Bài 14. Chơi chữ

CHÀO MỪNG THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ THĂM LỚP
Kiểm tra bài cũ
-Điệp ngữ là gì ? Có mấy loại điệp ngữ ?
Cho ví dụ .
Điệp ngữ là cách lặp lại từ ngữ để làm nổi bật ý ,gây cảm xúc mạnh .
-Điệp ngữ cách quãng
-Điệp ngữ nối tiếp
-Điệp ngữ chuyển tiếp
Ví dụ : Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống ,nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng dầm sương
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao .
Tiết 59
CHƠI CHỮ
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
-Từ ngữ nào được lặp lại trong bài ca dao trên ?
lợi
lợi
Lợi
lợi1
Lợi2
lợi3
-Em có nhận xét gì về nghĩa của từ lợi trong bài ca dao?
- Lợi 1: thuận lợi, lợi lộc,lợi ích
- Lợi 2, 3: bộ phận của răng
Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm,về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm,hài hước ,… làm câu văn hấp dẫn và thú vị .
Tr�ng tr?c nhu con chĩ thui
Chín m?t, chín mui, chín duơi, chín d?u (C�u d?)
BÀI TẬP NHANH
=> Chín (Động từ ): thui chín ( không phải số chín )
=>Chơi chữ dựa trên hiện tượng đồng âm
* Xét ví dụ (sgk trang 164)
(1).Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương .
(Tú mỡ)
(2).Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
( Tú mỡ)
(3).Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
(4). Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
trại âm (gần âm)
điệp âm
nói lái
đồng âm và trái nghĩa
“ranh tướng”
M
M
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
cá đối
cối đá
mái kèo
Sầu riêng
vui chung
mèo cái
*Các lối chơi chữ thường gặp là :
- Dùng từ ngữ đồng âm ;
- Dùng lối nói trại âm ;
- Dùng cách điệp âm ;
- Dùng lối nói lái ;
- Dùng từ ngữ đồng nghĩa ,trái nghĩa ,gần nghĩa .
* Chơi chữ thường được sử dụng trong cuộc sống thường ngày ,trong văn thơ ,đặc biệt là trong thơ văn trào phúng ,trong câu đối ,câu đố , …
III. LUYỆN TẬP:
1.Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ.
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm thét cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quí Đôn)
liu điu
Rắn
hổ lửa
mai gầm
Ráo
Lằn
Trâu Lỗ
hổ mang
2. Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau?
Cách nói này có phải là chơi chữ không?


-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ,dò đến hàng nem chả muốn ăn.
-Bà đồ Nứa,đi võng đòn tre,đến khóm trúc, thở dài hi hóp.
nem chả
mỡ,
thịt
Nứa
tre
trúc
hóp
-Thịt ,mỡ ,nem chả
-Nứa ,tre ,trúc ,hóp
->Chơi chữ
3. Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo ( Báo Hoa học trò ,Thiếu niên Tiền phong ,Văn nghệ …
VD1: Chàng Cóc ơi! Chàng Cóc ơi!
Thiếp bén duyên chàng có thế thôi.
Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé
Ngàn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi.
(Hồ Xuân Hương)
Cóc
Cóc
bén
chàng
Nòng nọc
chuộc
-> Cóc ,nhái bén ,chẫu chàng ,nòng nọ, chẳng chuộc : họ hàng với nhau
->Dùng từ gần nghĩa để chơi chữ

3. Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo ( Báo Hoa học trò ,Thiếu niên Tiền phong ,Văn nghệ …

VD 2:
Một đàn thằng ngọng đứng xem chuông.
Chúng bảo nhau rằng: ấy ái uông.
ấy
ái
uông
- ấy ái uông: chơi chữ bằng cách nói trại âm
=> Chế giễu, mỉa mai lũ học trò ngẩn ngơ, dốt nát.
4.Năm 1946,bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam,Bác Hồ đã làm một bài thơ tỏ lòng cảm ơn như sau :
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây ?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai ?
Khổ tận cam lai : Hết khổ sở đến lúc sung sướng
-> Chơi chữ bằng từ đồng âm
cam
cam
Về nhà :
-Nắm cho được thế nào là chơi chữ và các lối chơi chữ .
-Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo .
-Soạn bài làm thơ lục bát
CHÚC QUÝ THẦY CÔ SỨC KHOẺ
CÁC EM HỌC TIẾN BỘ
TRÂN TRỌNG KÍNH CHÀO