Bài 14. Chơi chữ

Chào mừng
Quý thầy cô và các em học sinh
Trường THCS Nguyễn Viết Xuân
Câu 1: Thế nào là điệp ngữ? Tác dụng của điệp ngữ?
Câu 2: Xác định dạng điệp ngữ trong ví dụ sau:
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
(Đoàn Thị Điểm)
Thấy
Ngàn dâu
thấy
ngàn dâu
-> Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng)
Ti�t 58: Ch�i ch�
Bà già đi chợ cầu Đông
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng
Thầy bói xem quẻ nói rằng
Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn
(Ca dao)
LỢI
Phần thịt bao quanh chân răng
Lợi ích, lợi lộc

lợi
lợi
Lợi
Tiết 58: chơi chữ
Ghi nhớ
Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,.làm câu văn hấp dẫn thú vị.
Tiết 58: Chơi chữ
Sánh với Na-va "ranh tướng" Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương
(Tú Mỡ)
Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ
(Tú Mỡ)
m
m
m
m
m
m
m
m
m
M
m
m
m
M
"ranh tướng"
Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em
(Ca dao)
mèo cái
cối đá
cá đối
mái kèo
Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà
(Phạm Hổ)
Sầu riêng
vui chung
(1)
(2)
(3)
(4)
Chàng Cóc ơi! chàng Cóc ơi!
Thiếp bén duyên chàng có thế thôi
Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé
Ngàn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi.
(Hồ Xuân Hương)
Tiết 58: Chơi chữ
Chàng Cóc
chàng Cóc
chàng
bén
Nòng nọc
chuộc
*Các lối chơi chữ thường gặp là:
-Dùng từ ngữ đồng âm;
-Dùng lối nói trại âm (gần âm);
-Dùng cách điệp âm;
-Dùng lối nói lái;
-Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa
*Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố,. . .
Ghi nhớ
Khi đi cưa ngọn khi về cũng cưa ngọn
(Câu đố)

Tiết 58: Chơi chữ
1.Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả dùng những từ ngữ nào để chơi chữ?
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quý Đôn)
liu điu
hổ lửa
mai gầm
Ráo
Rắn
Lằn
Trâu Lỗ
hổ mang
Tiết 58: Chơi chữ
Bài 2.Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau? Cách nói này có phải là chơi chữ không?
-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ, dò đến hàng nem chả muốn ăn.
-Bà đồ Nứa, đi võng đòn tre, đến khóm trúc, thở dài hi hóp
->Dùng từ gần nghĩa để chơi chữ
Bài 3. Xác định cách chơi chữ trong các câu sau:
a.Trên trời rớt xuống cái mau co
(Câu đố)
b.Con ngựa đá con ngựa đá
Con ruồi đậu mâm xôi đậu
(Câu đối)
c. Da trắng vỗ bì bạch
(Đoàn Thị Điểm)
->Nói lái: Mau co-mo cau
->Dùng từ đồng âm
->Dùng từ đồng nghĩa
thịt
mỡ
dò
nem
chả
Nứa
tre
trúc
hóp
mau co
đá
đậu
Da trắng
bì bạch
đá
đậu
Tiết 58: Chơi chữ
Bài 4. Năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam, Bác đã làm một bài thơ tỏ lòng cảm ơn như sau:
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Trong bài thơ này, Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào?
Dùng từ đồng âm
Cam 1: Quả cam
Cam 2: Sung sướng
Thế nào là chơi chữ? Nêu những lối chơi chữ thường gặp?
Trò chơi
Gợi ý câu trả lời:
Dòng 1. (Có 6 chữ cái) Lối chơi chữ nào được sử dụng trong câu thơ sau:
"Chữ tài liền với chữ tai một vần"
(Nguyễn Du)
t
i
r
â
ạ
m

Gợi ý câu trả lời:
Dòng 2. (Có 9 chữ cái) Lối chơi chữ nào được sử dụng trong bài ca dao sau:
"Đi tu phật bắt ăn chay
Thịt chó ăn được thịt cầy thì không"
t
i
r
â
ạ
đ
m
n
ồ
n
g
g
h
ĩ
a
Trò chơi
t
i
r
â
ạ
đ
m
Gợi ý câu trả lời:
Dòng 3. (Có 6 chữ) Lối chơi chữ nào được sử dụng trong bài toán vui:
Một đàn gà mà bươi bếp, hai ông bà đập chết hai con. Hỏi còn mấy con?
n
ồ
n
g
g
h
ĩ
a
n
ó
i
l
á
i
Trò chơi
t
i
r
â
ạ
đ
m
Gợi ý câu trả lời:
Dòng 4. (Có 6 chữ) Lối chơi chữ nào được sử dụng trong câu:
Cô Cẩm cầm cái chổi chọc chú chuột chù chết cứng.
n
ồ
n
g
g
h
ĩ
a
n
ó
i
l
á
i
đ
i
ệ
p
m
â
Trò chơi
:
t
i
r
â
ạ
đ
m
Gợi ý câu trả lời:
Dòng 5. (Có 6 chữ) Lối chơi chữ nào được sử dụng trong câu:
Kiến bò đĩa thịt bò.
n
ồ
n
g
â
g
h
ĩ
a
n
ó
i
l
á
i
đ
i
ệ
p
m
â
đ
m
ồ
g
n
Trò chơi
Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô và tập thể lớp