Bài 13. Điệp ngữ

Biện pháp tu từ:
Cách lựa chọn (trau dồi) từ ngữ làm
cho lời văn giàu hình ảnh, gợi cảm xúc
Tiết 55 Điệp ngữ
Câu hỏi thảo luận nhóm:(3p) Em hãy tìm những từ ngữ được dùng lặp lặp lại trong ví dụ sau và cho biết tác dụng của các từ ngữ ấy, từ đó rút ra khái niệm điệp ngữ là gì?
Trên đường hành hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ
"Cục..cục tác cục ta"
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ

Cháu chiến đấu hôm nay
Vì tình yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi cũng vì bà
Vì xóm làng thân thuộc
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.




- Tiếng gà trưa- (Xuân Quỳnh)
VD1
VD2
Em có nhận xét gì về nhịp điệu của lời thơ trong các vd sau:
=> Điệp từ là một phép tu từ góp phần làm đẹp thêm cho tiếng Việt: làm giàu ý nghĩa và tạo sự uyển chuyển mềm mại cho lời nói.
"Nhiều người ngoại quốc sang thăm nước ta và có dịp nghe tiếng nói của quần chúng nhân dân ta, đã có thể nhận xét rằng: tiếng Việt là một thứ tiếng giàu chất nhạc"
(Sự giàu đẹp của tiếng Việt - Đặng Thai Mai)

Ôi tiếng Việt như đất cày như lụa
Óng tre ngà và mềm mại như tơ

Tiếng tha thiết, nói thường nghe như hát
Kể mọi điều bằng ríu rít âm thanh
( Tiếng Việt - Lưu Quang Vũ)
VD2 Sáo kêu vi vút trên không
Sáo kêu dìu dặt bên lòng Hồng quân.
(Tố Hữu)
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Phút giây thiêng liêng anh gọi Bác ba lần.
(Tố Hữu)
VD1 Người ta đi cấy lấy công,
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời, trông đất, trông mây,
Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời êm, biển lặng, mới yên tấm lòng.
(Ca dao)
VD3
Ghi nhớ 1(SGK152)
Khi nói hoặc viết, người ta có thể dùng biện pháp lặp lại từ ngữ (hoặc cả một câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh. Cách lặp lại như vậy gọi là phép điệp ngữ; từ ngữ lặp lại gọi là điệp ngữ.
VD1 bài tập 1 (SGK 153)
Tìm điệp ngữ trong đoạn trích sau cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì
Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập.
(Hồ Chí Minh)
VD1 bài tập 1 (SGK 153)
Một dân tộc đã gan góc; dân tộc đó phải được => Nổi bật ý tinh thần đấu tranh của dân tộc ta và dân tộc ta xứng đáng được hưởng quyền độc lập tự do.

(Hồ Chí Minh)

VD1.Nào bàn, nào ghế, nào sách, nào vở, nào mực, nào bút, nào phấn, nào bảng, nào tiếng chim ca trên cành cây cao, cả lá cờ sao trong ánh thu vàng, yêu sao yêu thế trường của chúng em.
Điệp ngữ được sử dụng trong nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau
Khổ thơ đầu bài Tiếng gà trưa
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
(Xuân Quỳnh)
VD phần II (SGK/152)
a. Anh đã tìm em, rất lâu rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều.
… Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em biết mấy.
(Phạm Tiến Duật)
b. Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
(Đoàn Thị Điểm)
VD phần II (SGK/152)
a. Anh đã tìm em, rất lâu rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều.
… Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em biết mấy.
(Phạm Tiến Duật)
b. Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
(Đoàn Thị Điểm)
Điệp ngữ nối tiếp
Điệp ngữ chuyển tiếp
Khổ thơ đầu bài Tiếng gà trưa
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
(Xuân Quỳnh)
Điệp ngữ
cách quãng
Ghi nhớ 2/152: Điệp ngữ có nhiều dạng:
Điệp ngữ cách quãng, điệp ngữ nối tiếp, điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng)
Bài 2/153: Tìm điệp ngữ trong đoạn văn sau và nói rõ đấy là dạng điệp ngữ gì ?
Vậy mà giờ đây, anh em tôi sắp phải
xa nhau. Có thể xa nhau mãi mãi.

Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi
Điệp cách quãng
Điệp chuyển tiếp
Ví dụ a bài tập 3:
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa. Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em…
Bài tập 4: Nhận xét đoạn văn sau của bạn
Đoạn văn sau viết theo thể loại nào, có sử dụng điệp ngữ không?
Đề 1: Hãy viết đoạn văn biểu cảm, trình bày cảm nhận của em về khổ thơ đầu bài thơ Tiếng gà trưa (3-5 câu) có sử dụng điệp ngữ.
Đề 2: Viết đoạn văn biểu cảm về mái trường mếm yêu (3-5 câu) có sử dụng điệp ngữ.
Đề 3: Em hãy viết một bài thơ ngắn có sử dụng điệp ngữ.

10
1
2
4
3
Chúng ta cùng
tham gia cuộc thi
Ai thông minh hơn
Câu 1: Em hãy đọc diễn cảm một đoạn thơ có sử dụng điệp ngữ.
10
10
Câu 2: Điền đúng (Đ), sai (S) vào các câu sau:
Cách dùng điệp ngữ trong câu thơ sau có ý nghĩa gì:
A. Nhấn mạch sự trơ trọi của con đèo.
B. Nhấn mạnh sự trùng điệp của những con đèo nối tiếp nhau.
Một đèo, một đèo, lại một đèo
Khen ai khéo vẽ cảnh cheo leo.
Đ
S
Câu 3: Em hãy đặt câu có sử dụng điệp ngữ
10
Câu 4: Điền những từ thích hợp vào chỗ trống trong bài ca dao sau
Buồn trông con nhện chăng tơ
..... ơi ..... hỡi.... chờ mối ai
....... chênh chếch sao mai
..... ơi ...... hỡi nhớ ai ..... mờ
(Ca dao)
Nhện
nhện
nhện
Buồn trông
10
Sao
sao
sao
Điệp từ là một phép tu từ góp phần làm đẹp thêm cho tiếng Việt: làm giàu ý nghĩa và tạo sự uyển chuyển mềm mại cho lời nói.
Mời các thầy cô giáo cùng thưởng thức video
bài thơ Tiếng Việt của nhà thơ Lưu Quang Vũ
Hướng dẫn bài tập về nhà
1. Học thuộc ghi nhớ
2. Hoàn thành bài tập 3b
3. Soạn luyện nói một tác phẩm văn học.