giả bình luận về vấn đề gì?
Sự hoà hợp tương xứng hồng - cốm được phân tích trên những phương diện nào? Nêu ý nghĩa của tục lệ đó?
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
* Lời bình luận 1 : "Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam".
- Cốm là quà tặng của đồng quê.
- Cốm là đặc sản của dân tộc vì nó kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
- Cốm là quà quê, thức quà thiêng liêng.
- Cốm là thức quà thiêng liêng kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
Lời bình luận 2:
``...Dùng cốm để làm quà sêu tết ... Hồng cốm tốt đôi... Và không bao giờ có hai màu lại hoà hợp hơn được nữa: màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quí, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền``.
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
- Hai phương diện:
+ Hoà hợp về màu sắc.
+ Hoà hợp về hương vị.
- Cốm là thức quà thiêng liêng kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
- Dùng cốm để làm quà sêu tết
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
- Cốm làm quà sêu tết, góp phần vun đắp hạnh phúc lứa đôi của con người.
Hồng cốm
tốt đôi.

Hương vị
Màu sắc
Sự hoà hợp
Xanh tươi như ngọc thạch
Đỏ thắm như ngọc lựu
Ngọt sắc
Nâng đỡ hạnh phúc được bền lâu
Thanh đạm
(Thật đáng tiếc khi chúng ta thấy những tục lệ tốt đẹp ấy mất dần, và những thức quý của đất mình dần thay bằng những thức bóng bảy hào nháng và thô kệch bắt chước người ngoài: những kẻ mới giàu vô học có biết đâu mà thưởng thức được những vẻ cao quý kín đáo và nhũn nhặn?)
- Cốm là thức quà thiêng liêng kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
Giá trị: vật chất–văn hoá tinh thần
(nét đẹp của văn hoá dân tộc)
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm và nghề làm cốm:
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
-Cốm là thức quà thiêng liêng kết
tinh hương vị thanh khiết của đồng
quê.
3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm:
"Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vị ấy, cái mùi thơm phức của lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: trong màu xanh của cốm, cái tươi mát của lúa non, và trong chất ngọt của cốm, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. Thêm vào cái mùi hơi ngát của lá sen già, ướp lấy từng hạt cốm một còn giữ lại cái ấm áp của những ngày mùa hạ trên hồ. Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao bọc cốm, cũng như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen. Khi các cô gái Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm, sạch sẽ và tinh khiết, không có mảy may một chút bụi nào".
-Cốm làm quà sêu tết, góp phần vun đắp hạnh phúc lứa đôi của con người.
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm và nghề làm cốm:
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
-Cốm là thức quà thiêng liêng kết
tinh hương vị thanh khiết của đồng
quê.
3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm:
-Cốm làm quà sêu tết, góp phần vun đắp hạnh phúc lứa đôi của con người.
Ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả
và ngẫm nghĩ cảm nhận các thứ của
hương vị đồng quê kết tinh ở cốm.
Thưởng thức cốm bằng nhiều giác quan:
+ Khứu giác: mùi thơm phức của lúa
+ Vị giác: chất ngọt của cốm
+ Thị giác: màu xanh
+ Xúc giác: tươi mát của lá
+ Sự suy tưởng: Cái dịu dàng thanh đạm

-Thưởng thức cốm là cả một nghệ
thuật, một nét văn hoá ẩm thực.

I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
- Cốm được làm ra từ hương vị thanh
khiết của đồng quê.
- Từ sự khéo léo của con người.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
- Cốm làm quà sêu tết, góp phần trong hạnh phúc lứa đôi của con người.
- Cốm là thức quà thiêng liêng kết
tinh hương vị thanh khiết của đồng
quê.
3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm:
Hỡi các bà mua hàng! Chớ có thọc tay hay mân mê thức quà thần tiên ấy, hãy nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve. Phải nên kính trọng cái lộc của Trời, cái khéo léo của người, và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của thần Lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn, và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm.
hãy nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút
chiu mà vuốt ve
Phải nên kính trọng
cái lộc của Trời, cái khéo léo của người, và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của thần Lúa.
- Thưởng thức cốm là cả một nghệ
thuật, một nét văn hoá ẩm thực.

- Thái độ nâng niu, trân trọng khi mua
cốm.

Hỡi, chớ, phải, nên:
những từ chỉ mệnh lệnh, cầu khiến.
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm.
III. Tổng kết :
1. Nghệ thuật:
2. Nội dung:
- Giọng văn: Nhẹ nhàng, êm ái
* Nghệ thuật:
- Ngôn ngữ: Trong sáng, tinh tế, giàu chất thơ
- Phương thức biểu đạt: Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt trên nền biểu cảm
- Bố cục rõ, không có cốt truyện nhưng ấn tượng sâu sắc.
- Cốm là một thứ quà đặc sắc vì nó được kết tinh từ nhiều vẻ đẹp : Vẻ đẹp của hương vị và màu sắc đồng quê, vẻ đẹp của người chế biến , của tục lệ nhân duyên , của cách mua và thưởng thức .
- Cốm là thứ sản vật được nâng niu và gìn giữ
* Nội dung:
* Ghi nhớ: trang 163 /SGK
"Cốm là thức quà riêng biệt của đât nước là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cai mộc mạc giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ". Bằng ngòi bút tinh tế, nhạy cảm và tấm lòng trân trọng, tác giả đã phát hiện được nét đẹp văn hoá dân tộc trong thứ sản vật giản dị mà đặc sắc ấy.
* Ghi nhớ:
IV. Luyện tập :
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm.
III. Tổng kết :
1. Nghệ thuật:
2. Nội dung:
* Ghi nhớ: trang 163 /SGK
IV. Luyện tập :
Bài tập trắc nghiệm:
Hãy chọn nhận xét mà em cho là đúng về nét đặc sắc của ngòi bút Thạch Lam qua bài tuỳ bút:
A. Lập luận chặt chẽ.
B. Thiên về cảm giác tinh tế, nhẹ
nhàng mà sâu sắc.
C. Xây dựng cốt truyện hấp dẫn.
D. Cả A, B, C đều đúng.
B
I . Đọc-Tìm hiểu chung :
Tiết 57: MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
- Thạch Lam -
II. Đọc-Hiểu văn bản :
Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm.
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm.
3. Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm.
III. Tổng kết :
1. Nghệ thuật:
2. Nội dung:
* Ghi nhớ: trang 163 /SGK
IV. Luyện tập :
Bài tập:
Hãy tìm và chép lại một số câu thơ, ca dao, tục ngữ nói đến cốm?
Trong văn bản ”Một thứ quà của lúa non: Cốm” em thích đoạn văn nào? Giải thích vì sao?
C
Đây là từ chỉ chung các loài thực vật ?
ộ
M
O
ả
H
T
ố
T
V
E
V
U
Từ láy chỉ lời khuyên của tác giả đối với người mua cốm ?
h
ò
á
g
n
Đ
Đây là một đồ dùng gắn liền với hình ảnh cô hàng cốm làng Vòng ?
n
V
ộ
I
á
H
Từ chỉ cách ăn của người không biết thưởng thức thứ quà đặc biệt của lúa non ?
Tính từ miêu tả hương vị của bông lúa non ?
M
Ơ
M
T
T
H
C
N
G
ọ
C
T
Màu xanh tươi của cốm được so sánh với màu này ?
H
ạ
N
ồ
G
H
N
á
C
Đ
Nơi mà người nông dân làm ra hạt thóc?
C
ố
ò
V
M
N
G
Trò chơi
- Nắm các nội dung của bài.
- Học thuộc ghi nhớ trang 163/SGK.
Chọn học thuộc một đoạn trong bài văn
khoảng từ 5 – 6 câu.
* Chuẩn bị bài: Chơi chữ
- Tìm hiểu thế nào là chơi chữ?
- Nhận dạng các lối chơi chữ