Bài 14. Chơi chữ

GV:Nguyễn Thị Bẩy
Chơi chữ
Thế nào là điệp ngữ ? Có mấy dạng điệp ngữ ? Kể tªn?


Kiểm tra bài cũ:

Khi nói hoặc viết người ta có dùng biện pháp lặp từ ngữ
(hoặc cả câu)để làm nổi bật ý,gây cảm xúc mạnh.
Cách lặp như vậy gọi là phép điệp ngữ
Tiết 67: Chơi Chữ
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ có chồng lợi chăng ?
Thầy bói xem quẻ nói rằng
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
I.Thế nào là chơi chữ
1.Ví dụ
2.Nhận xét
Em hãy đọc bài ca dao sau đây và trả lời
câu hỏi ?
Tiết 67: Chơi Chữ
lợi (chăng): lợi ích
- lợi (thì, có): nứơu răng:
có nghĩa “bà đã già quá rồi, tính chuyện
chồng con làm gì nữa”.
I.Thế nào là chơi chữ
1.Ví dụ
2.Nhận xét
?Em có nhận xét gì về nghĩa của các từ “lợi”
trong bài ca dao này
Tiết 67: Chơi Chữ

I.Thế nào là chơi chữ
1.Ví dụ
2.Nhận xét
? Việc sử dụng từ “lợi” ở cuối câu của bài
ca dao là dựa vào hiện tượng gì của từ
ngữ ?
Hiện tượng dùng từ ngữ đồng âm
? Việc sử dụng từ “lợi” như trên có tác
dụng gì ?
Tạo sắc thái dớ d?m, h�i hu?c
Tiết 67: Chơi Chữ

I.Thế nào là chơi chữ
1.Ví dụ
2.Nhận xét
Bài ca dao đã lợi dụng hiện tượng đồng âm của từ " lợi" để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước và làm cho bài ca dao thêm thú vị. => chơi chữ

3. Ghi nhớ:
Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,.. làm cho câu văn hấp dẫn và thú vị.
Ví dụ 1: Xaực ủũnh loỏi chụi chửừ trong caực caõu sau:
Sánh với Na Va" ranh tướng" Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
(Tú Mỡ)
(Tướng) ranh con.
Danh (tướng)
(Tướng) giỏi, nổi tiếng.
Dùng lối nói trại âm.
Mỉa mai, giễu cợt tên chỉ huy quân sự Pháp.
*Thơ
trào phúng


Ranh (tu?ng)

ranh
Ví dụ 2:
Meõnh moõng muoõn maóu moọt maứu mửa,
Moỷi maột mieõn man maừi mũt mụứ.
(Tuự Mụừ)

Mênh mông muôn mẫu một màu mưa,
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.

Lặp lại liên tiếp
phụ âm m

* Thơ.

Dùng cách điệp âm
cá đối
cối đá
mèo cái
mái kèo
Dùng lối
nói lái.
Ví dụ 3 :
Con caự ủoỏi boỷ trong coỏi ủaự,
Con meứo caựi naốm treõn maựi keứo,
Traựch cha meù em ngheứo, anh nụ ừphuù duyeõn em.
(Ca dao)
Ví dụ4:
Ngoùt thụm sau lụựp voỷ gai
Quaỷ ngon lụựn maừi cho ai ủeùp loứng.
Mụứi coõ mụứi baực aờn cuứng
Sa�u rieõng maứ hoựa vui chung traờm nhaứ.
(Phaùm Hoồ)
Dùng từ trái nghĩa.
Sầu riêng
? Vui chung.
* Thơ.
Sầu riêng
Một loại quả ở Nam Bộ.
Một trạng thái tâm lý tiêu cực cá nhân.
Dùng từ đồng âm.
Nửa đêm, giờ tí, canh ba,
Vợ tôi, con gái, đàn bà, nữ nhi .
( Ca dao)
Dùng từ đồng nghĩa, gần nghĩa
Ví dụ:

Ngọt thơm sau lớp vỏ gai
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
- Dùng lối nói trại âm (gần âm);
- Dùng cách điệp âm;
- Dùng lối nói lái;
- Dùng từ ngữ trái nghĩa,đồng nghĩa, gần nghĩa;

Tiết : 67 CHƠI CHƯ.�
IThế nào là chơi chữt
II. Các lối chơi chữ
1Ví dụ
2.Nhận xét
Các lối chơi chữ
- Dùng từ ngữ đồng âm
Qua phân tích em thấy
có những lối chơi chữ nào?
3. Ghi nhớ: SGK/ 164-165

Bài tập 1/165 Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng
những từ ngữ nào để chơi chữ:

III- Luyện tập
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha,
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra,
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gian.
Chơi chữ
đồng âm và
dùng từ có
nghĩa gần
gũi nhau.
Đó là từ chỉ
các loài Rắn.
liu điu
hổ lửa
mai gầm
Ráo
Lằn
Trâu Lỗ
hổ mang
Rắn
BT2/ 165: Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau? Cách nói này có phải là chơi chữ không?
* Trời mưa đất thịt trơn như mỡ,dò đến hàng nem chả muốn ăn.
* Bà đồ Nứa, đi võng đòn tre, đến khóm trúc, thở dài hi hóp.
CHƠI CHỮ
Thịt, mỡ, nem, chả
Nứa, tre, trúc, hóp
thịt
mỡ
nem chả
Nứa
tre
trúc
hop

BT3/ 166: Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo(Báo Hoa học trò,Thiếu niên Tiền phong,Văn nghệ.)

* Câu đố.

* Câu đối.

* Văn thơ trào phúng, châm biếm...

* Truyện cười...


BT4/ 166: Năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam,Bác Hồ đã làm một bài thơ tỏ lòng cảm ơn như sau:

Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?

Trong bài thơ này Bác Hồ đã dùng lối chơi ch� như thế nào?
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Cam (1):
Quả cam
Cam (2):
Ngọt, sướng
Dùng từ
đồng âm.
Trong bài thơ này Bác Hồ đã dùng lối chơi chư �như thế nào?
Trong bài thơ này Bác Hồ đã dùng thêm lối chơi chữ nào?
Cảm ơn bà biếu gói cam
Nhận thì không đóng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?

Thành ngữ: “Khổ tận cam lai” chỉ sù khổ đau đã hết hạnh phóc lại đến với mình.
I.Thế nào là chơi chữ
- Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,... làm câu văn hấp dẫn và thú vị.
II. Các lối chơi chữ
Dùng từ ngữ đồng âm
Dùng lối nói trại âm( gần âm)
Dùng cách điệp âm
Dùng lối nói lái
Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.
* Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong văn thơ trào phúng, trong câu đối, câu đố,..



Tiết 67 Chơi chữ
- Học bài, làm bài tập.
- Chuẩn bị bài "Chuẩn mực sử dụng
từ".
Hướng dẫn VE� NHAỉ: