Bài 14. Một thứ quà của lúa non: Cốm

Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
- Thạch Lam (1910 - 1942) là thành
viên của nhóm Tự lực văn đoàn, có
sở trường về truyện ngắn.
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
- Thạch Lam (1910 - 1942) là thành
viên của nhóm Tự lực văn đoàn, có
sở trường về truyện ngắn.
2. Tác phẩm
- Xuất xứ:
Trích từ "Hà Nội băm sáu
phố phường" (1943)
- Thể loại:
Tuỳ bút
- Phương thức biểu đạt:
miêu tả, tự sự,
bình luận, biểu cảm (ngôn ngữ trữ tình,
giàu hình ảnh)
- Bố cục:
3 phần
+ Phần I (Từ đầu ". thuyền
rồng"): Từ hương thơm của sen,
lúa non mà nghĩ và nhớ đến
cốm, việc làm cốm.
+ Phần II (Tiếp ". nhũn
nhặn"): Phát hiện ca ngợi giá
trị của cốm
+ Phần III (Còn lại): Bàn về sự
thưởng thức cốm
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
2. Tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
1. Đọc
2. Chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc
của Cốm
"Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương
thơm của lá như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh
khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt
thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát
của bông lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng
thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần
dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất
quý trong sạch của Trời.
Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới
định được, người ta gặt mang về. Rồi đến một loạt cách chế biến, những
cách thức làm truyền tự đời này sang đời khác, một sự bí mật trân trọng và
khe khắt giữ gìn, cái cô gái Vòng làm ra thứ cốm dẻo và thơm ấy. Tất
nhiên là nhiều nơi cũng biết cách thức làm cốm, nhưng không có đâu làm
được hạt cốm dẻo, thơm và ngon được bằng ở làng Vòng, gần Hà Nội.
Tiếng cốm Vòng đã lan khắp tất cả ba kì, và đến mùa cốm, các người của
Hà Nội 36 phố phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh,
áo quần gọn ghẽ, với cái dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong
vút lên như chiếc thuyền rồng."
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc
của Cốm
+ Tác giả đã dùng khứu giác
và tưởng tượng để khêu gợi cảm xúc
- NT: + Giọng văn nhẹ nhàng, êm ái
"Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương
thơm của lá như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh
khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt
thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát
của bông lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng
thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần
dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất
quý trong sạch của Trời.
Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới
định được, người ta gặt mang về. Rồi đến một loạt cách chế biến, những
cách thức làm truyền tự đời này sang đời khác, một sự bí mật trân trọng và
khe khắt giữ gìn, cái cô gái Vòng làm ra thứ cốm dẻo và thơm ấy. Tất
nhiên là nhiều nơi cũng biết cách thức làm cốm, nhưng không có đâu làm
được hạt cốm dẻo, thơm và ngon được bằng ở làng Vòng, gần Hà Nội.
Tiếng cốm Vòng đã lan khắp tất cả ba kì, và đến mùa cốm, các người của
Hà Nội 36 phố phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh,
áo quần gọn ghẽ, với cái dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong
vút lên như chiếc thuyền rồng."
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc
của Cốm
ND: + Cốm có cội nguồn từ lúa
đồng quê
+ Tác giả đã dùng khứu giác
và tưởng tượng để khêu gợi cảm xúc
- NT: + Giọng văn nhẹ nhàng, êm ái
"Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương
thơm của lá như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh
khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt
thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát
của bông lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng
thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần
dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất
quý trong sạch của Trời.
Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới
định được, người ta gặt mang về. Rồi đến một loạt cách chế biến, những
cách thức làm truyền tự đời này sang đời khác, một sự bí mật trân trọng và
khe khắt giữ gìn, cái cô gái Vòng làm ra thứ cốm dẻo và thơm ấy. Tất
nhiên là nhiều nơi cũng biết cách thức làm cốm, nhưng không có đâu làm
được hạt cốm dẻo, thơm và ngon được bằng ở làng Vòng, gần Hà Nội.
Tiếng cốm Vòng đã lan khắp tất cả ba kì, và đến mùa cốm, các người của
Hà Nội 36 phố phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh,
áo quần gọn ghẽ, với cái dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong
vút lên như chiếc thuyền rồng."
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc
của Cốm
ND: + Cốm có cội nguồn từ lúa
đồng quê
+ Tác giả đã dùng khứu giác
và tưởng tượng để khêu gợi cảm xúc
+ Cốm nổi tiếng ở làng Vòng, Hà Nội (dẻo, thơm, ngon nhất)
- NT: + Giọng văn nhẹ nhàng, êm ái
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc của Cốm
ND: + Cốm có cội nguồn từ lúa đồng quê
+ Tác giả đã dùng khứu giác và
tưởng tượng để khêu gợi cảm xúc
+ Cốm nổi tiếng ở làng Vòng, Hà
Nội (dẻo, thơm, ngon nhất)
- NT: + Giọng văn nhẹ nhàng, êm ái
Tác giả yêu quý và trân trọng
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm
Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước, là thức dâng của những cánhđồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An
Nam. Ai đã nghĩ đầu tiên dùng cốm làm quà sêu tết. Không còn gì hợp hơn với sự vương vít của tơ hồng, thức quà trong sạch, trung thành như
các việc lễ nghi. Hồng cốm tốt đôi. Và không
bao giờ có hai màu lại hoà hợp hơn được nữa: màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý,
màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền. (Thật đáng tiếc khi chúng ta thấy những tục lệ tốt đẹp ấy mất dần, và những thứ quý của đất mình thay dần bằng những thức bóng bảy hào nháng và thô kệch bắt chước người ngoài: những kẻ mới giàu
vô học có biết đâu mà thưởng thức được những vẻ cao quý kín đáo và nhũn nhặn?)
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc của Cốm
ND: + Cốm có cội nguồn từ lúa đồng quê
+ Tác giả đã dùng khứu giác và
tưởng tượng để khêu gợi cảm xúc
+ Cốm nổi tiếng ở làng Vòng, Hà
Nội (dẻo, thơm, ngon nhất)
- NT: + Giọng văn nhẹ nhàng, êm ái
Tác giả yêu quý và trân trọng
2. Cảm nghĩ về giá trị của Cốm
biểu trưng cho sự gắn bó, hài
hoà trong tình duyên đôi lứa
Cốm làm lễ vật sêu tết. Hồng - Cốm
hoà hợp (màu sắc, hương vị), tốt đôi
Cốm có giá trị văn hoá
tinh thần của dân tộc cần
giữ gìn, trân trọng.
3. Cảm nghĩ về sự
thưởng thức Cốm.
Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít,
thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương
vị ấy, cái mùi thơm phức cuả lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: trong màu
xanh của cốm, cái tươi mát của lá non, và trong chất ngọt của cốm, cái
dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. Thêm vào cái mùi hơi ngát của
lá sen già, ướp lấy từng hạt cốm một còn giữ lại cái ấm áp của những
ngày mùa hạ trên hồ. Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao
bọc cốm, cũng như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen. Khi các cô gái
Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm,
sạch sẽ và tinh khiết, không có mảy may một chút bụi nào. Hỡi các bà
mua hàng! Chớ có thọc tay hay mân mê thức quà thần tiên ấy, hãy nhẹ
nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve. Phải nên kính trọng cái lộc
của Trời, cái khéo léo của người, và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của
thần Lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn,
và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm.
Cốm không phải thức quà của người vội; ăn cốm phải ăn từng chút ít,
thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương
vị ấy, cái mùi thơm phức cuả lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: trong màu
xanh của cốm, cái tươi mát của lá non, và trong chất ngọt của cốm, cái
dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc. Thêm vào cái mùi hơi ngát của
lá sen già, ướp lấy từng hạt cốm một còn giữ lại cái ấm áp của những
ngày mùa hạ trên hồ. Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao
bọc cốm, cũng như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen. Khi các cô gái
Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm,
sạch sẽ và tinh khiết, không có mảy may một chút bụi nào. Hỡi các bà
mua hàng! Chớ có thọc tay hay mân mê thức quà thần tiên ấy, hãy nhẹ
nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve. Phải nên kính trọng cái lộc
của Trời, cái khéo léo của người, và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của
thần Lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn,
và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm.
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc của Cốm
ND: + Cốm có cội nguồn từ lúa đồng quê
+ Tác giả đã dùng khứu giác và
tưởng tượng để khêu gợi cảm xúc
+ Cốm nổi tiếng ở làng Vòng, Hà
Nội (dẻo, thơm, ngon nhất)
- NT: + Giọng văn nhẹ nhàng, êm ái
Tác giả yêu quý và trân trọng
2. Cảm nghĩ về giá trị của Cốm
biểu trưng cho sự gắn bó, hài
hoà trong tình duyên đôi lứa
Cốm làm lễ vật sêu tết. Hồng - Cốm
hoà hợp (màu sắc, hương vị), tốt đôi
Cốm có giá trị văn hoá
tinh thần của dân tộc cần
giữ gìn, trân trọng.
3. Cảm nghĩ về sự
thưởng thức Cốm.
Cách ăn: Phải ăn từng chút
ít, thong thả, ngẫm nghĩ mới
cảm nhận được hương vị của
đồng quê kết tinh ở Cốm
Cách mua: Phải nhẹ nhàng
nâng đỡ, chút chiu, vuốt ve
Tác giả yêu mến, trân
trọng cốm
Tiết 57: Văn bản
Một thứ quà của lúa non: Cốm
(Thạch Lam)
I. Tác giả, tác phẩm
II. Đọc, tìm hiểu chú thích
III. Đọc - Hiểu văn bản
Cảm nghĩ về nguồn gốc của Cốm
ND: + Cốm có cội nguồn từ lúa đồng quê
+ Cốm nổi tiếng ở làng Vòng, Hà
Nội (dẻo, thơm, ngon nhất)
- NT: + Giọng văn nhẹ nhàng, êm ái
Tác giả yêu quý và trân trọng
2. Cảm nghĩ về giá trị của Cốm
biểu trưng cho sự gắn bó, hài hoà trong
tình duyên đôi lứa
Cốm làm lễ vật sêu tết. Hồng - Cốm
hoà hợp (màu sắc, hương vị), tốt đôi
Cốm có giá trị văn hoá
tinh thần của dân tộc cần
giữ gìn, trân trọng.
3. Cảm nghĩ về sự
thưởng thức Cốm.
Cách ăn: Phải ăn từng chút
ít, thong thả, ngẫm nghĩ mới
cảm nhận được hương vị của
đồng quê kết tinh ở Cốm
Cách mua: Phải nhẹ nhàng
nâng đỡ, chút chiu, vuốt ve
Tác giả yêu mến, trân
trọng cốm
IV. Tổng kết
Ghi nhớ (sgk)
Ba cô cùng chửa có chồng
Để anh mua cốm mua hồng sang chơị
Sang đến nơi cô đã có chồng,
Để cốm anh mốc, để hồng long tai
Ai làm cái quạt long nhài,
Cái ô long dịp, cửa cài long then?

2. Cốn Vòng, gạo tám Mễ Trì
Tương Bần, húng Láng còn gì ngon hơn.
Gắng công kén được cốm vòng,
Kén hồng Bạch Hạc cho lòng em vui.

3. Gắng công kén hộ cốm Vòng
Kén chồng Bạch Hạc cho lòng ai vui
Trách ai lòng dạ đổi thay
Hồng nay để thối, cốm này để thiu.


Thơ ca có nói đến cốm
1. Gái ngoan lấy được chồng khôn
Như lọ vàng cốm để chôn đầu giường
2. Giã gạo thì ốm giã cốm thì khỏe
3. Hỡi cô thắt lưng bao xanh
Có về làm cốm với anh thì về.
4. Muốn ngon thì cốm dẹp
Muốn đẹp thì cháo hoa!
5. Người bạo thì đâm cốm người ốm thì nhồi dưa
6. Làm trai lấy được vợ hiền
Như cầm đồng tiền mua được miếng ngon.
Làm trai lấy được vợ khôn
Như chĩnh vàng cốm đem chôn trong nhà.

Thơ ca có nói đến cốm