Bài 13. Tiếng gà trưa

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẮK LẮK
Cuộc thi Thiết kế hồ sơ bài giảng điện tử
Bài giảng:
TIẾNG GÀ TRƯA
Chương trình Ngữ văn, Lóp 7
Giáo viên: H’New KTla
[email protected]
Trường THCS Đinh Tiên Hoàng
Huyện Čư M’Gar, tỉnh Đắk Lắk
Tháng 11/2012




NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH
TIẾNG GÀ TRƯA
Môn ngữ văn 7
Văn bản

Giáo viên : H`New KTla
Trường : THCS Đinh Tiên Hoàng
Tác giả : Xuân Quỳnh
Kiểm tra bài cũ
- Hai bài thơ được sáng tác theo thể thơ tứ tuyệt, được sáng tác trong thời kì đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Hai bài thơ miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc, thể hiện tình cảm với thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ.
- Hai bài thơ có nhiều hình ảnh thiên nhiên đẹp, có màu sắc cổ điển mà bình dị tự nhiên.
Câu hỏi: Em hãy nêu nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ “Cảnh khuya” và “Rằm Tháng Giêng” của Hồ Chí Minh?
ĐÁP ÁN
Bài 13
Tiết 53 - 54
Văn bản
TIẾNG GÀ TRƯA
Xuân Quỳnh
Tiết 53 - 54:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -

I/-Tìm hiểu chung
Tác giả - Tác phẩm
a. Tác giả::
Nguyễn Thị Xuân Quỳnh ( 1942 – 1988 ), quê ở làng La Khê, tỉnh Hà Tây.
Là nhà thơ nữ xuất sắc trong nền thơ ca hiện đại Việt Nam
Đề tài : viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày.
Tác phẩm chính: Tơ tằm – Chồi biếc; Gió Lào, cát trắng;Lời ru trên mặt đất; Bầu trời trong quả trứng; Truyện Lưu Nguyễn; Mùa xuân trên cánh đồng…

b. Tác phẩm
Được viết trong thời kì đầu cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ.
In lần đầu trong tập thơ “ Hoa dọc chiến hào “









Tìm vài nét chính về tác giả Xuân Quỳnh?
Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
Tiết 53:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -

I/-Tìm hiểu chung
1. Tác giả, tác phẩm
2. Đọc - Giải thích từ khó:
Cách đọc:
Giong tình cảm như lời tâm sự.
Chú ý ngắt nhịp 3/2, 2/3, 1/2/2.
Nhấn mạnh điệp ngữ : Tiếng gà trưa.

Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“ Cục…cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ

Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng




Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
- Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng

Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp

Cứ hàng năm hàng năm
khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
cháu được quần áo mới
Ôi cái quần chéo go
ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt.

Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng


Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi,cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ Trứng hồng tuổi thơ.



Tác giả: Xuân Quỳnh



TIẾNG GÀ TRƯA

Tiết 53:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -

I/-Tìm hiểu chung
1. Tác giả, tác phẩm
2. Đọc - Giải thích từ khó:
Từ khó:
? Em hiểu từ “ lang mặt’’ như thế nào
Lang mặt : da mặt có những đốm trắng loang lổ do bệnh lang ben (bệnh ngoài da, do một thứ nấm gây ra). Trong dân gian xưa lưu truyền quan niệm cho rằng nhìn gà đẻ sẽ bị lang mặt.
? Giải nghĩa từ “ sương muối ”
Sương muối : sương đông thành những hạt băng trắng xóa phủ trên mặt đất và cây cỏ, trông như muối, chỉ xuất hiện khi thời tiết rất lạnh, có hại đối với cây cối và loài vật.
? “ Chéo go “ và “ trúc bâu” chỉ những loại vải như thế nào
Chéo go : vải dày, trên mặt vải có những đường dệt chéo song song với nhau theo bề ngang khổ vải.
Trúc bâu : vải trắng dày dệt bằng sợi bông thông thường.
Tiết 53:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -
? Em có nhận xét gì về hình thức của các câu thơ .
Các câu thơ 5 tiếng xen kẽ các câu thơ 3 tiếng.
Vần được gieo ở cuối câu nhưng không cố định và rất ít vần.
? Vậy theo em, bài thơ này được viết theo thể thơ gì .
I/-Tìm hiểu chung
1. Tác giả, tác phẩm
2. Đọc - Giải thích từ khó:
3 Thể loại :
Thể thơ ngũ ngôn.
*Phương thức biểu đạt :
Tự sự + miêu tả + biểu cảm.
Phương thức diễn đạt của bài thơ là gì?
Thể thơ ngũ ngôn : có 2 loại

Ngũ ngôn tứ tuyệt
Bắt nguồn từ thơ Trung Quốc

Hạn định về số câu, số chữ trong bài.
4 câu / bài.
5 tiếng / câu.
Ngũ ngôn
Bắt nguồn từ thể hát dặm Nghệ Tĩnh và vè dân gian.

Không hạn định về số câu, số chữ
Tiết 53:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -
I/-Tìm hiểu chung
1. Tác giả, tác phẩm
2. Đọc - Giải thích từ khó:
3. Thể loại :
*Phương thức biểu đạt :
Tự sự + miêu tả + biểu cảm.
4. Bố cục :
Chia làm 3 đoạn
BỐ CỤC CỦA VĂN BẢN
? Xuyên suốt bài thơ là hình ảnh hay âm thanh nào? Mạch cảm xúc của bài thơ diễn biến như thế nào?
- Tiếng gà trưa
- Mạch cảm xúc: Từ hiện tại quá khứ hiện tại
Văn bản chia làm mấy đoạn?
- Văn bản chia làm 3 đoạn
Đoạn 1: Khổ 1 : Âm vang tiếng gà trưa trong nỗi niềm anh lính trẻ.
- Đoạn 2: Khổ 2, 3, 4, 5, 6: Tiếng gà trưa gợi nhớ kỉ niệm thời thơ ấu.
Đoạn 3 : Khổ 7, 8 : Tiếng gà trưa gợi nhiều suy ngẫm.
Tiết 53:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -
I/-Tìm hiểu chung
II/-Phân tích
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ :
“ Cục… cục tác cục ta ”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
Tiết 53:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -
I/- Tìm hiểu chung
II/-Đọc – Tìm hiểu văn bản
Tiếng gà trên đường hành quân.
? Tiếng gà trưa vọng vào tâm trí tác giả trong thời điểm và hoàn cảnh nào.
Thời điểm : buổi trưa, bên xóm nhỏ.
Hoàn cảnh : trên đường hành quân.
? Cụm từ “ trên đường hành quân xa ‘ gợi cho em điều gì
Gợi một cuộc hành quân xa xôi, vất vả, nhiều gian nan, khó khăn.
? Tại sao trong vô vàn âm thanh của làng quê, tâm trí nhà thơ lại bị ám ảnh bởi tiếng gà trưa.
Tiếng gà là âm thanh gần gũi, quen thuộc của làng quê, dự báo điều tốt lành.
Tiếng gà trưa là tiếng gà nhảy ổ để có những quả trứng hồng – là niềm vui cho người nông dân cần cù, chịu khó.
Tiết 53:
TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -
Tìm hiểu chung
Đọc – Tìm hiểu văn bản
Tiếng gà trên đường hành quân.
Nghệ thuật:
+ Điệp từ “ nghe ”
+ ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
→ Tiếng gà trưa – biểu tượng của làng quê đã̃ gắn bó thân thiết, khơi gợi biết bao cảm xúc chân thành tươi vui trong tâm trí nhà thơ.
→ Tình làng quê thắm thiết, sâu nặng.
? Trên đường hành quân xa, tiếng gà trưa đã gợi cảm giác gì trong lòng người ra trận.
- Nghe → xao động nắng trưa
→ bàn chân đỡ mỏi
→ gọi về tuổi thơ

? Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi cảm giac đó cho con người.
Vì: + Buổi trưa yên tĩnh, tiếng gà khua động không gian.
+ Tiếng gà làm xao động, làm dịu bớt cái nắng trưa gay gắt, xua tan những mệt mỏi trên chặng đường hành quân dài của người chiến sĩ.
+ Đánh thức những kỉ niệm xa xưa, đưa người chiến sĩ sống lại những năm tháng hồn nhiên, tươi đẹp nhất của đời người.
? Qua đó thể hiện tình cảm gì của tác giả đối với quê hương
Tiết 53: TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -
Tìm hiểu chung
Đọc – Tìm hiểu văn bản
Tiếng gà trên đường hành quân.
2. Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ:
* HÌnh ảnh về ổ trứng, đàn gà
? Những hình ảnh và kỉ niệm gì trong tuổi thơ đã được gợi lại từ Tiếng gà trưa.

* HÌnh ảnh về ổ trứng, đàn gà
* Kỉ niệm về người bà
* Kỉ niệm về người bà
Tiết 53: TIẾNG GÀ TRƯA
- XUÂN QUỲNH -
Tìm hiểu chung
Đọc – Tìm hiểu văn bản
Tiếng gà trên đường hành quân.
2. Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ:
a, Hình ảnh những con gà mái và ổ trứng hồng:
* Hình ảnh ổ rơm hồng những trứng => thân thuộc, đẹp đẽ, thơ mộng
? Tác giả đã sử dụng những hình ảnh nào để nói về ổ trứng, về đàn gà? Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả.

Hình ảnh đàn gà:
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng
* Hình ảnh đàn gà:
- Sử dụng tính từ gợi tả
- Phép liệt kê, so sánh, điệp ngữ
 Bức tranh làng quê trong kí ức tuổi thơ: đẹp, bình dị, trong sáng,…
Hết tiết 1
Hết tiết 1 chuyển sang tiết 2
II. PHÂN TÍCH :
1. Tiếng gà trên đường hành quân:
2. Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ:
a, Hình ảnh những con gà mái và ổ trứng hồng:
b, Kỉ niệm về tình bà cháu:
? Hình ảnh người bà xuất hiện qua Tiếng gà trưa như thế nào
II. PHÂN TÍCH :
1. Tiếng gà trên đường hành quân:
2. Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ:
a, Hình ảnh những con gà mái và ổ trứng hồng:
b, Kỉ niệm về tình bà cháu:
-> Lời mắng chân thật, yêu thương: là lời bà bảo ban, bà mong muốn mọi sự tốt đẹp cho cháu; cháu biết nghe lời bà.
Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
- Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng.
- mày
lang mặt

Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng.
II. PHÂN TÍCH VĂN BẢN:
1. Tiếng gà trên đường hành quân:
2. Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ:
a, Hình ảnh những con gà mái và ổ trứng hồng:
b, Kỉ niệm về tình bà cháu:
- Lời mắng chân thật, yêu thương: là lời bà bảo ban, bà mong muốn mọi sự tốt đẹp cho cháu; cháu biết nghe lời bà.
Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp
khum
chắt chiu
- Bà cẩn thận, kiên trì, chịu thương chịu khó, chăm chút dành dụm từng quả trứng, từng niềm vui nhỏ trong cuộc sống còn nhiều lo toan, vất vả.
II. PHÂN TÍCH VĂN BẢN:
1. Tiếng gà trên đường hành quân:
2. Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ:
a, Hình ảnh những con gà mái và ổ trứng hồng:
b, Kỉ niệm về tình bà cháu:
….
Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới.
Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt.

Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới.
Cháu vui sướng khi diện quần áo mới, hạnh phúc đơn sơ và giản dị của trẻ em nghèo.
*Nỗi lo của bà:
 Nhịp thơ biến đổi, sử dụng điệp từ -> nỗi lo chân thật: Tất cả vì niềm vui của cháu -> thể hiện tình yêu thương sâu sắc của bà đối với cháu.
*Niềm vui của cháu :
Quần chéo go
Áo cánh trúc bâu
Ôi
Bà lo lắng điều gì? Em có thấy sự thay đổi của nhịp thơ ở đoạn này?
Tiếng gà trưa
Suy tư về hạnh phúc
gợi
gợi
Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng



Suy tư về mục đích chiến đấu
Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.

3. Tiếng gà trưa gợi nhiều suy tư:
Tiếng gà trưa đã gợi cho người lính điều gì?
Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng
-> Giấc mơ hồng : Mơ những điều tốt lành và hạnh phúc.
bao nhiêu
Em hiểu thế nào là “giấc ngủ hồng sắc trứng”?
Chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ
Tổ quốc
xóm làng
bà
tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ
*Mục đích chiến đấu
Vì tổ quốc
Vì xóm làng
Vì bà
Vì ổ trứng hồng tuổi thơ.
-> Điệp từ “vì” -> Khẳng định mục đích chiến đấu vừa cao cả vừa bình dị.
=> Tình yêu đất nước bắt nguồn từ những điều bình dị nhất.
Ở khổ thơ cuối tác giả đã lặp lại từ nào? Tác dụng của việc lặp từ đó là gì?
Chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ
Tổ quốc
xóm làng
bà
tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ
*Mục đích chiến đấu
Vì tổ quốc
Vì xóm làng
Vì bà
Vì ổ trứng hồng tuổi thơ.
-> Điệp từ “vì” -> Khẳng định mục đích chiến đấu vừa cao cả vừa bình dị.
=> Tình yêu đất nước bắt nguồn từ những điều bình dị nhất.
III. Tổng kết:
 1. Nghệ thuật: Thể thơ năm chữ, có sự biến đổi linh hoạt ở các khổ 2, 3, 5 (một khổ gồm có 6 câu), vần phối hợp không chặt chẽ.
- Sử dụng phép điệp ngữ, so sánh, đại từ…
- Bài thơ xen lẫn yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm.
- Hình ảnh thơ chân thực bình dị.
- Là bài thơ viết theo dòng hồi tưởng từ hiện tại trở về quá khứ
và suy nghĩ về hiện tại.
 2. Nội dung: Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước.



Em hãy rút ra những nét nổi bật về nội dung và nghệ thuật trong văn bản này ?
IV. Luyện tập
Câu 1: Chọn học thuộc lòng một đoạn của bài thơ khoảng 10 dòng
Câu 2:
Tình bà cháu
Bà
Nghèo nhưng hiền thảo,
hết lòng vì con cháu,
chịu đựng, nhẫn nại và hi sinh
Sâu sắc đằm thắm và cảm động .
Cháu
Biết ơn, yêu thương và
kính trọng bà.
Qua các khổ thơ ở phần 2, em hiểu được gì về tình cảm bà dành cho cháu và của cháu đối với bà? Nêu cảm nhận của em về tình bà cháu?
BẢN ĐỒ TƯ DUY
Hướng dẫn về nhà

- Học thuộc bài thơ và nêu cảm nhận của em về tình bà cháu được thể hiện trong bài.
- Soạn bài tiếp theo: Điệp từ