Bài 13. Điệp ngữ

Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát.
Tìm những từ và cụm từ ngữ được lặp lại trong đoạn thơ trên?
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát.
Vậy sự lặp lại của những từ và cụm từ ngữ vừa tìm được có tác dụng gì?
TRƯỜNG THCS PHAN NGỌC HIỂN



NGỮ VĂN 7





GIÁO VIÊN : TRỊNH TRỊ THỨC
ĐIỆP NGỮ
Ở khổ thơ đầu và khổ thơ cuối trong bài Tiếng gà trưa có những từ ngữ nào được lặp đi lặp lại ?

I/ ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ

1. Xét ví dụ:
Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ :
“Cục ... cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ


Khổ đầu
Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.

Khổ cuối
Ở khổ thơ đầu và khổ thơ cuối trong bài Tiếng gà trưa có những từ ngữ nào được lặp đi lặp lại ?

I/ ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ

1. Xét ví dụ:
1/ Những từ ngữ được lặp lại :
- Khổ thơ đầu : từ “nghe”
- Khổ thơ cuối : từ “vì”
2/ Tác dụng :
- Từ “nghe” : nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa.
- Từ “vì” : nhấn mạnh nguyên nhân chiến đấu của người chiến sĩ.

Nhấn mạnh ý, gợi cảm xúc.
Tạo nhạc điệu cho câu văn, câu thơ.
Bài tập nhanh:
Em hãy tìm điệp ngữ trong đoạn thơ sau và nêu tác dụng của phép điệp ngữ ấy?

Hồ Chí Minh muôn năm !
Hồ Chí Minh muôn năm !
Hồ Chí Minh muôn năm !
Phút giây thiêng anh gọi Bác ba lần.


H? Chớ Minh muụn nam!
H? Chớ Minh muụn nam!
H? Chớ Minh muụn nam!
Phỳt giõy thiờng anh g?i Bỏc ba l?n.

=> Câu “Hồ Chí Minh muôn năm!” được nhắc lại 3 lần – Nỗi xúc động mạnh của anh Trỗi trước họng súng của kẻ thù.
Cần phân biệt phép điệp ngữ với hiện tượng lặp từ – một loại lỗi mà các em thường mắc phải do vốn từ nghèo nàn.

CHÚ Ý
VD : Nhà em có một cái bàn, có một cái tủ. Nhà em có một cái giường, có một cái bếp. Nhà em có cha, có mẹ, có chị em, anh em. Nhà em có rất nhiều thứ.

GV: Lê Thị Xuân Huyền
GHI NHỚ
Khi nói hoặc viết, người ta có thể dùng biện pháp lặp lại từ ngữ (hoặc cả một câu) để làm nổi bật ý, gây cảm xúc mạnh. Cách lặp lại như vậy gọi là phép điệp ngữ; từ ngữ được lặp lại gọi là điệp ngữ.
3. Kết luận: Ghi nhớ 1 ( SGK – 152 )
II/ Các dạng điệp ngữ :

So sánh điệp ngữ trong khổ thơ đầu của bài “tiếng gà trưa” với điệp ngữ trong hai đoạn thơ dưới đây, tìm đặc điểm của mỗi dạng
1. Xét ví dụ:
a, Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ :
“Cục ... cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ


b/ Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách trắng mở tung trắng cả rừng chiều
....
Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu sa
Thương em, thương em, thương em biết mấy
( Phạm Tiến Duật )
c/ Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai ?
 Điệp ngữ cách quãng
 Điệp ngữ nối tiếp
 Điệp ngữ chuyển tiếp ( điệp ngữ vòng )
II/ Các dạng điệp ngữ :

Qua những ví dụ trên, em hãy cho biết có mấy dạng điệp ngữ?
1. Xét ví dụ:
Điệp ngữ có ba dạng
Điệp ngữ cách quãng
Điệp ngữ nối tiếp
Điệp ngữ chuyển tiếp (ĐN vòng).
GV: Lê Thị Xuân Huyền
GHI NHỚ
Điệp ngữ có nhiều dạng : điệp ngữ cách quãng, điệp ngữ nối tiếp, điệp ngữ chuyển tiếp ( điệp ngữ vòng ).
2. Kết Luận: Ghi nhớ 2 ( SGK – 152)
GV: Lê Thị Xuân Huyền
Tìm điệp ngữ trong đoạn văn, đoạn thơ sau và nói rõ đấy là những dạng điệp ngữ gì?
Bài tập nhanh
a/ Vậy mà giờ đây, anh em tôi sắp phải xa nhau. Có thể sẽ xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi.
( Khánh Hoài )

b/ Một đèo, một đèo… lại một đèo
Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo
( Hồ Xuân Hương)
a/ Vậy mà giờ đây, anh em tôi sắp phải xa nhau. Có thể sẽ xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi.
( Khánh Hoài )

b/ Một đèo, một đèo… lại một đèo
Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo
( Hồ Xuân Hương)
b/ “Một đèo”  điệp ngữ nối tiếp
a/ “xa nhau”  điệp ngữ cách quãng
“một giấc mơ”  điệp ngữ chuyển tiếp

I/ ĐIỆP NGỮ VÀ TÁC DỤNG CỦA ĐIỆP NGỮ
1. Xét ví dụ:
2. Tác dụng:
3. Kết luận : Ghi nhớ 1 ( SGK- 152)
II/ CÁC DẠNG ĐIỆP NGỮ
1. Xét ví dụ:
2. Kết luận:Ghi nhớ 2 ( SGK- 152)
III/ LUYỆN TẬP

1/ Tìm điệp ngữ trong những đoạn trích sau đây và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì ?

a, Một dân tộc đã gan góc chống lại ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát-xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do ! Dân tộc đó phải được độc lập !
(Hồ Chí Minh)

1/ Tìm điệp ngữ trong những đoạn trích sau đây và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì ?

a, Một dân tộc đã gan góc chống lại ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát-xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do ! Dân tộc đó phải được độc lập !
(Hồ Chí Minh)
GV: Lê Thị Xuân Huyền
- “một dân tộc đã gan góc”, “dân tộc đó”
 Ý nhấn mạnh dân tộc Việt Nam đã anh dũng đấu tranh chống kẻ thù nay phải được độc lập, tự do.
b, Người ta đi cấy lấy công,
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời trông đất, trông mây,
Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm.
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời êm biển lặng mới yên tấm lòng.
( Ca dao )

GV: Lê Thị Xuân Huyền
- “đi cấy”, “trông”
 Ý nhấn mạnh nỗi lo toan, trông chừng thời tiết, mong cho mưa thuận gió hòa để làm lúa trúng mùa của người nông dân.

3/ a/ Theo em, trong đoạn văn sau đây, việc lặp đi lặp lại một số từ ngữ có tác dụng biểu cảm hay không ?
Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. em trồng hoa thược dược. Em trồng hoa đồng tiền. Em trồng hoa hồng. Em trồng cả hoa lay ơn nữa. Ngày phụ nữ quốc tế, em hái hoa sau vườn nhà em tặng mẹ em. Em hái hoa tặng chị em.

GV: Lê Thị Xuân Huyền
3/ a/ Đoạn văn trong SGK lặp đi lặp lại một số từ ngữ không có tác dụng biểu cảm. Đó là lỗi lặp.

GV: Lê Thị Xuân Huyền
b/ Chữa lại đoạn văn trên :
Phía sau nhà em có một mảnh vườn trồng rất nhiều hoa. Em trồng hoa cúc, thược dược, đồng tiền, hồng, lay ơn. Ngày phụ nữ quốc tế, em hái hoa tặng mẹ và chị em.


4/ Hãy viết một đoạn văn ngắn có sử dụng điệp ngữ. Trao đổi bai viết với các bạn khác, nêu nhận xét về cách dùng điệp ngữ trong bài của bạn.

4/ Viết đoạn văn ngắn có dùng điệp ngữ.
Kể từ khi thành lập năm 1698, tính đến nay, thành phố Sài Gòn đã có 319 năm tuổi. Thành phố Sài Gòn thời Mỹ ngụy có biệt danh là “Hòn ngọc viễn đông”. Năm 1975, thành phố được đổi tên là thành phố Hồ Chí Minh. Đã 42 năm sau ngày giải phóng, thành phố ngày một đi lên xứng đáng là thành phố công nghiệp hiện đại nhất cả nước.
DẶN DÒ
- Viết đoạn văn ngắn có dùng điệp ngữ.
- Nhận xét về cách sử dụng điệp ngữ trong đoạn văn đã học.
Chuẩn bị bài mới: Chơi chữ
+Câu 1: Thế nào là chơi chữ?
+Câu 2: Nêu tác dụng của lối chơi chữ?
+Câu 3: Nêu các lối chơi chữ?

XIN CHÀO TẠM BIỆT