Bài 14. Chơi chữ

Thực hiện: Nguyễn Thị Mỹ Dung
KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM HỌC SINH
TRƯỜNG TH&THCS CAM LẬP
TUẦN :15 – TIẾT : 58
CHƠI CHỮ
Ví dụ 1: (sgk/163)
Đọc bài ca dao sau đây và cho biết những từ nào phát âm giống nhau:
Bà già đi chợ Cầu Đông
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
lợi1
Lợi2
lợi3
THẢO LUẬN NHÓM ( 5 phút )
Nhóm
1
Nhóm
2

1.Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
(Tú Mỡ)
2.Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ
(Tú Mỡ)
3. Con cá đối bỏ trong cái cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ
duyên em.
4. Ngọt thơm sau lớp vỏ gai
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)
Hiện tượng chơi chữ
Lối chơi
chữ
Phạm vi sử dụng
Dùng lối
Nói trại âm.
Điệp âm
Dùng lối
nói lái
Dùng từ
trái
nghĩa và
đồng âm
Thơ văn
trào phúng
Thơ văn
Thơ văn
Thơ văn
Dùng từ đồng
nghĩa
Thơ văn
Dùng từ đồng
âm
Câu đố
Dùng từ gần
nghĩa
Câu đối
Dùng từ trái nghĩa
Đời sống thường
ngày
Lưu ý
Tình huống : Trong lớp học có một bạn tên Hương rất mập.
Thảo

Hương lớp mình mập khiếp. Đúng là “Hương bên đèo”…hi..hi..

“Hương bên đèo” hả!
Có phải là “Heo bên đường”
không?..hi..hi
Hưng
Chơi chữ phải phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp, tránh lối chơi chữ với dụng ý
xấu, đùa giỡn một cách vô ý thức, thiếu văn hóa.
Bài tập 1: (Sgk/165)
Đọc bài thơ sau và cho biết tác giả đã
dùng những từ ngữ nào để chơi chữ?

Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.

Lối chơi chữ thứ nhất dùng từ gần nghĩa
Tất cả từ ngữ trên đều có ý nghĩa chỉ tên các loài rắn.
Liu điu
Tên 1 loài rắn nhỏ
Tính chất nhẹ, chậm yếu
Rắn
Chỉ chung các loại rắn
Chỉ tính chất cứng khó tiếp thu
Hổ lửa
Tên 1 loại rắn
Hổ: tự thấy mình xấu kém cỏi
Mai gầm
Tên 1 loại rắn
Tên 1 loại rắn
Tên 1 loại rắn
Tên 1 loại rắn
Tên 1 loại rắn
Ráo
Lằn
Trâu Lỗ
Hổ mang
Mai: chỉ thời gian
Gầm: tiếng hét thể hiện sự bực bội
Ráo: khô không bị ngập nước
Vật dài in hoặc nổi lên trên
bề mặt của một vật khác do tác động
nào đó
Quê hương của Khổng Tử
Hổ: hổ thẹn; mang: lúc nào cũng
cùng theo với mình mà di cuyển.
Lối chơi chữ thứ hai dùng từ đồng âm
Bài tập 2: (Sgk/165 )
Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ
các sự vật gần gũi nhau? Cách nói này
có phải là chơi chữ không?
Bà đồ Nứa, đi võng đòn tre, đến khóm trúc,
thở dài hi hóp.
Nứa
hi hóp
tre
trúc
Chơi chữ bằng những từ gần nghĩa
Bài tập 4: (Sgk/166 )
Năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một
gói cam, Bác Hồ làm một bài thơ tỏ lòng cảm ơn.
Bài thơ Bác đã dùng lối chơi chữ nào?
Cảm ơn bà biếu gói cam,
Nhận thì không đúng, từ làm sao đây ?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai ?
cam
cam
Chơi chữ bằng các từ đồng âm
KHÁM PHÁ KHO BÁU
A. Trại âm
B.Nói lái
C. Đồng âm
D. Đồng nghĩa
Lối chơi chữ được sử dụng trong câu thơ sau:
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia…
( bà huyện Thanh Quan)
$200
$600
Đây là lối chơi chữ gì trong câu sau:
Cô Cẩm cầm cái chổi chọc chú chuột chù
chết cứng....
A. Nói lái
B. Đồng âm
C. Điệp âm
D. Đồng nghĩa
$4000
Lối chơi chữ nào được sử dụng trong
câu đối sau?
Cô gái mồm to xuống bể mò tôm.
A. Trái nghĩa
B. Đồng âm
C. Trại âm
D. Nói lái
$8000
Lối chơi chữ nào được sử dụng trong câu sau:
Kiến bò trên đĩa thịt bò
A. Nói lái
B. Đồng nghĩa
C. Điệp âm
D. Đồng âm
$20000
Các lối chơi chữ thường gặp ?
TÌM RA KHO BÁU RỒI!!!
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc hai ghi nhớ (SGK /164,165)
Làm các bài tập hoàn thành vào vở 1 ,3 trong SGK
Sưu tầm những bài thơ , đoạn văn ,ca dao có
lối chơi chữ.
Về nhà hoàn thiện bản đồ tư duy
Chuẩn bị bài : “ Làm thơ lục bát’’
Tập làm một bài thơ lục bát ở nhà.
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN