Bài 13. Điệp ngữ

KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
Thế nào là thành ngữ?
Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.
Ví dụ:
Thành ngữ: Được voi đòi tiên
=> Cấu tạo cố định, biểu thị ý nghĩa: Chỉ lòng tham không có điểm dừng của con người.
Câu 2: Tìm thành ngữ trong ví dụ sau và cho biết thành ngữ này có vai trò ngữ pháp gì trong câu?
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
CN VN1
Bảy nổi ba chìm với nước non
VN2

/
KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ
Hãy kể tên những biện pháp tu từ mà em đã học?
=> So sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ,…
TIẾNG VIỆT

ĐIỆP NGỮ



I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
Xác định những từ ngữ được lặp đi lặp lại trong khổ thơ đầu và thổ thơ cuối của bài thơ “Tiếng gà trưa”
Khổ thơ đầu
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
- Từ được lặp lại: “Nghe” (3 lần)
=> Nhấn mạnh cảm giác của người chiến sĩ khi nghe tiếng gà trưa.
I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
Xác định những từ ngữ được lặp đi lặp lại trong khổ thơ đầu và thổ thơ cuối của bài thơ “Tiếng gà trưa”.
Khổ thơ cuối :

“Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.”
Từ ngữ được lặp lại: “vì” (4 lần)
Nhấn mạnh, làm nổi bật mục đích chiến đấu của người chiến sĩ.
I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
Khổ thơ đầu
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ
Khổ thơ cuối
Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.
Làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh
Việc lặp lại từ ngữ trong hai khổ thơ trên có tác dụng gì?
I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
“Nghe”
“vì”

Lặp lại từ (Nhằm nhấn mạnh ý, gây cảm xúc)
“Thương thay”
Kiếm ăn được mấy
Lặp lại cụm từ (ngữ)
- “Hồ Chí Minh muôn năm”
Lặp lại câu
Xét ví dụ sau đây: Từ, ngữ nào được lặp lại?
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Hồ Chí Minh muôn năm!
Phút giây thiêng liêng anh gọi Bác ba lần.
=> Lặp lại câu
Thương thay thân phận con tằm
Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ
Thương thay lũ kiến li ti
Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi
=> Lặp cụm từ “Thương thay”, “Kiếm ăn được mấy”

=> Nhấn mạnh ý, gây cảm xúc.
=> Gây cảm xúc mạnh.
Điệp ngữ
I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
Khi nói hoặc viết, có thể dùng biện pháp lặp lại từ ngữ (hoặc cả một câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh. Cách lặp lại như vậy gọi là phép điệp ngữ; từ ngữ được lặp lại gọi là điệp ngữ.
Ví dụ:
“Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên.
Xuân giang, xuân thủy tiếp xuân thiên.”
=> Điệp ngữ: “xuân”
Theo em, trong đoạn văn sau đây, từ nào được lặp đi lặp lại? Việc lặp đi lặp lại một số từ ngữ đó có mang lại giá trị gì cho đoạn văn không?
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở
phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng
hoa cúc. Em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng
tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa.
Ngày Phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em
tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em.
Không có tác dụng nhấn mạnh ý, không gây cảm xúc, làm người đọc có cảm giác khó chịu.
Lỗi lặp từ
? Vậy lỗi này thường gặp ở đâu?

Chữa lại:
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Trên mảnh vườn, em trồng rất nhiều loài hoa như: hoa cúc, thược dược, đồng tiền, hoa hồng và cả lay ơn nữa. Ngày quốc tế Phụ nữ, em hái hoa tặng mẹ và chị .
II. CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
Thảo luận:
Nhóm 1. Nhận xét vị trí của điệp ngữ trong khổ thơ đầu của bài thơ “Tiếng gà trưa” (Xuân Quỳnh), cho biết đó là loại điệp ngữ gì?
Nhóm 2, 3. Xác định vị trí của các điệp ngữ trong hai khổ thơ sau và cho biết đó là những loại điệp ngữ gì?
Anh đã tìm em, rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều.
[… ]
Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em biết mấy. (Phạm Tiến Duật)
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
(Đoàn Thị Điểm)
II. CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
Nhóm 1. Xác định vị trí của các điệp ngữ trong khổ thơ sau và cho biết đó là những loại điệp ngữ gì?


Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ

Nhận xét:
Điệp ngữ đứng đầu mỗi câu thơ (cách nhau bởi các cụm từ).
=> Điệp ngữ cách quãng.
II.CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
- Điệp ngữ cách quãng
Ví dụ:
Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.
II. CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
Nhóm 2. Xác định vị trí của các điệp ngữ trong hai khổ thơ sau và cho biết đó là những loại điệp ngữ gì?

Anh đã tìm em, rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều.
[… ]
Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em biết mấy.
Nhận xét:
Điệp ngữ đứng liền kề, nối tiếp nhau.
=> Điệp ngữ nối tiếp
- Điệp ngữ cách quãng
- Điệp ngữ nối tiếp
Ví dụ:
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt
II.CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
mưa, mưa, mưa
II. CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
Nhóm 3. Xác định vị trí của các điệp ngữ trong khổ thơ sau và cho biết đó là những loại điệp ngữ gì?
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
Nhận xét:
Điệp ngữ cuối câu thơ trên và đầu câu thơ dưới.
=> Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng).
- Điệp ngữ cách quãng
- Điệp ngữ nối tiếp
- Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng)








Ví dụ:
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
II.CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
CỦNG CỐ
Điệp ngữ
Là biện pháp lặp lại từ ngữ (hay cả một câu)
Làm nổi bật ý
Gây cảm xúc mạnh
Các dạng điệp ngữ
Điệp ngữ cách quãng
Điệp ngữ nối tiếp
Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng)
Bài tập củng cố:
Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông
Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm.
Quê hương: điệp ngữ cách quãng
III. LUYỆN TẬP
Bài tập1: Tìm điệp ngữ trong những đoạn trích sau đây và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
a. Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do ! Dân tộc đó phải được độc lập.

Một dân tộc đã gan góc
=>Nhằm nhấn mạnh và làm nổi bật bản chất kiên cường, gan dạ, dũng cảm của dân tộc Việt Nam.
Dân tộc đó phải được
=>Khẳng định về quyền được hưởng tự do, độc lập của một dân tộc.
Năm nay
=> nhấn mạnh quá trình đấu tranh dài bền bỉ của dân tộc.
I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
II. CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
Người ta đi cấy lấy công,
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề
Trông trời, trông đất, trông mây
Trông mưa, trông gió, trông ngày trông đêm
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời êm, biển lặng mới yên tấm lòng


I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
II. CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
III. LUYỆN TẬP
Bài tập1: Tìm điệp ngữ trong những đoạn trích sau đây và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?
b.
đi cấy
=>Tác dụng nhấn mạnh một trong những công việc của nhà nông.
trông
=> mong mưa thuận, gió hòa để công việc đồng áng được thuận lợi.
Bài tập 2: Tìm điệp ngữ và cho biết đó là điệp ngữ gì?
Vậy mà giờ đây, anh em tôi sắp phải xa nhau. Có thể phải xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi.
(Khánh Hoài)
Phải xa nhau
=> điệp ngữ cách quãng
Một giấc mơ
=> điệp ngữ chuyển tiếp.
I. ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
II. CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
III. LUYỆN TẬP
* Gợi ý: từ hình ảnh, hãy tìm bài thơ, ca dao có sử dụng điệp ngữ.
Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng dầm sương
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao.
(ca dao)
- Nhớ: nhấn mạnh nỗi nhớ và tình yêu người, yêu quê hương.
Điệp ngữ cách quãng
* Dặn dò
- Học bài cũ và làm tiếp các bài tập còn lại vào vở.
- Chuẩn bị bài mới: Luyện nói phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học.