Bài 13. Điệp ngữ

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
QUÝ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ TIẾT HỌC LỚP 7A1
MÔN NGỮ VĂN 7
GV: Nguyễn Đại Hoàng
Trường THCS Bình Tân
Trong bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh có câu thơ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần ở đầu các khổ thơ? Việc lặp lại như vậy có tác dụng gì?
kiểm tra bài cũ
Câu thơ: Tiếng gà trưa: lặp lại 4 lần ở đầu các khổ thơ.
Mỗi lần nhắc lại, câu thơ này lại gợi ra một hình ảnh trong kỉ niệm thời tuổi thơ, nó vừa như một sợi dây liên kết các hình ảnh ấy, lại vừa như điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình.
I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
1. Tìm hiểu ví dụ:
a. Khổ thơ đầu:
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục … cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
b. Khổ thơ cuối:
Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.
(“Tiếng gà trưa”- Xuân Quỳnh)
Những từ ngữ nào được lặp đi lặp lại trong hai khổ thơ ?
a. Khổ thơ đầu:
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục … cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
b. Khổ thơ cuối:
Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.
(“Tiếng gà trưa”- Xuân Quỳnh)
Lặp đi lặp lại từ ngữ như thế có tác dụng gì?
Nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa.
Nhấn mạnh mục đích chiến đấu của người chiến sĩ.
d. Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Phút giây thiêng anh gọi Bác ba lần.
(Tố Hữu)
c. Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
(Hồ Chí Minh)
Tìm và nêu tác dụng của những từ ngữ được lặp đi lặp lại trong các câu thơ trích sau đây:
=> Nhấn mạnh và khẳng định con người cũng như sự nghiệp của Hồ Chí Minh là trường tồn, vĩnh cửu.
=> Nối 2 câu thơ như 1 bản lề khép mở 2 phía tâm trạng: niềm say mê cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước.
a. Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
 Lặp từ

b.Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
 Lặp từ

=> Nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa.
=> Nhấn mạnh mục đích chiến đấu của người chiến sĩ.
c. Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
 Lặp cụm từ
d. Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh mu ôn năm!
Hồ Chí Minh muôn năm!
 Lặp câu
=> Nhấn mạnh tâm trạng: niềm say mê cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước.
=> Nhấn mạnh và khẳng định con người cũng như sự nghiệp của Hồ Chí Minh là trường tồn, vĩnh cửu.
Em có nhận xét gì về cấu tạo của những từ ngữ được lặp lại?
Nghe (lặp lại 3 lần  Lặp từ)


b.Vì (lặp lại 4 lần  Lặp từ)



=> Nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa.
=> Nhấn mạnh mục đích chiến đấu của người chiến sĩ.
c. Chưa ngủ (lặp lại 2 lần  Lặp cụm từ )
d. Hồ Chí Minh muôn năm! (lặp lại 3 lần  Lặp câu)
=> Nhấn mạnh tâm trạng: niềm say mê cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước.
=> Nhấn mạnh và khẳng định con người cũng như sự nghiệp của Hồ Chí Minh là trường tồn, vĩnh cửu.
Qua các ví dụ trên, em hiểu điệp ngữ là gì?
Tác dụng của phép điệp ngữ.
1. Tìm hiểu ví dụ:
I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
1. Tìm hiểu ví dụ:
2. Ghi nhớ: (SGK, trang 152)
a. Khái niệm điệp ngữ: Khi nói hoặc viết, người ta có thể dùng biện pháp lặp lại từ ngữ (hoặc cả một câu). Cách lặp lại như vậy gọi là phép điệp ngữ ; từ ngữ được lặp lại gọi là điệp ngữ.
b. Tác dụng của điệp ngữ : làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh ở người nghe, người đọc.
I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
M?t d�n t?c d� gan gĩc ch?ng �ch nơ l? c?a Ph�p hon t�m muoi nam nay, m?t d�n t?c d� gan gĩc d?ng v? phe D?ng minh ch?ng ph�t xít m?y nam nay, d�n t?c dĩ ph?i du?c t? do! D�n t?c dĩ ph?i du?c d?c l?p !
(H? Chí Minh)
Bài 1(SGK/ trang 155): Tìm điệp ngữ trong đoạn trích sau và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
Bài tập áp dụng
M?t d�n t?c d� gan gĩc ch?ng �ch nơ l? c?a Ph�p hon t�m muoi nam nay, m?t d�n t?c d� gan gĩc d?ng v? phe D?ng minh ch?ng ph�t xít m?y nam nay, d�n t?c dĩ ph?i du?c t? do! D�n t?c dĩ ph?i du?c d?c l?p !
(H? Chí Minh)
Bài 1(SGK/ trang 155): Tìm điệp ngữ trong đoạntrích sau và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
Bài tập áp dụng
Lặp lại cụm từ “một dân tộc đã gan góc”: làm nổi bật bản chất kiên cường của dân tộc trong sự nghiệp chiến đấu giành độc lập, tự do và sự nghiệp chống phát xít.
Lặp lại cụm từ “dân tộc đó phải được”: khẳng định một cách hùng hồn: quyền được tự do và độc lập của dân tộc ta.
=> Bện pháp điệp ngữ ở đây đã tạo nên tính cân đối, nhịp nhàng và truyền cảm cho lời văn.
BT 3 (SGK/ tr. 155): Theo em trong đoạn văn sau đây, việc lặp đi lặp lại một số từ ngữ có tác dụng biểu cảm hay không?
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em…
Bài tập áp dụng
BT 3 (SGK/ tr. 155): Theo em trong đoạn văn sau đây, việc lặp đi lặp lại một số từ ngữ có tác dụng biểu cảm hay không?
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em…
Em hãy sửa lại đoạn văn
trên cho hay hơn.
=> Đoạn văn rườm rà, lủng củng, không có tác dụng biểu cảm… Lỗi lặp từ.
Bài tập áp dụng
BT 3 (SGK/ tr. 155): Theo em trong đoạn văn sau đây, việc lặp đi lặp lại một số từ ngữ có tác dụng biểu cảm hay không?
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em…
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Em trồng rất nhiều loài hoa như: hoa cúc, hoa thược dược, hoa đồng tiền, hoa hồng và cả hoa lay ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa tặng mẹ và chị em…
Đoạn văn trên được
điều chỉnh như sau:
Bài tập áp dụng
Đoạn văn rườm rà, lủng củng, không có tác dụng biểu cảm…
Lỗi lặp từ.
(Sgk/ trang 152)
* Lưu ý:
“Điệp từ ngữ có cơ sở tâm tâm lí: các kích thích nếu xuất hiện nhiều lần sẽ có khả năng gây sự chú ý. Điệp từ ngữ không phải là sự trùng lặp vô ích mà là sự trùng lặp có giá trị tăng tiến về nội dung biểu hiện.” (Cù Đình Tú, Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng Việt)
Cần phân biệt điệp ngữ với lỗi lặp từ ngữ:
Điệp ngữ mang giá trị chân chính là một biện pháp tu từ.
Lỗi lặp từ không cần thiết làm cho câu văn rườm rà, không mang một giá trị nào cả.
I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
1. Tìm hiểu ví dụ:
2. Ghi nhớ:
b/ Anh đã tìm em, rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều
[…]
Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em biết mấy. (Phạm Tiến Duật)
c/ Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
(Đoàn Thị Điểm)
a/
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục …cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ…
(Xuân Quỳnh)

Điệp
ngữ
cách
quãng
Điệp ngữ
nối tiếp
Điệp ngữ
chuyển tiếp
Em có nhận xét gì về vị trí các điệp ngữ trong các ví dụ sau:
II. Các dạng điệp ngữ
II. Các dạng điệp ngữ
1. Tìm hiểu ví dụ:
Các dạng điệp ngữ
Nối tiếp
Chuyển tiếp
Cách quãng
-Tạo ấn tượng mới mẻ
-Có tính tăng tiến
Làm câu thơ, cõu van van tuôn trào như đợt sóng
Gây ấn tượng nổi bật.
- Làm nổi bật ý
- Gây cảm xúc mạnh
I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
1. Tìm hiểu ví dụ:
2. Ghi nhớ: (SGK, trang 152)
II. Các dạng điệp ngữ
1. Tìm hiểu ví dụ:
2. Ghi nhớ: (SGK, trang 152)
II. Các dạng điệp ngữ
Điệp ngữ cách quãng
Xác định điệp ngữ trong những ví dụ sau đây và cho biết nó thuộc dạng điệp ngữ nào?
1. Một bếp lửa chờn vờn sương sớm,
Một bếp lửa ấp iu, nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa…
(Bằng Việt)
2. Những lúc say sưa cũng muốn chừa,
Muốn chừa nhưng tính lại hay ưa,
Hay ưa nên nỗi không chừa được
Chừa được nhưng mà cũng chẳng chừa…!
(Nguyễn Khuyến)
3. Thôi, thôi… bà xin, bà xin… Thôi, bà xin!
Ơ kìa, bà xin! … Thôi, bà xin cháu bà …
(Ma Văn Kháng)
Điệp ngữ cách quãng
Điệp ngữ chuyển tiếp
Điệp ngữ nối tiếp và cách quãng
Bài tập áp dụng
b/ Người ta đi cấy lấy công,
Tôi đây đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời, trông đất, trông mây,
Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời êm, biển lặng mới yên tấm lòng.
(Ca dao)
=> Lặp lại “đi cấy”: nhấn mạnh công việc làm của người nông dân.
“Trông” biểu hiện sự lo lắng của người nông dân mong mưa thuận gió hòa, thời tiết thuận lợi cho việc làm ruộng của họ.
Bài 1: Tìm điệp ngữ trong b�i ca dao sau và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
III. Luyện tập

B�I T?P 2 - SGK/ 153:
Tìm điệp ngữ trong đoạn văn sau và nói rõ đây là dạng điệp ngữ gì.
Vậy mà giờ đây, anh em tôi sắp phải xa nhau. Có thể sẽ xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi.
(Khánh Hoài)
Xa nhau: điệp ngữ cách quãng
Một giấc mơ: điệp ngữ chuyển tiếp
Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng điệp ngữ
Do?n van tham kh?o
Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam, chúng em
xin gửi tới các thầy cô giáo một lời chúc
sức khỏe, một lời chúc thành đạt. Chúng
em xin hứa: sẽ học tập tốt, ngoan ngoãn,
xứng đáng là học sinh ngoan của thầy cô.
BÀI TẬP 4
Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng điệp ngữ
BÀI TẬP 4
Đoạn văn tham khảo

Buổi sáng, sân trường tràn ngập sắc nắng. Nắng nhảy nhót trên những tàu lá xanh, nắng nhuộm vàng những sắc hoa, nắng đậu trên vai áo của cô, của bạn. Nắng làm bừng sáng lớp học, bừng sáng gương mặt học trò.
1/. " Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!".
(Thép Mới)
2/ Sáng nay em đến trường em thấy lá bàng rụng rất nhiều. Em lấy chổi quét lá bàng rụng.
Tìm những từ ngữ được lặp lại trong 2 đoạn văn sau:
1/. " Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người. Tre, anh hùng lao động! Tre, anh hùng chiến đấu!".
(Thép Mới)
2/ Sáng nay em đến trường em thấy lá bàng rụng rất nhiều. Em lấy chổi quét lá bàng rụng.
=> Phép tu từ điệp ngữ
=> Lỗi lặp từ ngữ, làm cho câu văn rườm rà, lủng củng…
Cách quãng
Hướng dẫn về nhà
- Học thuộc 2 ghi nhớ.
- Hoàn thành bài tập trong SGK v�o v? BT, l�m ti?p BT4.
- Hoùc baứi, chuaồn bũ baứi tieỏp theo (Luy?n núi : Phỏt bi?u c?m nghi v? tỏc ph?m van h?c (th?c hi?n theo yờu c?u bu?c "Chu?n b? ? nh�"- sgk/154,155) L?p d�n ý, vi?t b�i v� luy?n núi tru?c
Chúc các em chăm ngoan, học giỏi.
Xin chân thành cảm ơn