Bài 12. Thành ngữ

20-11
Tôn sư trọng đạo
Xin kính chào các thầy cô giáo!

Đầu - đuôi
Kiểm tra bài cũ
Xem hình - đoán các cặp từ trái nghĩa
Nhắm - mở
Khóc - Cười
Ngắn - dài
Nhanh - chậm
Đầu - đuôi
Đầu voi đuôi chuột
Nhắm - mở
Mắt nhắm mắt mở
Khóc - Cười
Kẻ khóc người cười
Ngắn - dài
Nước mắt ngắn nước mắt dài
Nhanh - chậm
Nhanh như sóc
Chậm như rùa
Tiết 48
Thành ngữ
lên thác xuống ghềnh
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Nhanh như chớp
Ngày lành tháng tốt
Tham sống sợ chết
Ruột để ngoài da
Mẹ goá con côi
Lên thác xuống ghềnh
Mưa to gío lớn
Rán sành ra mỡ
Hiểu theo nghĩa đen
Hiểu theo nghĩa hàm ẩn
Đứng núi nọ trông núi kia
Ba chìm bảy nổi
 nh÷ng biÕn thÓ cña c¸c thµnh ng÷.
Đứng núi này trông núi nọ
Đứng núi này trông núi khác
Bảy nổi ba chìm
Năm chìm bảy nổi
b. "Lá lành đùm lá rách" là truyền thống
b."Lá lành đùm lá rách" là truyền thống quý báu của dân tộc ta.
Chủ ngữ
c. N nói một tấc đến giời
c. Nú nói một tấc đến giời .
phụ ngữ
-

a. Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Vị ngữ
d. Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay
là anh đào giúp em một cái ngách sang
nhà anh,phòng khi tắt lửa tối đèn có
đứa nào bắt nạt em thì em chạy sang

e. Cô ấy đẹp nghiêng nước nghiêng thành
Phụ ngữ
Phụ ngữ
tắt lửa tối đèn
nghiêng nước nghiêng thành
a. Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
(Trích Bánh trôi nước - Hồ Xuân Hương)
b. Nú nói một tấc đến giời

Hãy diễn đạt ý nghĩa của các câu sau mà không sử dụng thành ngữ:

-Số phận , cuộc sống long đong
gặp nhiều gian truân vất vả
? Dài dòng, không sinh động ,
- Cách nói ba hoa khoác loác , không có cơ
sở thực tế
? Thiếu sinh động , không rõ giá trị biểu cảm
Các cụm từ sau có phải là thành ngữ không ? Vì sao
Nói tóm lại
Nói chung là
Nói cách khác
Rốt cuộc là .
 §iÒn thµnh ng÷ thÝch hîp vµo chç trèng ®Ó hoµn thµnh c©u sau:
Mẹ nói với con như...
Mẹ nói với con như nước đổ đầu vịt.
? Nhóm thành ngữ đồng nghĩa với nhau.
Mẹ nói với con như nước đổ lá khoai.
(…: hoài công không có tác dụng gì )
Tìm thành ngữ trong các ví dụ sau :
Rét tháng tư nắng dư tháng tám .
Rét như cắt .
Tấc đất cắm dùi
Tấc đất , tấc vàng
Chớp đông nhay nháy gà gáy thì mưa.
Nhanh như chớp .
Thành
ngữ
Tục
ngữ
Tìm nhanh thành ngữ
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
2. Kẻ nam người bắc cách xa
Kẻ cười ngưòi khóc thật là trớ trêu
Kẻ đưa ngưòi đón quý yêu
Kẻ Tần ngưòi Tấn bao điều xót xa
Kẻ tung người hứng hài hoà
Hội chợ đông đúc kẻ ra ngưòi vào
2. Kẻ nam người bắc cách xa
Kẻ cười ngưòi khóc thật là trớ trêu
Kẻ đưa ngưòi đón quý yêu
Kẻ Tần ngưòi Tấn bao điều xót xa
Kẻ tung người hứng hài hoà
Hội chợ đông đúc kẻ ra ngưòi vào
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
3. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
3. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
Thành ngữ Hán-Việt
Luyện tập
a. Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì.
b. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời.
sơn hào hải vị, nem
công chả phượng
tứ cố vô thân
Thày bói xem voi
Ếch ngồi đáy giếng
Con Rồng cháu Tiên
Bài 3. Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn:
Lời…… tiếng nói
Một nắng hai ………………
Ngày lành tháng ….
No cơm ấm…..
Bách ….. bách thắng
Sinh….. lập nghiệp

ăn
sương
cật
tốt
chiến
cơ
Đuổi Hình... Bắt Thành Ngữ
Chó ngáp phải ruồi
- Vì 1 sự may mắn ngẫu nhiên mà đạt được chứ không phải có tài cán gì
................
................
Chuột sa chĩnh gạo
gạo
- Rất may mắn , gặp được nơi sung sướng, đầy đủ nhàn hạ
Ném tiền qua cửa sổ
- Tiêu pha lãng phí , hoang tàng , ngông cuồng
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
? Không ăn khớp, không có sự kết hợp hài hoà, thống nhất.
Lên voi xuống chó
Thay đổi địa vị thất thường đột ngột ,
lúc vinh hiển , lúc thất thế
Mặt dơi tai chuột :
-
Khuôn mặt xấu xí ,khó coi
Chạy bở hơi tai
- Chạy mệt đến mức như đứt hơi
Sưu tầm thành ngữ
1.Sưu tầm những thành ngữcó hình ảnh các con vật sau
So sánh
Ẩn dụ
Nói quá
2. Tìm các thành ngữ
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
09
08
07
06
05
04
03
02
01
Hết giờ
Thành ngữ - những điều thú vị
Ba que xỏ lá
Thời Pháp thuộc , có bọn ngưòi chuyên tổ chức trò chơi có thưởng.
Chủ trò dùng ba que nhỏ , trong đó có một chiếc que
xỏ vào chiếc lá rồi chìa ra cho mọi ngưòi xem , sau đó che đi .
Nếu ai rút trúng chiếc que có lá đó sẽ trúng thưởng ,
nếu không sẽ bị mất toàn bộ số tiền đặt cược .
Bọn chủ trò bằng mọi cách lừa đảo đánh tráo khiến ngưòi chơi
bao gìơ cũng bị thua cuộc. Vì thế ngưòi ta mới gọi bọn chủ trò là
bọn ba que xỏ lá , sau người ta dùng cụm từ này để chỉ tất cả
những hạng ngưòi lừa lọc bịp bợm .

Thành ngữ ba que xỏ lá ra đời như thế !

( Từ điển thành ngữ - NXB Văn hoá )
-Những hạng người lừa lọc, bịp bợm, đểu cáng
Nuôi ong tay áo
Nuôi dưỡng kẻ xấu , rắp tâm phản lại mình mà không biết
(ví như người dại dột nuôi ong trong ống tay áo thì sẽ có lúc bị ong đốt )
Ong tay áo là 1 loại ong
có màu đen,
thường làm tổ trên cành cây,
tổ ong thụng xuống
như hình dáng cái tay áo nên được đặt tên là ong tay áo .
Người Việt xưa khi thấy ong tay áo làm tổ thì thường hun khói để đuổi đi
vì cho rằng loại ong đen này thường đem đến điều chẳng lành.
Còn ong vàng làm tổ có hình như cái đài sen trông rất đẹp và được coi là
điềm lành nên không bị mọi người xua đuổi.
( Nguyễn Xuân Hoà - Ngôn ngữ và đời sống - số 1-2004 )
Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc khái niệm thành ngữ
Chức vụ thành ngữ trong câu
Cách sử dụng thành ngữ khi tạo lập văn bản
Viết đoạn văn biểu cảm có sử dụng thành ngữ
Chuẩn bị bài cách làm bài văn biểu cảmvề tác phẩm văn học.