Bài 14. Chơi chữ

Chào mừng quý thầy cô về dự giờ cùng lớp- 7/3
Kiểm tra bài cũ
Câu 1:Thế nào là điệp ngữ ?Các dạng điệp ngữ ?
Câu 2: Kiểu điệp ngữ nào được dùng trong đoạn thơ sau ?
“ Con kiến mà leo cành đa
Leo phải cành cụt, leo ra leo vào .”
Điệp ngữ cách quãng
Khi nói hoặc viết, người ta có thể dùng biện pháp lặp lại từ ngữ
( hoặc cả một câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh. Cách lặp lại như vậy gọi là phép điệp ngữ; từ ngữ được lặp lại gọi là điệp ngữ.
Bà già đi chợ cầu Đông ,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng ?
Thầy bói xem quẻ nói rằng :
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn .
Dùng từ đồng âm
Tạo sự hài hước , dí dỏm
I.Thế nào là chơi chữ?
1. Ví dụ ( sgk/163)
TIẾT 60 - TIẾNG VIỆT
CHƠI CHỮ


Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm , về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm , hài hước ,...làm câu văn hấp dẫn và thú vị .
2. Ghi nhớ(sgk/164)
Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước, ... làm câu văn hấp dẫn và thú vị .
I.Thế nào là chơi chữ?
1. Ví dụ ( sgk/163)
TIẾT 60 - TIẾNG VIỆT
CHƠI CHỮ
TIẾT 60 - TIẾNG VIỆT
CHƠI CHỮ
I.Thế nào là chơi chữ?

II.Các lối chơi chữ :
1.Ví dụ: SGK/ 164
1) Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương
(Tú Mỡ)
2) Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ
(Tú Mỡ )
(3) Con cá đối bỏ trong cối đá ,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo , anh nỡ phụ duyên em
(Ca dao )
(4) Ngọt thơm sau lớp vỏ gai
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng
Mời cô mời bác ăn cùng
Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà
(Phạm Hổ )

Dùng từ trái nghĩa
Dùng cách nói trại âm (gần âm)
Dùng cách nói điệp âm
Dùng cách nói lái
TIẾT 60 - TIẾNG VIỆT
CHƠI CHỮ
Đi tu Phật bắt ăn chay,
Thịt chó ăn được , thịt cầy thì không ...
b) Trời mưa đất thịt trơn như mỡ , dò đến hàng nem chả muốn ăn.
Dùng từ đồng nghĩa
Dùng từ gần nghĩa
TIẾT 60 - TIẾNG VIỆT
CHƠI CHỮ
I.Thế nào là chơi chữ?

II.Các lối chơi chữ :
1.Ví dụ: SGK/ 164
2. Ghi nhớ (sgk/164)
* Các lối chơi chữ thường gặp là :
-Dùng từ ngữ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm (gần âm );
-Dùng cách điệp âm ;
-Dùng lối nói lái ;
-Dùng từ ngữ trái nghĩa , đồng nghĩa , gần nghĩa
c) Trên trời rớt xuống mau co là gì?
d) Khi đi cưa ngọn, khi về cũng cưa ngọn là gì?
 con ngựa
=> Câu đố
e) Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
( Bà Huyện Thanh Quan- Qua đèo Ngang)
f)Túc Vinh mà để ta mang nhục . (Hồ Chí Minh)
=> Thơ , thơ trào phúng
=> Câu đối
g) Da trắng vỗ bì bạch .
Mo cau
TIẾT 60 - TIẾNG VIỆT
CHƠI CHỮ
I.Thế nào là chơi chữ?

II.Các lối chơi chữ :
1.Ví dụ: SGK/ 164
2. Ghi nhớ (sgk/164)
* Các lối chơi chữ thường gặp là :
-Dùng từ ngữ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm (gần âm );
-Dùng cách điệp âm ;
-Dùng lối nói lái ;
-Dùng từ ngữ trái nghĩa , đồng nghĩa , gần nghĩa
* Chơi chữ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày , trong văn thơ , đặc biệt là trong thơ văn trào phúng , trong câu đối , câu đố, ...
TIẾT 60 - TIẾNG VIỆT
CHƠI CHỮ
I.Thế nào là chơi chữ?

II.Các lối chơi chữ
III. Luyện tập

Bài tập 1: (sgk/165)
Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ .
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà ,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha .
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha .
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối ,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra .
Từ nay Châu Lỗ chăm nghề học ,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia ,
(Lê Quý Đôn )
Vừa chơi chữ đồng âm vừa chơi chữ theo lối dùng những từ có nghĩa gần gũi nhau
Bài tập 2: (sgk/165)
Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau ?Cách nói này có phải là chơi chữ không ?
-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ , dò đến hàng nem chả muốn ăn.
-Bà đồ Nứa , đi võng đòn tre , đến khóm trúc , thở dài hi hóp .
Chơi chữ dùng từ gần nghĩa
Bài tập 3(sgk/166)
Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo (Báo Hoa học trò , Thiếu niên Tiền phong , Văn nghệ , ...)
Bài tập 4(sgk/166)
Năm 1946, bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam, Bác Hồ đã làm một bài thơ tỏ lòng cảm ơn như sau :
Cảm ơn bà biếu gói cam
Nhận thì không đúng , từ làm sau đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai ?
Trong bài thơ này ,Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào ?
Dùng từ đồng âm
? Thế nào là chơi chữ? Các lối chơi chữ thường gặp?
? Câu sau sử dụng lối chơi chữ nào sau đây ?
“ Chuồng gà kê sát chuồng vịt”
Dùng từ đồng nghĩa
CỦNG CỐ
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Ở NHÀ
HỌC BÀI: Thế nào là chơi chữ? Các lối chơi chữ thường gặp?
Tìm trong thơ văn các lối chơi chữ.
Làm bài tập đầy đủ
Xem lại bài viết tập làm văn số 3
CHÚC SỨC KHỎE-HẸN GẶP LẠI