Bài 12. Thành ngữ

Lớp: 7
Môn: Ngữ Văn
Nhiệt liệt chào mừng quý thầy cô đến dự giờ lớp!
TIẾT 47
THÀNH NGỮ
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
Nước non lận đận một mình,
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Ca dao
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
Lên núi xuống ghềnh
lên thác xuống ghềnh

Leo thác lội ghềnh

a) Có thể thay một vài từ trong cụm từ in đậm bằng những từ khác được không?
→ Không thay được vì ý nghĩa sẽ trở nên lỏng lẻo
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
Lên thác xuống ghềnh

Lên trên thác xuống dưới ghềnh
b) Có thể chêm xen một vài từ khác vào cụm từ in đậm được không?
→ Không
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
lên thác xuống ghềnh
lên ghềnh xuống thác

lên xuống ghềnh thác

c) Có thể thay đổi vị trí của các từ trong cụm từ in đậm được không?
→ Không, nghĩa của cụm từ sẽ không hợp lí
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
d) Từ nhận xét trên, em rút ra được kết luận gì về đặc điểm cấu tạo của cụm từ lên thác xuống ghềnh?
→ Cụm từ có cấu tạo cố định và ý nghĩa hoàn chỉnh.
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:

Thành ngữ là gì?

→ Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
Hãy giải thích nghĩa của các thành ngữ sau:
Nhanh như chớp Lên thác xuống ghềnh
Năm châu bốn biển Một nắng hai sương
Mưa to gió lớn Rán sành ra mỡ
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
Nghĩa của thành ngữ lên thác xuống ghềnh là gì?
→ trôi nổi, lênh đênh, phiêu bạt
→ ẩn dụ

Tuần 12
Tiết 47
Nhanh như chớp
R?t nhanh , ch? trong kho?nh kh?c. ( Nhu ỏnh ch?p loộ lờn r?i t?t ngay)
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông
qua phép chuyển
nghĩa( So sánh)
Tại sao lại nói nhanh như chớp?
Nghĩa của thành ngữ trên
là gì?
So sánh
Châu Á
Châu Đại Dương
Châu Phi
Châu Mĩ
Châu Âu
Thái Bình Dương
Đại Tây Dương
Bắc Băng Dương
Ấn Độ Dương
Năm châu bốn biển
Nghĩa
của
thành ngữ
Bắt nguồn từ
nghĩa đen của
các từ tạo nên nó
Thế giới có năm châu lục và bốn đại dương.
Nghĩa của
thành ngữ
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó
Mưa to gió lớn
Trời mưa rất to kèm theo gió lớn và sấm chớp.
Một nắng hai sương
Nghĩa của
thành ngữ
Thông qua
phép chuyển nghĩa
hoán dụ
 Sự cực nhọc, vất vả của người nông dân trên đồng ruộng
Rán sành ra mỡ
Nghĩa của
thành ngữ
Thông qua
phép tu từ
nói quá
 Người keo kiệt đến mức bủn xỉn.
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:
Từ những phân tích trên, em rút ra kết luận gì về nghĩa của thành ngữ?
→ Nghĩa của thành ngữ có thể được suy ra trực tiếp từ nghĩa của các yếu tố tham gia cấu tạo nên thành ngữ đó (tham sống sợ chết) nhưng đa số là nghĩa hàm ẩn, trừu tượng (rán sành ra mỡ).
Tuần 12
Tiết 47
THÀNH NGỮ
I/ Tìm hiểu chung:

Chú ý: Tuy thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng
một số ít thành ngữ vẫn có thể có những biến đổi nhất định.
Tuần 12
Tiết 47
Đứng núi này trông núi nọ
 Đứng núi này trông núi khác
 Đứng núi này trông núi kia
Nước đổ lá khoai
 Nước đổ lá môn
 Nước đổ đầu vịt
Lòng lang dạ thú
 Lòng lang dạ sói
b.Tôn sư trọng đạo là truyền thống tốt đẹp của ông cha ta.
Xác định vai trò ngữ pháp của các thành ngữ:
Vị ngữ
Chủ ngữ
Phụ ngữ
Trong câu, thành ngữ có thể đảm nhiệm chức vụ cú pháp giống thực từ: làm chủ ngữ, vị ngữ; trong cụm từ, thành ngữ có thể làm phụ ngữ.
So sánh hai cách nói sau:
Câu có sử dụng thành ngữ
Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
với nước non.
Bảy nổi ba chìm
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Long đong, trôi nổi, phiêu bạt với nước non.

Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh
bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò gian nan, vất vả, gặp nhiều nguy hiểm bấy nay.
Câu hỏi thảo luận
Phân tích cái hay của việc dùng các thành ngữ trong hai câu trên?
=>Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
II/ Luyện tập
 Những món ngon được lấy từ trên rừng, dưới biển.
 Những món ăn ngon, quý hiếm được trình bày đẹp.
( Những món ăn của vua chúa ngày xưa )
a. Sơn hào hải vị:
Nem công chả phượng
b. Khỏe như voi:
Tứ cố vô thân
 Rất khỏe.
Đơn độc, không họ hàng thân thích, không nơi nương tựa
c. Da mồi tóc sương
 Chỉ người già tóc bạc, da đã nổi đồi mồi.
Lời tiếng nói
Một nắng hai
Ngày lành tháng
No cơm ấm…
Bách … bách thắng
Sinh... lập nghiệp
. . .
. . .
. . .
ăn
sương
tốt
áo
chiến
cơ
Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn
Chân cứng đá …
Máu chảy … mềm
mềm
ruột
Thầy bói xem voi
Ếch ngồi đáy giếng
Con Rồng cháu Tiên
Kể vắn tắt các truyền thuyết và ngụ ngôn tương ứng để thấy rõ lai lịch của các thành ngữ: Con Rồng cháu Tiên, Ếch ngồi đấy giếng, Thầy bói xem voi.
Tóm tắt truyện
Ếch ngồi đáy giếng
….........
............
Chuột sa chĩnh gạo
Gạo
Rất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ, nhàn hạ
Nhìn hình đoán thành ngữ
Nước mắt cá sấu
 Sự gian xảo, giả tạo, giả vờ tốt bụng, nhân từ của những kẻ xấu.
Rừng vàng biển bạc
 Rừng và biển đem lại nguồn tài nguyên thiên nhiên vô vùng quý báu.
Nhìn hình đoán thành ngữ
Ăn cháo đá bát.
 Sự bội bạc, phản bội, vong ơn.
 Lời chúc phúc sinh nở dễ dàng, an toàn , thuận lợi, mẹ con đều khoẻ mạnh.
Mẹ tròn con vuông
Nhìn hình đoán thành ngữ
tròn
vuông
Được voi đòi tiên
 Lòng tham không có giới hạn, ngày càng quá đáng
được
đòi
Xem hình, đoán từ trái nghĩa và thành ngữ
nhắm – mở
 Mắt nhắm mắt mở.
Khóc – cười
 Kẻ khóc người cười.
Nhanh
Chậm
sóc
rùa
như
như
THÀNH NGỮ
Thành ngữ là gì? Cho ví dụ


Tuần 12
Tiết 47
Dặn dò
- Học bài.
- Sưu tầm tiếp các thành ngữ theo yêu cầu bài tập 4- SGK/ 145.
Chuẩn bị bài “Điệp ngữ”.