Bài 12. Thành ngữ

Trân trọng kính chào các thầy cô giáo
Và các em về với ngày hội giảng, hội học cấp cụm
năm học 2008-2009
Đầu - đuôi
Nhắm - mở
Khóc - Cười
Kiểm tra bài cũ
Đầu - đuôi
->Đầu voi đuôi chuột
Nhắm - mở
->Mắt nhắm mắt mở
Khóc - Cười
->Kẻ khóc người cười
Đầu voi đuôi chuột
Mắt nhắm mắt mở
Kẻ khóc người cười
Thành ngữ
I/ Thế nào là thành ngữ?
1/ Ví dụ
2/ Nhận xét
-> Kết luận
III/ Luyện tập:
II/ Sử dụng thành ngữ:
1/ Chức năng ngữ pháp của thành ngữ
a/ Ví dụ:
b/ Kết luận:
2/ Tác dụng của thành ngữ
a/ Ví dụ:
b/ Kết luận:

1/ Ví dụ: Cái người ruột để ngoài da ấy thì chẳng giữ kín
được việc gì đâu.(1)

2/ Nh?n xột:
- C?m t? "ru?t d? ngo�i da" l� c?m t? cú c?u t?o c? d?nh.
-> KL:
- Khái niệm: Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.
=> Ghi nhớ 1 SGK/144
- C?m t? "ru?t d? ngo�i da" bi?u th? m?t ý nghia ho�n ch?nh.

- Nghĩa của thành ngữ: Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh,…
V?y th�nh ng? l� gỡ
Bài tập nhanh : Tìm thành ngữ trong các ví dụ sau :
1. Người ta là hoa đất .
2/Bách chiến bách thắng
6. Mẹ tròn con vuông
5. Tấc đất , tấc vàng .
4. Chớp đông nhay nháy gà gáy thì mưa .
3. Rán sành ra mỡ.
............
gạo
Chuột sa chĩnh gạo
- Rất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ nhàn hạ
Lên voi xuống chó
Thay đổi địa vị thất thường đột ngột ,
lúc vinh hiển, lúc thất thế
 T×m nh÷ng biÕn thÓ cña c¸c thµnh ng÷ sau?
Đứng núi này trông núi nọ
-> Đứng núi nọ trông núi kia
-> Đứng núi này trông núi khác
Ba chìm bảy nổi
->Bảy nổi ba chìm
->Năm chìm bảy nổi
Chú ý:
? Tuy thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng một số ít thành ngữ
vẫn có thể có những biến đổi nhất định.
Chú treo mốo d?y
->Chú ph?i treo mốo ph?i d?y
->Chú thỡ treo mốo thỡ d?y
1. Chức năng ngữ pháp của thành ngữ :
a/ Vớ d?:
Hoạt động nhóm (theo bàn)
Tìm thành ngữ trong các ví dụ sau đây và xác định chức năng ngữ pháp của chúng .
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non.

b. Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang ..

Ruột để ngoài da là bản chất của anh ta.

d . Bạn An chạy nhanh như cắt.
1. Chức năng ngữ pháp của thành ngữ :
a/ Vớ d?:
-Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu
hay làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ.


-> Ghi nhớ 2 (ý 1) SGK/144

? Qua phân tích ví dụ trên em thấy thành ngữ có thể
giữ chức vụ gì trong câu?
b/ Kết luận:
1. Chức năng ngữ pháp của thành ngữ :

2. Tác dụng của thành ngữ:
a/ Vớ d?:

? Hãy diễn đạt ý nghĩa của câu sau mà không sử dụng thành ngữ:
Vớ d? a: Cỏi ngu?i kh?u ph?t tõm x� ?y m� núi m� b?n
cung tin �?
khẩu phật tâm xà
-> miệng nói từ bi, thương người mà lòng thì nham hiểm, độc địa.
Dài dòng, không sinh động .
Cỏch núi sỳc tớch, gi�u hỡnh tu?ng, bi?u c?m cao.
1. Chức năng ngữ pháp của thành ngữ :

2. Tác dụng của thành ngữ:
a/ Vớ d?:

Hãy diễn đạt ý nghĩa của câu sau mà không sử dụng thành ngữ:
Dài dòng, không sinh động .
Vớ d?b. Thõn em v?a tr?ng l?i v?a trũn
B?y n?i ba chỡm v?i nu?c non.
( trớch Bỏnh trụi nu?c- H? Xuõn Huong)

-> Ghi nhớ 2 (ý 2) SGK/144
Cỏch núi ng?n g?n, sỳc tớch, gi�u hỡnh tu?ng,.



-> Số phận, cuộc sống bấp bênh long
đong, gặp nhiều gian truân vất vả.

B?y n?i ba chỡm

? Qua phõn tớch vớ d?, em th?y s? d?ng th�nh ng? cú tỏc d?ng gì?
b/ K?t lu?n:

- Tác dụng của việc sử dụng thành: Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.

-> Ghi nhớ 2 (ý 2 ) SGK/144
Bài tập 1/ SGK/145 :
Tìm và giải nghĩa trong các thành ngữ trong những câu
sau đây:
a/ Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị,
nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì.
( Bánh chưng,bánh giầy)
c/ Chốc đà mười mấy năm trời,
Còn ra khi đã da mồi tóc sương
( Truyện Kiều)
b/ Một hôm, có người hàng rượu tên là Lí Thông đi qua đó. Thấy Thạch Sanh gánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “Người này khoẻ như voi. Nó về ở cùng thì lợi biết bao nhiêu”. Lí Thông lân la gợi chuyện, rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời.
( Thạch Sanh)
sơn hào hải vị
da mồi tóc sương
khoẻ như voi
nem công chả phượng
tứ cố vô thân
Những món ăn ngon, lạ ở vùng núi, vùng biển.
Những món ăn sang, quý hiếm
Rất khoẻ
Không còn ai thân thích
Đã già (đã cao tuổi)
Bài tập 3 / SGK/145 :

Điền thêm yếu tố để thành thành ngữ trọn vẹn:

- Lời … tiếng nói

- Một nắng hai …

- Ngày lành thánh …

- No cơm ấm …

- Bách … bách thắng

- Sinh … lập nghiệp
cơ
chiến
áo
tốt
sương
ăn
Thành ngữ
I/ Thế nào là thành ngữ?
1/ Ví dụ:
2/ Nhận xét:
->KL:- Khái niệm: Thành ngữ là cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một
ý nghĩa hoàn chỉnh
- Nghĩa của thành ngữ:Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực
tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số
phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh,…
III/ Luyện tập:
II/ Sử dụng thành ngữ:
1/ Chức năng ngữ pháp của thành ngữ :
-> KL:Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hay làm phụ
ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ,…
2/Tác dụng của thành ngữ:
-> KL: Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính
biểu cảm cao
Tìm thành ngữ có liên quan đến tên con vật ẩn sau các hình sau

1, Làm các bài tập 2, 4 SGK/ 145
2, Sưu tầm các thành ngữ được lưu truyền ở địa phương và giải nghĩa các thành ngữ đó.
3, Soạn bài: "Tiếng gà trưa" của Xuân Quỳnh.
Chân thành cảm ơn các thầy cô giáo
Và các em đã tham gia tiết học này