Bài 12. Thành ngữ

Bài dạy
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo và các em học sinh!
Ngữ văn 7










Kieåm tra baøi cuõ :
Caâu hoûi :

Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm thanh nhưng nghĩa khác nhau, không liên quan gì với nhau.
Đáp án:
? Từ đồng âm là gì ? Cho ví dụ ?
THàNH NGữ
Tiết 48
"Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
I - Thế nào là thành ngữ ?
1- Đặc điểm cấu tạo của thành ngữ ?
a- Ví dụ:
Là cụm từ có cấu tạo cố định
b- Nhận xét:
? Gọi là thành ngữ.
THàNH NGữ
Tiết 48
2- Nghĩa của thành ngữ ?
Lên thác xuống ghềnh:
Nhanh như chớp:
trải qua nhiều phen gian nan nguy hiểm
Diễn biến nhanh trong nháy mắt.
? Thành ngữ nhằm biểu đạt một ý nghĩa hoàn chỉnh
THàNH NGữ
Tiết 48
Tham sống sợ chết
Bùn lầy nước đọng
Mưa to gió lớn
Mẹ góa con côi
- Lên thác xuống ghềnh
Lòng lang dạ sói
Rán sành ra mỡ
Nhanh như chớp
SINH HOạT NHóM
THàNH NGữ
Tiết 48
Tham sống sợ chết:Chỉ những kẻ nhút nhát sợ đối mặt với nguy hiểm
Bùn lầy nước đọng:Chỉ những nơi lầy lội, bẩn thỉu , khó sinh sống
Mưa to gió lớn:Hiện tượng thiên nhiên, mưa, gió mạnh
Mẹ góa con côi:Hoàn cảnh khó khăn khi người chồng chết
Lên thác xuống ghềnh:Chỉ sự gian nan, vất vả
Lòng lang dạ sói:Chỉ kẻ độc ác có tâm địa xấu xa
Rán sành ra mỡ:Chỉ người keo kiệt
Nhanh như chớp: Sự việc diễn ra nhanh trong nháy mắt
Nhóm 1
Nhóm 2
THàNH NGữ
Tiết 48
Căn cứ vào đâu mà chúng ta có thể giải thích được nghĩa của thành ngữ ở mỗi nhóm ?
Tham sống sợ chết
Bùn lầy nước đọng
Mưa to gió lớn
Mẹ góa con côi
- Lên thác xuống ghềnh
Lòng lang dạ sói
Rán sành ra mỡ
Nhanh như chớp
? Nghĩa được hiểu trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó
(Nghĩa đen)
? Nghĩa được hiểu gián tiếp thông qua các phép chuyển nghĩa như so sánh, ẩn dụ, nói quá
(Nghĩa hàm ẩn)
SINH HOạT NHóM
THàNH NGữ
Tiết 48
I . Thế nào là thành ngữ ?
1- Đặc điểm cấu tạo của thành ngữ ?
a- Ví dụ:
b- Nhận xét:
“Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay”
Là cụm từ có cấu tạo cố định
→Gäi lµ thµnh ng÷.
2- Nghĩa của thành ngữ ?
Các cụm từ nhằm biểu thị ý nghĩa hoàn chỉnh
Nghĩa của chúng được hiểu trực tiếp hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
3- Ghi nhớ 1 (SGK)
THàNH NGữ
Tiết 48
* Chú ý:
Ví dụ:
Đứng núi này trông núi kia
thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng một số ít thành ngữ vẫn có thể có những biến đổi.
Đứng núi này trông núi nọ
Đứng núi này trông núi khác
THàNH NGữ
Tiết 48
- Lời ..... tiếng nói
ăn
- Một nắng hai .....
sương
- Ngày lành tháng .....
tốt
- No cơm ấm .....
áo
- Bách . ... .... bách thắng
chiến
- Sinh ..... lập nghiệp
cơ
* Bài tập áp dụng:
Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn.
THàNH NGữ
Tiết 48
II- Sử dụng thành ngữ
1 – Vai trò ngữ pháp của thành ngữ
a- “ Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non”
b- “ Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang ...”
(Vị ngữ)
(Phụ ngữ)
c- Lá lành đùm lá rách là truyền thống quý báu của dân tộc ta.
(Chủ ngữ)
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ, phụ ngữ trong cụm từ.
THàNH NGữ
Tiết 48
2- Sử dụng thành ngữ.
Bảy nổi ba chìm:
Đùm bọc, cưu mang nhau khi khó khăn
Sống lênh đênh, gian truân, lận đận
Lá lành đùm lá rách:
?Làm cho câu văn nhịp nhàng, ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
Tắt lửa tối đèn:
Khó khăn, hoạn nạn đều có nhau
THàNH NGữ
Tiết 48
1- Vai trò ngữ pháp của thành ngữ
2- Sử dụng thành ngữ.
II- Sử dụng thành ngữ.
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ, phụ ngữ
trong cụm từ.
Làm cho câu văn nhịp nhàng, ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
3- Ghi nhớ: (SGK trang 144)
THàNH NGữ
Tiết 48
III- Luyện tập.
a. Đến ngày lễ Tiên Vương, các Lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì. (Bánh chưng bánh giầy)
Tỡm v� gi?i nghia c?a cỏc th�nh ng? trong nh?ng cõu sau dõy:
Thành ngữ
Sơn hào hải vị, nem công chả phượng.
Nghĩa:
Các món ăn ngon và quý hiếm
THàNH NGữ
Tiết 48
b. Một hôm, có người hàng rượu tên là Lý Thông đi qua đó. Thấy Thạch Sanh ghánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “Người này khỏe như voi. Nó về ở cùng thì lợi biết bao nhiêu”. Lý Thông lân la gợi chuyện, rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời.
(Thạch Sanh)
Thành ngữ:
Nghĩa:
Khỏe như voi, Tứ cố vô thân
Người có sức khỏe tốt
Không có người thân thích
c - Chốc đà mười mấy năm trời,
Còn ra khi đã da mồi tóc sương
(Truyện Kiều)
Thành ngữ:
Da mồi tóc sương
Nghĩa:
Chỉ tuổi tác không còn trẻ
THàNH NGữ
Tiết 48
Kể vắn tắt truyện ngụ ngôn “Ếch ngồi đáy giếng” để thấy rõ lai lịch của thành ngữ.
Chó ngáp phải ruồi
Ném tiền qua cửa sổ
................
................
Chuột sa chĩnh gạo
gạo
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
Lên voi xuống chó
Trên đe dưới búa
Viết một đoạn văn hoặc đoạn thư trong đó có sử dụng thành ngữ.
Luật chơi: Có 3 hộp quà khác nhau, trong mỗi hộp quà chứa một câu hỏi và một phần quà hấp dẫn. Nếu trả lời đúng câu hỏi thì món quà sẽ hiện ra. Nếu trả lời sai thì món quà không hiện ra. Thời gian suy nghĩ cho mỗi câu là 15 giây.
hộp quà may mắn
Hộp quà màu vàng
Khẳng định sau đúng hay sai:
Thành ngữ là cụm từ có cấu tạo tự do, không cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
Đúng
Sai
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Hộp quà màu xanh
"Người nách thước kẻ tay đao
................................... ào ào như sôi"
Sai
Đúng
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Điền thành ngữ đúng vào câu thơ sau
Đầu trâu mặt ngựa
Hộp quà màu Tím
Đúng
Sai
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Thành ngữ "dãi nắng dầm mưa" nhằm biểu thị sự nhọc nhằn vất vả.
Khẳng định sau đúng hay sai:
Phần thưởng là:
điểm 10
Phần thưởng là:
Một tràng pháo tay!
Phần thưởng là một số hình ảnh " Đặc biệt" để giảI trí.
a) Củng cố:
- Học thuộc ghi nhớ SGK - Sưu tầm các câu thành ngữ, đặc biệt là thành ngữ Hán - Việt.
b)Dặn dò:
- Củng cố kiến thức về văn biểu cảm
- Chuẩn bị bài viết số 3
Dặn dò