Bài 12. Thành ngữ

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ TIẾT HỌC NGỮ VĂN 7
TRƯỜNG THCS TRẦN QUÝ CÁP
GÁO VIÊN THỰC HIỆN: LÊ THỊ PHẬN
nhắm – mở
xem hình đoán từ trái nghĩa
KHÓC – CƯỜI
Đầu - đuôi
xem hình đoán từ trái nghĩa
Tìm các cụm từ có các cặp từ trái nghĩa
Mắt nhắm mắt mở
Kẻ cười- người khóc
Tìm các cụm từ có các cặp từ trái nghĩa
Đầu voi duôi chuột
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo

I- BÀI HỌC:
Lên thác xuống ghềnh
lên
thác
xuống
ghềnh
Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay

Có cấu tạo
cố định
Thành
ngữ
Trải qua nhiều vất vả, gian nan, nguy hiểm
Nhận xét về cấu tạo của cụm từ lên thác xuống ghềnh trong câu ca dao sau:
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo

I- BÀI HỌC:
Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
Đứng núi này trông núi nọ
Ba chìm bảy nổi
Tìm những biến thể của Thành ngữ sau ?
Đứng núi nọ trông núi kia
Đứng núi này trông núi khác
B?y n?i ba chỡm
Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối.
? Luu ý:
Sông cạn đá mòn
Sông có thể cạn, đá có thể mòn
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo

I- BÀI HỌC:
Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
Nghĩa
của
thành ngữ
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó
Mưa to, gió lớn
Tr?i mua r?t to kốm theo giú l?n v� s?m ch?p.
Nhanh như chớp
R?t nhanh , ch? trong kho?nh kh?c
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông
qua phép chuyển
Nghĩa (So sánh)
Tình trạng bị kìm kẹp, chèn ép từ các phía, không có lối thoát .
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa (Ẩn dụ)
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó
Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ so sánh …
Trên đe dưới búa
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo

I- BÀI HỌC:
Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ so sánh …
Tham sống sợ chết
Ruột để ngoài da
Ếch ngồi đáy giếng
Nam chõu, b?n b?
Mẹ goá, con côi
Lên thác xuống ghềnh
Mưa to, gió lớn
Rán sành ra mỡ
Hiểu theo nghĩa đen
Hiểu theo nghĩa chuyển
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh
Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
 Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

I- BÀI HỌC:
Ghi nhớ 1
-Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa trọn vẹn.
- Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen Của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh
Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
 Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

* Ghi nhớ 1: SGK/144
I- BÀI HỌC:
2. Sử dụng thành ngữ
b.“Tôn sư trọng đạo:” là câu thành ngữ nói lên lòng kính trọng, tôn vinh nghề thầy giáo.
a.Thõn em v?a tr?ng l?i v?a trũn
B?y n?i ba chỡm v?i nu?c non
-
Xỏc d?nh vai trũ ng? phỏp c?a cỏc th�nh ng?:
c. Anh đã nghĩ… phòng khi tắt lửa, tối đèn
thì em chạy sang…
Vị ngữ
Chủ ngữ
Phụ ngữ
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ…
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo
- Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
- Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

* Ghi nhớ 1: SGK/144
I- BÀI HỌC:
2. Sử dụng thành ngữ
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ…
So sánh hai cách nói sau:
Câu có sử dụng thành ngữ
Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
với nước non
Bảy nổi ba chìm
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Vất vả lận đận với nước non
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh
bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò trôi nổi phiêu bạt bấy nay
Câu hỏi thảo luận
Phân tích cái hay của việc dùng các thành ngữ trong hai câu trên?
=> Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo
- Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
- Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

* Ghi nhớ 1: SGK/144
I- BÀI HỌC:
2. Sử dụng thành ngữ
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
Ghi nhớ 2
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hay làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo
- Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
- Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

* Ghi nhớ 1: SGK/144
I- BÀI HỌC:
2. Sử dụng thành ngữ
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
* Ghi nhớ 2: SGK/144
Tìm thành ngữ trong các ví dụ sau :
Rột thỏng tu, n?ng du thỏng tỏm .
Rột nhu c?t .
T?c d?t c?m dựi
T?c d?t, t?c v�ng
Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.
Nhanh như cắt .
Thành
ngữ
Tục
ngữ
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48
1. Thế nào là thành ngữ?
a. Cấu tạo
- Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý
nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
- Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…

* Ghi nhớ 1: SGK/144
I- BÀI HỌC:
2. Sử dụng thành ngữ
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
* Ghi nhớ 2: SGK/144
II- LUYỆN TẬP:
Luyện tập
-> Những món ăn ngon quý hiếm được lấy từ trên rừng, dưới biển
-> Những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp
( Những món ăn của vua chúa ngày xưa )
a. Sơn hào hải vị
- Nem công chả phượng
b. Khoẻ như voi:
- Tứ cố vô thân:
Rất khoẻ
Mồ côi, không anh em họ hàng, nghèo khổ
c. Da mồi tóc sương:
Chỉ người già, tóc đã bạc, da đã nổi đồi mồi
Lời tiếng nói

Một nắng hai

Ngày lành tháng

No cơm ấm
Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn
Chân cứng đá

Máu chảy mềm

Sinh lập nghiệp

- Bách bách thắng
Tìm nhanh thành ngữ
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
2. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
2. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
Thành ngữ Hán Việt
….........
............
Chuột sa hủ nếp
Nếp
Rất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ, nhàn hạ
Nhìn hình đoán thành ngữ
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
? Khụng an kh?p, khụng k?t h?p nh?p nh�ng, th?ng nh?t.
Nhìn hình đoán thành ngữ
Sinh nở dễ dàng, an toàn ,thuận lợi,
mẹ con đểu khoẻ mạnh
Mẹ tròn con vuông
Nhìn hình đoán thành ngữ
Có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.
Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…
Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ…
Hướng dẫn tự học ở nhà
- Học thuộc phần ghi nhớ,
học kĩ bài giảng
Chuẩn bị bài “Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học.


về dự tiết học ngày hôm nay
Chân thành cảm ơn quý thầy cô, các em học sinh