Bài 14. Chơi chữ



-
-


Kính chào các thầy cô giáo và các em đến với tiết 58 - Ngữ văn 7

V
Kiểm tra bài cũ
Thế nào là điệp ngữ? Cho ví dụ?
Khi nói hoặc viết, người ta có thể dùng biện pháp lặp đi lặp lại từ ngữ (hoặc cả một câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh. Cách lặp lại như vậy gọi là điệp ngữ, từ ngữ được lặp lại gọi là điệp ngữ.
Ví dụ: “Mai sau…
Mai sau…
Mai sau…
Đất xanh, xanh mãi, xanh màu tre xanh.”
Tiết 58: B. Chơi chữ
I. Thế nào là chơi chữ?
1. Ví dụ:
Đọc bài ca dao sau:
Bà già đi chợ Cầu Đông ,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng ?
Thầy bói xem quẻ nói rằng :
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
Ví dụ:
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
quốc
gia
nước
nhà
- l?i (1, 2): thu?n l?i, l?i l?c.
- l?i (3): b? ph?n bao b?c chõn rang.
> Đánh tráo ngữ nghĩa (chơi chữ).
> Tác dụng: bất ngờ, thú vị, tạo sắc thái dí dỏm, hài hước.
2. Ghi nhớ: t 164: Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước, châm biếm,…làm câu văn hấp dẫn và thú vị.
II. Các lối chơi chữ.
1. Ruồi đậu(1) mâm xôi đậu(2)
Kiến bò(1) đĩa thịt bò(2)
3. Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
5 . Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà.
2. Sánh với Na - Va "ranh tướng" Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
4. Con cá đối bỏ trên cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
Dùng tõ ngữ ®ång ©m
-" Ranh tướng"
- Danh tướng
Dùng lèi nãi tr¹i ©m (gÇn ©m)
Điệp âm "m"
Dùng cách điÖp ©m
-Cá đối = cối đá
- Mèo cái = Mái kèo
Dùng lối nãi l¸i

Dựng từ ng? trái nghĩa
* Vớ d?: t164
Tiết 58: B. Chơi chữ
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ:
- Dùng từ ngữ đồng âm;
- Dùng lối nói trại âm (gần âm) ;
- Dùng cách điệp âm;
- Dùng lối nói lái;
- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.
* Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố...
* Vớ d?:
* Ghi nh?: t165.
1.Trên trời rớt xuống mau co là gì?
2. Ngả lưng cho thế gian ngồi
Rồi ra mang tiếng con người bất trung
3. Một đàn gà mà bươi bếp, ông đập chết hai con. Hỏi còn mấy con ?
4. Nhà bác Tư có 10 con gà, chú xin 1 con. Hỏi nếu bán cả đàn sẽ được bao nhiêu tiền ?

(Mo cau)
(Cái phản)
( 11 con)
( 90 xu)
Giải đố ?
Đồng âm
Gần âm
Đồng nghĩa
Trái nghĩa

III. Luyện tập
Bài tập 1. Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ.
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha,
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
( Lê Quý Đôn )
liu điu
Rắn
hổ lửa
mai gầm
Ráo
Lằn
Trâu Lỗ
hổ mang
- Tác giả dùng hàng loạt những danh từ chỉ họ hàng nhà rắn.

Bài tập 2. Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ sự vật gần gũi nhau ? Cách nói này có phải là chơi chữ không ?
Trời mưa đất thịt trơn như mỡ, dò đến hàng nem chả muốn ăn.

Bà đồ Nứa, đi võng đòn tre, đến khóm trúc, thở dài hi hóp.
- Những tiếng chỉ sự vật gần gũi nhau: những món ăn từ thịt
- Những tiếng chỉ sự vật gần gũi nhau: đều họ nhà tre.
III. Luyện tập

Năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam, Bác Hồ đã làm một bài thơ để tỏ lòng cảm ơn như sau:
Cảm ơn bà biếu gói cam
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Trong bài thơ này, Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào?
Bài tập 4
Tiết 58: B : Chơi chữ
I. Thế nào là chơi chữ?
Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghÜa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước, châm biếm,…làm câu văn hấp dẫn và thú vị.
II. Các lối chơi chữ.
- Dùng từ ngữ đồng âm;
- Dùng lối nói trại âm ( gần âm) ;
- Dùng cách điệp âm;
- Dùng lối nói lái;
- Dùng từ ngữ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.
* Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trong văn thơ, đặc biệt là trong thơ văn trào phúng, trong câu đối, câu đố...
Hướng dẫn học bài
Học ghi nhớ
- Làm bài tập 3, 4
Chuẩn bị bài hôm sau: Làm thơ lục bát.
+ Sưu tầm những bài thơ lục bát.
+ Tự sáng tác một bài thơ lục bát.
cảm ơn các thầy cô và các em học sinh