Bài 12. Thành ngữ

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
CÁC THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ TIẾT HỌC HÔM NAY
GIÁO VIÊN : NGÔ THỊ THU HƯỜNG
THÀNH NGỮ
TIẾNG VIỆT - TIẾT 48
Tiếng Việt - Tiết 48 - Thành Ngữ
1 . Ví dụ 1 :
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
lên thác xuống ghềnh
Lên ghềnh xuống thác
Lên xuống ghềnh thác
Lên thác cao xuống ghềnh sâu
Thác lên xuống dưới ghềnh
Vượt thác lội xuống ghềnh
Lên thác xuống dưới ghềnh
Leo thác lội ghềnh
4
Em có thể thay thế một vài từ trong cụm từ này bằng từ khác được không ?
Em có thể thêm hoặc bớt một vài từ trong cụm từ này được không ?
Em có thể thay đổi vị
trí các từ trong cụm
từ này được không ?
Không thay thế
được vì ý nghĩa
sẽ trở nên nhạt
mờ,cấu tạo lỏng lẻo.
Không thêm hoặc
bớt từ được vì
như vậy câu trở
nên không hay
Không thay đổi vị trí của
các từ được, vì ý nghĩa câu
thay đổi, không hàm xúc
Cụm từ “ lên thác xuống ghềnh” là một cụm từ cố định.
Cụm từ “ lên thác xuống ghềnh” là một cụm từ
có cấu tạo cố định.
Ví dụ 2 :
Bách chiến bách thắng
Bách : một trăm.
Chiến : trận đánh
Thắng : thắng lợi
Trăm trận trăm thắng
Đây là một cụm từ Hán Việt
Em thấy đây là cụm
từ Hán Việt hay
thuần Việt ?
Em hiểu nghĩa của
cụm từ này là gì ?
Em có thể thêm hoặc bớt một vài từ trong cụm từ này được không ?
Em có thể thay đổi vị
trí các từ trong cụm
từ này được không ?
Bách chiến bách thắng
Bách mã chiến bách mã thắng
Bách chiến thắng
( câu không hay, ý nghĩa câu bị thay
đổi )
Chiến thắng bách bách
(liên kết câu lỏng lẻo)
Cụm từ “ Bách chiến bách thắng” là một cụm từ
có cấu tạo cố định.
- Các cụm từ trên là những cụm từ có cấu tạo cố định không
thể thêm hay bớt một từ hay một vài từ, cũng không
thay đổi vị trí của các từ trong các cụm từ ấy được.

- Bên cạnh một số thành ngữ thuần Việt, thì chúng ta còn
một số lượng lớn thành ngữ Hán Việt.
Em hiểu
Thế nào là thác?
Thế nào là ghềnh ?
Thác : chỗ nước chảy
dốc từ trên cao xuống.
Ghềnh : vũng nước sâu,
có nước xoáy mạnh
Đi lại trong môi
trường ấy có nguy
hiểm không ?
Đi lại trong môi
trường ấy rất
nguy hiểm.
Ghềnh
Thác
Trong ca dao
“thân cò” thường
được chỉ về ai ?
“ Thân cò” thường được
chỉ về người nông
dân xưa, đặc biệt là
người phụ nữ.
Tại sao lại nói
“ thân cò lên thác
xuống ghềnh ?
Nói như vậy mang
hàm ý ẩn dụ về sự
vất vả, gian lao,
nguy hiểm của người
nông dân xưa đặc
biệt là người phụ nữ
Nói như vậy có
hàm ý gì ?
Chỉ sự gian lao,
vất vả, nguy hiểm.
Nghĩa của cụm từ “ bách chiến bách thắng”
được hiểu theo nghĩa đen hay nghĩa bóng ?
?
Bách chiến bách thắng : hiểu theo nghĩa đen
-Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa trọn vẹn.

- Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…
-Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa trọn vẹn.
- Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…
2 . Ghi nhớ 1: SGK/ 144.
BÀI TẬP NHANH
NHÌN HÌNH VÀ ĐOÁN THÀNH NGỮ
NGÀY 20 / 11
TÔN SƯ TRỌNG ĐẠO
TÔN : KÍNH TRỌNG
SƯ : THẦY
TRỌNG :COI NẶNG
ĐẠO : ĐẠO LÝ
KÍNH THẦY TRỌNG ĐẠO( LỄ PHÉP,KÍNH TRÊN NHƯỜNG DƯỚI)
Rừng vàng biển bạc
 Rừng và biển đem lại nguồn tái nguyên thiên nhiên vô cùng quý báu.
Ăn cháo đá bát.
Vô ơn, bạc nghĩa đối với người
Đã giúp đỡ mình .
Châu Á
Châu Đại Dương
Châu Phi
Châu Mĩ
Châu Âu
Thái Bình Dương
Đại Tây Dương
Bắc Băng Dương
Ấn Độ Dương
Năm châu bốn biển
 Khắp thế giới có năm châu lục và bốn đại dương (biển).
NƯỚC ĐỔ LÁ KHOAI
hoài công khuyên bảo, dậy dỗ mà
không có tác dụng gì

LÒNG LANG DẠ THÚ
độc ác nhẫn tâm như loài thú dữ
Em hãy tìm những thành ngữ tương tự với “ nước đổ
lá khoai” và “lòng lang dạ thú” ?
?
Nước đổ lá khoai
Lòng người dạ thú
- Lòng người dạ sói
Nước đổ đầu vịt.
Em có nhận xét gì trong
trường hợp này ?
Hai thành ngữ trên mặc dù một
số từ thay đổi nhưng không làm
ý nghĩa câu thay đổi.
 Lưu ý:
Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng
một số ít vẫn có thể có những biến đổi
nhất định.
II. Sử dụng thành ngữ?
a.Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non.
(Hồ Xuân Hương)
Vị ngữ
b. Anh đã nghĩ thương em như thế hay là anh đào giúp cho em một..., phòng khi tắt lửa, tối đèn có đứa...nạt thì em chạy sang…
Phụ ngữ
DT
TÔ HOÀI
1. VÍ DỤ :

Em hãy xác định vai trò
ngữ pháp của TN trong
các câu sau ?

Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu
hay làm phụ ngữ cho cụm danh từ, cụm động từ...
Em hiểu thành ngữ “ bẩy nổi ba chìm” và “tắt lửa tối đèn là gì ?
+ Bẩy nổi ba chìm :
sống phiêu dạt,
long đong,
chịu nhiều khổ sở vất vả.

+ Tắt lửa tối đèn :
lúc khó khăn hoạn nạn
những người thân thuộc giúp
đỡ lẫn nhau.
?
So sánh hai cách diễn đạt sau (Về hình thức, nội dung biểu cảm...) rồi rút ra nhận xét :
*Cách 1:
Bảy nổi ba chìm.

Tắt lửa tối đèn.
+ Nhận xét : Ngắn gọn, có tính hình tượng,biểu cảm.
* Cách 2 :
. Long đong, phiêu dạt, gặp nhiều gian truân, vất vả.
. Khó khăn, hoạn nạn.
+ Nhận xét : Dài dòng ,rườm rà, không có tính hình tượng, biểu cảm.
*Kết luận 2 : Thành ngữ ngắn gọn , hàm súc , có tính biểu cảm.
( Vì thế ngoài lời ăn tiếng nói hàng ngày, thành ngữ hay
được sử dụng trong văn thơ.)
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hay làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ…

- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
GHI NHỚ

Thành ngữ : Một cụm từ cố định (một ý)
Tục ngữ: Câu nói ngắn gọn, xuôi tai, đúc rút kinh nghiệm ( nhiều ý )
Tìm thành ngữ trong những ví dụ sau :
Rột thỏng tu, n?ng du thỏng tỏm .
Rột nhu c?t .
T?c d?t c?m dựi
T?c d?t, t?c v�ng
Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.
Nhanh như cắt .
Thành
ngữ
Tục
ngữ
LUYỆN TẬP
BÀI TẬP 1
Sơn hào hải vị
( những món ăn ngon quý
hiếm và sang trọng )
Sơn : núi
Hào :món ăn ngon lấy từ biển
Hải : biển
Hải vị :sản vật ở biển dùng làm
thức ăn
a
Nem công chả phượng
( món ăn ngon làm từ
nguyên liệu quý hiếm )
Nem : thức ăn làm bằng thịt sống
Công : loài chim quý, lông có rất
Chả : thịt băm nhỏ, ép lại nấu chín
Phượng : loài chim quý,lớn( hay
gọi Phụng Hoàng)
Khỏe như voi
( rất khỏe mạnh giống
như con voi )
b
Khỏe : mạnh
Như : giồng
Voi : động vật lớn nhất trong loài
thú, da dầy, có ngà, có vòi
Tứ cố vô thân
(Nhìn bốn phía không
ai là người thân )
Tứ : bốn
Cố : quay lại nhìn
Vô : không
Thân : gia đình, bạn bè,
họ hàng
c
Da mồi tóc sương
- Da : lớp bọc ngoài thịt
Mồi : đồ ăn để nhử loài vật
đến ăn
Tóc : lông mọc ở đầu người
Sương :
Lời tiếng nói
Một nắng hai
Ngày lành tháng
No cơm ấm…
Bách … bách thắng
Sinh... lập nghiệp
. . .
. . .
. . .
ăn
sương
tốt
áo
chiến
cơ
Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn
Chân cứng đá …
Máu chảy … mềm
mềm
ruột
Bài tập 4
Viết đoạn văn ngắn có sử dụng thành ngữ
( khoảng từ 5 đến 8 câu )

Trò chơi tiếp sức
Luật chơi:
Hai đội cùng cử người đầu bàn lên bảng ghi lại đáp án của đội mình. Lần lượt từ người đầu bàn đầu tiên đến người đầu bàn cuối cùng.
Khi người đầu bàn thứ nhất ghi xong, nhanh chóng về vị trí chuyền bút cho người đầu bàn thứ 2 người đầu bàn thứ 2 mới được lên tiếp, cứ như vậy cho đến hết thời gian.
Trong thời gian 1 phút, đội nào tìm được nhiều đáp án đúng sẽ là đội chiến thắng
60
50
40
30
20
10
09
08
07
06
05
04
03
02
01
Hết giờ