Bài 14. Chơi chữ

BàI tập: Chọn đáp án em cho là đúng nhất.

1. Điệp ngữ là gì?

Là đối chiếu sự vật này với sự vật khác có nét tương đồng.

Gọi, tả con vật, cây cối bằng những từ ngữ để tả hoặc
nói về con người.

Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng sự vật hiện tượng khác
có nét tương đồng.

Khi nói hoặc viết người ta có thể dùng biện pháp lặp lại
từ ngữ (hoặc cả một câu) để làm nối bật ý, gây cảm xúc mạnh.

2. Có mấy dạng điệp ngữ?

. Hai Bốn

. Ba Năm


A
B
C
D
Đáp án sai!
Đáp án sai!
Đáp án sai!
Đáp án sai!
Đáp án sai!
Đáp án sai!
Đáp án đúng!
Đáp án đúng!
A
B
C
D
Kiểm tra bài cũ
Ví dụ:
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Xem một quẻ bói lấy chồng chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
thì có nhưng răng không còn.
lợi
Lợi
lợi
(1)
(2)
(3)

Thế nào là chơi chữ ?
Lấy ví dụ về chơi chữ? Phân tích tác dụng?
Ghi nhớ

Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ
để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước, ... làm câu văn hấp dẫn và thú vị.

Ví dụ:
1. Sánh với Na - va " ranh tướng" Pháp
Tiếng tăm nồng nặc khắp Đông Dương.
(Tú Mỡ)
2. Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
(Tú Mỡ)
3. Con cá đối nằm trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
4. Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Quả non lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
Qua các ví dụ trên em hãy cho biết thường có những lối chơi chữ nào?
- Dùng từ ngữ đồng âm;
- Dùng lối nói trại âm (gần âm);
- Dùng cách điệp âm;
- Dùng lối nói lái;
- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.
Chơi chữ thường được sử dụng trong các lĩnh vực nào?
- Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố, .
Ghi nhớ:
* Các lối chơi chữ thường gặp là:
Dùng từ ngữ đồng âm;
- Dùng lối nói trại âm (gần âm);
Dùng cách điệp âm;
Dùng lối nói lái;
Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.
* Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố, .


Chẳng phải vẫn giống nhà,
đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn đau lòng mẹ,
Nay thét rát cổ cha.
mép chỉ quen tuồng nói dối,
lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay chăm nghề học,
Kẻo danh tiếng thế gia.
(Lê Quý Đôn)
liu điu
Rắn
hổ lửa
mai gầm
Ráo
Lằn
Trâu Lỗ
hổ mang
Bài tập 1: Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ.


Trời mưa đất trơn như , đến hàng muốn ăn.
Bà đồ , đi võng đòn , đến khóm , thở dài hi .
thịt
mỡ
dò
nem
chả
Nứa
tre
trúc
hóp

Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau? Cách nói này có phải là chơi chữ không:
Bài tập 2:
Bài tập 3:
Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo.
Đọc thêm:
Một hôm Trạng Quỳnh dâng lên chúa Trịnh một lọ thức ăn, bên ngoài có ghi hai chữ đại phong. Chúa không hiểu là món gì, hỏi Quỳnh, Quỳnh trả lời:
Bẩm, đại phong là gió to, gió to thì đổ chùa, dổ chùa thì tượng lo, tượng lo là lọ tương.
(Theo Lê Trung Hoa - Hồ Lê, Thú chơi chữ)
6
C
3
2
B
2. Câu:
Đi tu phật bắt ăn chay
Thịt chó ăn được, thịt cầy thì không
sử dụng lối chơi chữ nào?
3. Điền từ thích hợp vào câu ca dao sau:
Công cha nặng lắm ...
Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
D
4
4. Tên một tác phẩm của ét-môn-đô đờ A- mi-xi?
5
E
5. Thể loại văn bản nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc của người viết?
1
A
1. Người ta thường dùng chơi chữ trong thể loại dân gian này?
F
6. Câu: "Mĩ mà xấu" sử dụng lối chơi chữ nào?
7. Tác giả của bài thơ "Lượm"?
7
G
K
Giải ô chữ
Hướng dẫn về nhà:
Học phần ghi nhớ: Nắm được khái niệm chơi chữ
Làm bài tập 4/166.
Đọc kĩ bài " Làm thơ lục bát" và trả lời các câu hỏi trong SGK.
- Sưu tầm các bài thơ làm theo thể lục bát.
kính chúc các thầy cô giáo mạnh khỏe, thành đạt!
Các em học sinh học giỏi, chăm ngoan!