Bài 14. Một thứ quà của lúa non: Cốm

SỞ GD - ĐT THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
QUỸ LAWRENCES.TING
CUỘC THI THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ E - LEARNING
ĐỀ TÀI:
CÁC MẢNG VĂN HÓA: BẮC – TRUNG – NAM QUA CÁC TÁC PHẨM VĂN HỌC:
Một thứ quà của lúa non: Cốm
Ca Huế trên sông Hương
- Sông nước Cà Mau

Giáo viên: Lê Thị Thùy Linh
[email protected]
Trường THCS Phạm Ngọc Thạch
Quận Sơn Trà – Thành phố Đà Nẵng

VĂN HÓA
1. Khái niệm:

Văn hóa là một hệ thống các giá trị chân lí, chuẩn mực, mục tiêu mà con người cùng thống nhất với nhau trong quá trình tương tác và hoạt động sáng tạo. Mang tính đặc thù riêng của mỗi dân tộc. Nó được bảo tồn và chuyển hóa cho những thế hệ nối tiếp theo sau.

2. Vai trò:

- Là cơ sở xã hội hóa các cá nhân.

- Văn hóa là cơ sở phát triển kinh tế.

- Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội.

- Hoàn thiện con người và xã hội.

- Đẩy mạnh quá trình hội nhập quốc tế.

VĂN HÓA
1. Khái niệm:

2. Vai trò:

3. Các yếu tố văn hóa:

- Ngôn ngữ
- Tôn giáo
- Gíá trị và thái độ
- Cách cư xử và phong tục
- Các yếu tố vật chất
- Thẩm mỹ
- Giáo dục
VĂN HÓA
4. Các dạng văn hóa:

Văn hoá vật chất và văn hoá tinh thần.
Văn hóa vật chất (Văn hóa vật thể): Là các giá trị văn hóa tồn tại một cách hữu linh, con người có thể nhận biết một cách cảm tính, trực tiếp qua các giác quan (cung điện, chùa tháp, hiện vật trưng bày trong bảo tàng, thắng cảnh thiên nhiên…) có giá trị văn hóa, lịch sữ, khoa học được cộng đồng dân tộc, nhân loại thừa nhận.

Văn hóa tinh thần (Văn hóa phi vật thể): bao gồm toàn bộ những sản phẩm do hoạt động sản xuất tinh thần của con người tạo ra: tư tưởng, tín ngưỡng - tôn giáo, nghệ thuật, lễ hội, phong tục, đạo đức, ngôn ngữ, văn chương…
Lĩnh vực Văn hóa tinh thần gồm các thành tố: Văn hóa tư tưởng, Văn hóa giáo dục, Văn hóa nghệ thuật, Văn hóa lối sống, Văn hóa lễ hội…
Những thành tố này có quan hệ chặt chẽ với nhau tạo thành nền tảng tinh thần xã hội.

MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM
Tiết 57
( Thạch Lam )
MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:

2. Kĩ năng:
Rèn luyện kĩ năng cảm nhận tùy bút.
3. Thái độ:
Giáo dục sự nâng niu, trân trọng nét đẹp văn hóa của dân tôc.
Cảm nhận được phong vị đặc sắc, nét đẹp văn hoá trong một thứ quà độc đáo và giản dị của dân tộc.
Thấy và chỉ ra được sự tinh tế, nhẹ nhàng mà sâu sắc trong lối văn tuỳ bút của Thạch Lam.
CẤU TRÚC BÀI HỌC
Phần 1: Giới thiệu bài mới.
Phần 2: Đọc và tìm hiểu chung.
* Hoạt động 1: Tác giả, tác phẩm.
* Hoạt động 2: Đọc và tìm hiểu chú thích.
* Hoạt động 3: Thể loại.
* Hoạt động 4: Tìm hiểu bố cục.
Phần 3: Đọc và tìm hiểu chi tiết.
* Hoạt động 1: Nguồn gốc, sự hình thành của cốm.
* Hoạt động 2: Cảm nghĩ về giá trị cốm.
* Hoạt động 3: Bàn về sự thưởng thức cốm.
Phần 4: Dặn dò, tổng kết, luyện tập.
Phần 5: Lời chúc và tư liệu tham khảo.

TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả: (1910 -1942)
- Ông có sở trường về truyện ngắn và thành công trong tuỳ bút
- Thạch Lam ( 1910 - 1942) sinh tại Hà Nội, tên thật là Nguyễn Tường Lân

- Văn của Thạch Lam nhẹ nhàng tinh tế, giàu chất thơ, nhân ái.
NHỮNG TÁC PHẨM CỦA NHÀ VĂN THẠCH LAM

TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: (1910 -1942)
2. Tác phẩm:
* Xuất xứ: "Một thứ quà của lúa non : Cốm" in trong tập tuỳ bút “Hà Nội Băm sáu phố phường” (1943)

TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: (1910 -1942)
2. Tác phẩm:
ĐỌC
Văn bản cần đọc với giọng điệu trữ tình, sôi nổi, thể hiện rõ tình yêu đối với một nét đẹp trong văn hóa ẩm thực của một ngòi bút tinh tế, nhẹ nhàng, sâu lắng. Cần nhánh mạnh ở một số chi tiết thể hiện vẻ đẹp của cốm và cách thưởng thức cốm.

TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: (1910 -1942)
2. Tác phẩm:
3. Thể loại:
Tùy bút
* Đặc điểm của tuỳ bút:
Tuỳ bút thường thiên về biểu cảm, nên gần với thơ.
* Khái niệm tuỳ bút: Là thể văn, ghi chép về những hình ảnh và sự việc có thực mà nhà văn quan sát được từ đó bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình trước các hiện tượng và vấn đề của đời sống.
Bên cạnh đó nó còn có yếu tố nghị luận, suy tư, triết lí.
Mặc dù tuỳ bút không có cốt truyện nhưng đều có cảm hứng chủ đạo.
* Phương thức biểu đạt:
Kết hợp nhiều phương thức miêu tả, biểu cảm, bình luận trên nền biểu cảm.
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: (1910 -1942)
2. Tác phẩm:
3. Thể loại:


Dựa vào mạch cảm xúc của tác giả, em hãy chia đoạn cho văn bản và nêu nội dung từng đoạn?
4. Bố cục:
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: (1910 -1942)
2. Tác phẩm:
3. Thể loại:
4. Bố cục:
3 phần
+ Từ đầu đến.... “thuyền rồng”: Nguồn gốc, sự hình thành cuả cốm.
+ Tiếp đến.... “nhũn nhặn”: Cảm nghĩ về giá trị cốm.
+ Phần còn lại: Bàn về sự thưởng thức cốm.
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
Cảm xúc đầu tiên của tác giả được gợi lên từ những hình ảnh, chi tiết nào?
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
- Hương thơm của vầng lá sen trên hồ trong làn gió mùa hạ.
- Mùi thơm của bông lúa non.
- Cách miêu tả : từ khái quát đến cụ thể : Từ cánh đồng lúa bát ngát xanh. Hương vị thơm mát của bông lúa, hạt lúa ...
-Từ ngữ : chọn lọc, tinh tế
-Cách dẫn nhập : tự nhiên, gợi cảm
“Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm cái hương thơm của lá, như báo trước mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh khiết. Các bạn có ngửi thấy, khi đi qua những cánh đồng xanh, mà hạt thóc nếp đầu tiên làm trĩu thân lúa còn tươi, ngửi thấy cái mùi thơm mát của bông lúa non không? Trong cái vỏ xanh kia, có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất quý trong sạch của Trời”
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
* Nguồn gốc: Cốm được làm ra từ hương vị thanh khiết của đồng quê.
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
“ Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới định được, người ta gặt mang về. Rồi đến một loạt cách chế biến, những cách thức làm truyền tự đời này sang đời khác, một sự bí mật trân trọng và khe khắt giữ gìn.”
Đọc đoạn văn sau và cho biết: Cách chế biến cốm có đơn giản không?
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
* Nguồn gốc: Cốm được làm ra từ hương vị thanh khiết của đồng quê.
* Sự hình thành của cốm:
- Người có chuyên môn.
- Truyền từ đời này qua đời khác.
- Bí mật, trân trọng, khắt khe, giữ gìn.
Cách chế biến công phu, nhiều công đoạn và đòi hỏi sự khéo léo.
CÁC SẢN PHẨM LÀM TỪ CỐM:
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
Đọc đoạn văn sau và cho biết: Hình ảnh cô hàng cốm được miêu tả thông qua những chi tiết nào?
“Cái cô gái Vòng làm ra thứ cốm dẻo và thơm ấy.
... Các người của Hà Nội 36 phố phường vẫn thường ngóng trông cô hàng cốm xinh xinh, áo quần gọn ghẽ,với cái dấu hiệu đặc biệt là cái đòn gánh hai đầu cong vút lên như chiếc thuyền rồng…”
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
→ duyên dáng, lịch thiệp
→ Cốm gắn liền với vẻ đẹp duyên dáng, lịch thiệp của con người.
→ Yêu quí trân trọng cội nguồn trong sạch, đẹp đẽ, giàu sắc thái dân tộc của cốm.
Cốm gắn liền với vẻ đẹp con người và con người làm lên vẻ đẹp cho cốm.
Yêu quý trân trọng, cội nguồn trong sạch đẹp đẽ của cốm .
→ Cốm được làm ra từ hương vị thanh khiết của đồng quê, sự khéo léo của con người .
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm:
Cốm được làm ra từ hương vị thanh khiết của đồng quê, sự khéo léo của con người .
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm:
Lời bình luận 1: “Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.” gợi cho em cách hiểu mới mẻ nào về cốm?
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm:
Lời bình luận 1: “Cốm là thức quà riêng biệt của đất nước là thức dâng của những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cái mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ An Nam.” gợi cho em cách hiểu mới mẻ nào về cốm?
- Cốm là quà tặng của đồng quê.
- Cốm là đặc sản của dân tộc vì nó kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
- Cốm là quà quê, thức quà thiêng liêng.
→ Cốm là thức quà thiêng liêng, kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm:
Theo dõi lời bình luận 2 !
‘‘…không còn gì hợp hơn với sự vương vít của tơ hồng, thức quà trong sạch, trung thành như các việc lễ nghi. Hồng cốm tốt đôi…Và không bao giờ có hai màu lại hoà hợp hơn được nữa: màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền
? Tác giả bình luận về vấn đề gì ?
- Cốm là thức quà thiêng liêng, kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1. Nguồn gốc, sự hình thành của cốm:
2. Cảm nghĩ về giá trị của cốm:
- Cốm là thức quà thiêng liêng, kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê.
- Dùng cốm làm quà sêu tết.
+ Hoà hợp màu sắc : xanh tươi - đỏ thắm
+ Hoà hợp hương vị : thanh đạm ngọt sắc, nâng đỡ nhau - hương vị lâu bền - hạnh phúc bền lâu - Sự hoà hợp của triết lý âm dương.
-> Cốm góp phần cho nhân duyên của con người tốt đẹp hơn.
- Cốm làm quà sêu tết, góp phần trong hạnh phúc lứa đôi của con người.
->2 giá trị: vật chất - văn hoá tinh thần (nét đẹp của văn hoá dân tộc)
 Trân trọng và giữ gìn Cốm như một vẻ đẹp văn hoá dân tộc
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
3. Bàn về sự thưởng thức cốm:
Hỡi các bà mua hàng ! Chớ có thọc tay hay mân mê thức quà thần tiên ấy, hãy nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve. Phải nên kính trọng cái lộc của trời, cái khéo léo của người , và sự cố sức tiềm tàng và nhẫn nại của thần Lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn,và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm.
Cốm không phải là thức quà của
người ăn vội ; ăn cốm phải ăn
từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ.
Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vị ấy,cái mùi thơm phức của lúa mới,của hoa cỏ dại ven bờ …cái tươi mát của lá non…cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc.
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
3. Bàn về sự thưởng thức cốm:
*Thưởng thức:
+ Ăn cốm: từng chút ít ,thong thả và ngẫm nghĩ.
+ Mua cốm: nhẹ nhàng, nâng niu.
 Cảm nhận, giữ gìn, nâng niu trân trọng phong tục tập quán tốt đẹp vì đó là nét văn hoá ẩm thực của người Việt.
* Thưởng thức cốm bằng:
+ Khứu giác: Mùi thơm của lúa.
+ Vị giác: Chất ngọt của cốm.
+ Thị giác: Màu xanh.
+ Xúc giác: Tươi mát của lá.
+ Sự suy tưởng: Cái dịu dàng, thanh đạm.
- Cốm là lộc của Trời, là sự khéo léo của con người, là sự tiềm tàng nhẫn nại của thần Lúa.Cốm là sản phẩm kết tinh từ nhiều giá trị thiên nhiên,trời đất,con người.Lời đề nghị của tác giả với những người mua và thưởng thức cốm,thanh nhã,có văn hoá
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
3. Bàn về sự thưởng thức cốm:
- Cách ăn: Phải ăn từng chút một, thong thả và ngẫm nghĩ.
- Phải có thái độ trân trọng, nâng niu và gìn giữ.
III. TỔNG KẾT:
- Cảm xúc tinh tế, nhẹ nhàng.
- Kết hợp mêu tả, kể, bình luận.
- Ngôn ngữ trong sáng, chọn lọc, đặc sắc.
1. Nghệ thuật:
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
3. Bàn về sự thưởng thức cốm:
- Cách ăn: Phải ăn từng chút một, thong thả và ngẫm nghĩ.
- Phải có thái độ trân trọng, nâng niu và gìn giữ.
III. TỔNG KẾT:
1. Nghệ thuật:
? Qua những nét nghệ thuật đó, cho em hiểu những nội dung gì từ văn bản “ Một thứ quà của lúa non : Cốm” ?
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
III. TỔNG KẾT:
1. Nghệ thuật:
2. Nội dung:
- Cốm là một thứ quà đặc sắc vì nó được kết tinh từ nhiều vẻ đẹp : Vẻ đẹp của hương vị và màu sắc đồng quê vẻ đẹp của người chế biến , của tục lệ nhân duyên , của cách mua và thưởng thức .
- Cốm là thứ sản vật được nâng niu và gìn giữ.
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
3. Ghi nhớ: (SGK/ 163)
“Cốm là thức quà riêng biệt của đât nước là thức dângcủa những cánh đồng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tất cả cai mộc mạc giản dị và thanh khiết của đồng quê nội cỏ”. Bằng ngòi bút tinh tế, nhạy cảm và tấm lòng trân trọng, tác giả đã phát hiện được nét đẹp văn hoá dân tộc trong thứ sản vật giản dị mà đặc sắc ấy.
Quiz
Click the Quiz button to edit this quiz
Quiz
Click the Quiz button to edit this quiz
Quiz
Click the Quiz button to edit this quiz
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
II. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHI TIẾT:
III. TỔNG KẾT:
1. Nghệ thuật:
2. Nội dung:
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
3. Ghi nhớ: (SGK/ 163)
IV. LUYỆN TẬP:
Bài tập 1: Em thích đoạn văn nào nhất trong văn bản? Vì sao?
Bài tập 2: Tìm và chép lại 1 số câu thơ, ca dao nói về cốm?
TIẾT 57 VĂN BẢN : MỘT THỨ QUÀ CỦA LÚA NON: CỐM Thạch Lam
* Hướng dẫn về nhà:
- Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 15 dòng) nói lên cảm xúc sâu sắc của em sau khi học xong văn bản "Một thứ quà của lúa non : Cốm"
-Chọn học thuộc một đoạn văn trong bài mà em yêu thích
-Đọc và tìm hiểu tiết 58 “Chơi chữ”
CHÀO TẠM BIỆT
HẸN GẶP LẠI
Xin cảm ơn các em đã chú ý lắng nghe!
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Sách giáo khoa Ngữ văn 7, tập 1.
2. Sách giáo viên Ngữ văn 7, tập 1.
3. Kĩ năng đọc – hiểu văn bản ngữ văn 7.
4. Phần mềm Adobe Presenter 7
5. Phần mềm Microsoft PowerPoint 2007
6. Tư liệu tranh ảnh về cốm trên các địa chỉ: youtobe.com, violet.vn, google.com.vn, clip.vn