Bài 14. Chơi chữ

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ THAO GIẢNG
GV: NGUYỄN THANH PHƯƠNG
Ca dao có câu:
Đi tu phật bắt ăn chay ,
Thịt chó ăn được , thịt cầy thì không .

- Em cho biết từ ngữ sử dụng trong ca dao trên có gì độc đáo ?
Nội dung bài ca dao trên là gì ?
CHƠI CHỮ
TUẦN 15 TIẾT 58
Đọc bài ca dao sau :
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
lợi
lợi
Lợi
lợi1
Lợi2
lợi3
Lợi 1: thuận lợi, lợi lộc,lợi ích
Lợi 2, 3: bộ phận chứa răng ( Nướu răng)
Hiện tượng: Đồng âm
Tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,...làm cho câu văn hấp dẫn, thú vị
 Ghi nhớ :

Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm hài hước ... làm câu văn hấp dẫn và thú vị.

Đọc các bài ca dao, thơ sau :
(1).Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương .
(Tú mỡ)
(2).Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú mỡ)
(3).Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
(4). Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mnàoời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
Em hãy chỉ rõ lối chơi chữ trong những câu trên?
trại âm (gần âm)
điệp âm
nói lái
Đồng âm và trái nghĩa
“ranh tướng”
M
M
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
cá đối
cối đá
mái kèo
Sầu riêng
vui chung
mèo cái
II.Caùc loái chôi chöõ:
 Ghi nhớ :

Các lối chơi chữ thường gặp :
Dùng tử ngữ đồng âm .
Dùng lối nói trại âm ( gần âm ).
Dùng cách điệp âm .
Dùng lối nói láy .
Dùng từ ngữ trái nghĩa , đồng nghĩa , gần nghĩa .



 Ghi nhớ :

Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày , trong văn thơ , đặc biệt là trong thơ văn trào phúng , trong câu đối , câu đố …..



III. LUYỆN TẬP:
1.Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ.
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quí Đôn)
liu điu
Rắn
hổ lửa
mai gầm
Ráo
Lằn
Trâu Lỗ
hổ mang
III. LUYỆN TẬP:
2. Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau? Cách nói này có phải là chơi chữ không?
-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ,dò đến hàng nem chả muốn ăn.
-Bà đồ Nứa,đi võng đòn tre,đến khóm trúc,thở dài hi hóp.
thịt
mỡ,dò
nem chả
hóp
tre
Nứa
trúc
3.Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo (Hoa học trò,Thiếu niên tiền phong,văn nghệ,...)
4.Năm 1946,bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam,Bác Hồ đã làm một bài thơ cảm ơn như sau:
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Trong bài thơ này, Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào?
Chơi chữ bằng các từ đồng âm
cam
cam
Khoå(ñaéng),taän(heát),cam(ngoït),lai(ñeán):heát khoå sôû ñeán luùc sung söôùng.
* HƯỚNG DẪN TỰ HỌC:
1-Nắm vững chơi chữ và các lối chơi chữ .
-Làm tiếp bài tập 2.
2.Soạn bài mới: “SƯU TẦM VHDG AN GIANG” , Cụ thể :
Đi sưu tầm tác phẩm VHDG An Giang thông qua các kênh , ở các thể loại .
Các tổ trưởng tổng hợp kết quả sưu tầm theo thể loại , chủ đề , theo chữ cái ABC…thành tài liệu chung của tổ , sau đó gộp lại thành tài liệu chung của lớp . Nhớ loại bỏ những câu , bài trùng lặp .( Nghiên cứu NV ĐPAG Tr 35-40 )
Bài tập bo � sung
Thử giải câu đố sau đâybằng cách phân tích lối chơi chữ ở bên trong ?

Có con mà chẳng có cha
Có lưỡi, không miệng, đó là vật chi?


Bài tập bo � sung

“Truøng truïc nhö con boø thui
Chín maét,chín muõi,chín ñuoâi,chín ñaàu”

-Em hãy chỉ ra phép chơi chữ trong câu trên?
-Câu đó chơi chữ dựa trên hiện tượng nào?