Bài 12. Thành ngữ

Chào thầy cô và các em
Tìm các cụm từ có các cặp từ trái nghĩa
Đầu voi đuôi chuột
Tìm các cụm từ có các cặp từ trái nghĩa
Mắt nhắm mắt mở
Kẻ cười- người khóc
Tìm các cụm từ có các cặp từ trái nghĩa
Nhanh như sóc
Chậm như sên
Tìm các cụm từ có các cặp từ trái nghĩa
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
Nước non lận đận một mình
Thân cò bấy nay
a. Cấu tạo
lên thác xuống ghềnh

Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
lên thác xuống ghềnh
lên xuống ghềnh thác
lên trên thác xuống
dưới ghềnh
lên thác lội xuống ghềnh
- Không thể thay một vài từ trong cụm từ
- Không thể chêm một vài từ khác vào cụm từ
- Không thể đảo vị trí của các từ trong cụm từ
7
? Có thể thay một vài từ trong cụm từ này bằng từ khác được không?
? Có thể chêm xen một vài từ khắc vào cụm từ được không?
? Có thể thay đổi vị trí của các từ trong cụm không?
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
lên thác xuống ghềnh
lên ghềnh xuống thác
lên trên thác xuống
dưới ghềnh
lên thác lội xuống ghềnh
- Không thể thay một vài từ trong cụm từ
- Không thể chêm một vài từ khác vào cụm từ
- Không thể đảo vị trí của các từ trong cụm từ
-> Cấu tạo
cố định
8
? Từ nhận xét trên em rút ra kết luận gì về đặc điểm cấu tạo của cụm từ trên?
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
a. Cấu tạo

-> Cụm từ có cấu tạo cố định
- Lên thác xuống ghềnh:
? Cụm từ “ Lên thác xuống gềnh” có nghĩa là gì??
Trải qua nhiều vất vả,
gian nan, nguy hiểm.
->Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
Đứng núi này trông núi nọ
Đứng núi nọ trông núi kia
Đứng núi này trông núi khác
Ba chìm bảy nổi
B?y n?i ba chỡm
Lưu ý: Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối.
10
? Tìm những biến thể của Thành ngữ sau, từ đó em rút ra nhận xét gì về sự biến đổi của thành ngữ ?
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
a. Cấu tạo

-> Cụm từ có cấu tạo cố định
->Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
? Quan sát tranh, tìm thành ngữ và nhận xét nghĩa của chúng ?
Nhanh như chớp:
- R?t nhanh , ch? trong kho?nh kh?c
-> Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa (Sosánh)
Mưa to, gió lớn:
->Tr?i mua r?t to kốm theo giú l?n v� s?m ch?p.
->Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó
- Tình trạng bị kìm kẹp, chèn ép từ các phía, không có lối thoát .
Trên đe dưới búa:
->Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa (Ẩn dụ)
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
a. Cấu tạo

-> Cụm từ có cấu tạo cố định
->Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
 Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
2. Ghi nhớ 1: (SGK)
Thảo luận nhóm
Nhóm 1:
Nghĩa của thành ngữ bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó.
Nhóm 2:
Nghĩa của thành ngữ thông qua một số phép chuyển nghĩa.

1. Tham sống sợ chết
4. Nhà tranh vách đất
6. Mẹ góa con côi
7. Bùn lầy nước đọng
9. Năm châu bốn biển

2. Ruột để ngoài da
3. Lòng lang dạ thú
5. Rán sành ra mỡ
8. Đông như hội
10. Nuôi ong tay áo
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
a. Cấu tạo

-Cụm từ có cấu tạo cố định
->Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
 Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
2. Ghi nhớ 1:(SGK)
II. Sử dụng thành ngữ
1. Ví dụ
b.“Tôn sư trọng đạo:” là câu thành ngữ nói lên lòng kính trọng, tôn vinh nghề thầy giáo.
a.Thõn em v?a tr?ng l?i v?a trũn
B?y n?i ba chỡm v?i nu?c non
-
Xỏc d?nh vai trũ ng? phỏp c?a cỏc th�nh ng?:
c. Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào
giúp cho em một cái ngách sang nhà anh phòng khi
tắt lửa, tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy

sang…
Vị ngữ
Chủ ngữ
Phụ ngữ
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ, cụm tính từ…
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ
1. Ví dụ
a. Cấu tạo

-Cụm từ có cấu tạo cố định
->Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
b. Nghĩa
 Nghĩa được bắt nguồn từ nghĩa đen
hoặc thông qua các phép chuyển nghĩa
2. Ghi nhớ 1:(SGK)
II. Sử dụng thành ngữ
1. Ví dụ
2. Nhận xét:
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ, cụm tính từ…
21
So sánh hai cách nói sau, cách nói nào ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao?
Câu có sử dụng thành ngữ
Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Vất vả lận đận với nước non
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò trôi nổi phiêu bạt bấy nay
-> Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ

II. Sử dụng thành ngữ
1. Ví dụ
2. Nhận xét:
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ, cụm tính từ…
-> Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
*. Ghi nhớ 2: (SGK)
Tìm thành ngữ trong các ví dụ sau :
Rột thỏng tu, n?ng du thỏng tỏm .
Rột nhu c?t .
T?c d?t c?m dựi
T?c d?t, t?c v�ng
Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì mưa.
Nhanh như cắt .
Thành
ngữ
Tục
ngữ
Tiếng Việt:
THÀNH NGỮ
Tiết 48:
I. Thế nào là thành ngữ

II. Sử dụng thành ngữ
1. Ví dụ
2. Nhận xét:
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ, cụm tính từ…
-> Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
*. Ghi nhớ 2: (SGK)
III Luyện tâp
a. Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì.
Bài 1. Xác định và giải thích ý nghĩa thành ngữ trong các câu sau?
->Các sản phẩm, món ăn quý hiếm.
- Sơn hào hải vị
- Nem công chả phượng:
c.Chốc đà mười mấy năm trời
Còn ra khi đã da mồi tóc sương.
b. Một hôm, có người hàng rượu tên là Lí Thông đi qua đó. Thấy Thạch Sanh gánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “ Người này khỏe như voi. Nó về ở cùng thì lợi biết bao nhiên”. Lí Thông lân la gợi chuyện, rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời.
- Khỏe như voi:
-> Đơn độc,không có họ hàng, người thân thích
- Tứ cố vô thân:
-> Rất khỏe
-Da mồi tóc sương:
->Chỉ người già, tóc đã bạc, da đã nổi
đồi mồi
Lời tiếng nói
Một nắng hai
Ngày lành tháng
No cơm ấm…
Bách … bách thắng
Sinh... lập nghiệp
. . .
. . .
. . .
ăn
sương
tốt
áo
chiến
cơ
Điền thêm yếu tố để thành ngữ được
trọn vẹn:
Chân cứng đá …
Một tấc lên…
Bán trời không…
Máu chảy … mềm
Ném tiền qua …
Đánh bùn sang …
mềm
giời
văn tự
ruột
cửa sổ
ao
….........
............
Chuột sa chĩnh gạo
Gạo
Rất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ, nhàn hạ
Nhìn hình đoán thành ngữ
Ném tiền qua cửa sổ
Tiêu pha lãng phí,hoang tàn, ngông cuồng
Nhìn
hình
đoán
thành
ngữ
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
? Khụng an kh?p, khụng k?t h?p nh?p nh�ng,th?ng nh?t.
Nhìn hình đoán thành ngữ
Lên voi xuống chó
Thay d?i d?a v? th?t thu?ng, d?t ng?t
Lỳc vinh hi?n, lỳc th?t th?.
Nhìn hình đoán thành ngữ
Dặn dò
- Học thuộc phần ghi nhớ,
học kĩ bài giảng
Chuẩn bị bài “Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học.