Bài 14. Chơi chữ

12/12/2009
Lê Thị Trinh - THCS Kỳ Đồng, Kỳ Anh, Hà Tĩnh
Chào mừng quý thầy cô giáo
Về dự giờ với lớp 7A
Tiếng Việt
Môn
12/12/2009
Lê Thị Trinh - THCS Kỳ Đồng, Kỳ Anh, Hà Tĩnh
Câu 1
Câu 2
Câu 3
Câu 4
Câu 5
Câu 6
Từ khoá
Văn bản "Một thứ quà của lúa non: Cốm" của tác giả nào?
Ngoài điệp ngữ nối tiếp, điệp ngữ chuyển tiếp còn có thêm dạng điệp ngữ nào nữa?
Điền từ thích hợp để được một thành ngữ trọn vẹn
Cặp từ "xấu-đẹp"; "cao-thấp" có nghĩa như thế nào với nhau?
"Tiếng gà trưa" của Xuân Quỳnh được in trong tập thơ nào?
Tìm từ trái nghĩa với từ "giàu"
Câu 7
Loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh". Đây là khái niệm nào?
Kiểm tra bài cũ
Tiết 58
I. ThÕ nµo lµ ch¬i ch÷.
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
Lợi
thuận lợi, lợi lộc, lợi ích
bộ phận chứa răng.
Hiện tượng Đồng âm
=> Tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,... làm cho câu văn hấp dẫn, thú vị
âm: giống nhau nghĩa: khác nhau
Tiết 59 CHƠI CHỮ
lợi
lợi
L?i 1:
L?i 2, 3:
Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước . làm câu văn hấp dẫn và thú vị.
ví dụ:
Còn trời còn nước còn non
Còn cô bán rượu anh còn say sưa

2. Ghi nhí:
Tiết 59 CHƠI CHỮ
1). Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương
(Tú mỡ)
II. C¸c lèi ch¬i ch÷.
1.Bài tập
1). Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương
(Tú mỡ)
trại âm
(gần âm)
2). Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú mỡ)
2). Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú mỡ)
điệp âm
3). Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
3). Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
nói lái
4). Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
4). Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
Đồng âm và
trái nghÜa
5). Da tr¾ng vç b× b¹ch.
5). Da tr¾ng vç b× b¹ch.
Đồng nghĩa
II. C�c l�i ch�i ch�
2. Ghi nhí
* Các lối chơi chữ thường gặp là:
- Dùng từ ngữ đồng âm
- Dùng lối nói trại âm (gần âm)
- Dùng cách điệp âm
- Dùng lối nói lái.
- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.
* Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố.
Tiết 59 CHƠI CHỮ
Trên trời rớt xuống mau co.
(l� c�i g�)
Tiết 59 CHƠI CHỮ
Khi đi cưa ngọn khi về cũng cưa ngọn
( Câu đố)
Tiết 59 CHƠI CHỮ

Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nơ �phụ duyên em.
(Ca dao)

Dùng lối nói lái.
cối đá
mèo cái
mái kèo
cá đối


Tiết 59 CHƠI CHỮ
III. LUYỆN TẬP
1. Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ.
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quí Đôn)
Sử dụng từ đồng nghĩa, gần nghĩa
Tiết 59 CHƠI CHỮ
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quí Đôn)
Bài tập 2:
Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau? Cách nói này có phải là chơi chữ không?
* Trời mưa đất thịt trơn như mỡ, dò đến hàng nem chả muốn ăn.
* Bà đồ Nứa, đi võng đòn tre, đến khóm trúc, thở dài hi hóp.
Dùng từ đồng nghĩa, gần nghĩa, trại âm
thịt
mỡ
nem chả
Nứa
tre
trúc
hóp
dò
Tiết 59 CHƠI CHỮ
Bài tập 4: Năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam, Bác Hồ đã làm một bài thơ tỏ lòng cảm ơn như sau:
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Trong bài thơ này Bác Hồ đã dùng lối chơi chư �như thế nào?
Dùng từ đồng âm, từ trái nghĩa

Tiết 59 CHƠI CHỮ
5. Tìm các từ được dùng theo lối chơi chữ trong bài thơ sau và cho biết đó là lối chơi chữ nào?
Chàng Cóc ơi! Chàng Cóc ơi!
Thiếp bén duyên chàng có thế thôi.
Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé
Ngàn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi.
(Hồ Xuân Hương)
Chàng Cóc
Chàng Cóc
bén
chàng
Nòng nọc
chuộc
Tiết 59 CHƠI CHỮ
Hướng dẫn về nhà
Học và nắm vững phần ghi nhớ.
Làm các bài tập còn lại.
Soạn bài tiếp theo:
Cảm ơn các thầy giáo, cô giáo đã về dự giờ
Chúc các em mạnh khoẻ và đạt thành tích cao trong học tập