Bài 12. Thành ngữ

Kính chào quý thầy cô
cùng các em học sinh
Môn : Ngữ văn GV : Bùi Văn Thạnh
Kiểm tra bài cũ:
Thành ngữ
Tiếng Việt
Tiết 48:
Nêu nghĩa của cụm từ lên thác xuống ghềnh?
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Lên thác xuống ghềnh
Lên xuống ghềnh.
Lên xuống
Lên thác xuống ghềnh.
Lên xuống
Không thể thay thế bằng từ khác.
Không thể thêm bớt từ ngữ.
Không thể hoán đổi vị trí các từ.
Thay thế một vài từ trong cụm từ bằng từ khác.
Thêm một vài từ ngữ khác vào cụm từ.
Thay đổi vị trí các từ trong cụm từ.
THÀNH NGỮ
 Chỉ sự gian nan, vất vả, khó khăn, nguy hiểm.
núi
núi rừng.
trên dưới
ghềnh thác
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
1. Ví dụ: SGK/ 143.
Cụm từ cố định
Ý nghĩa hoàn chỉnh
Đứng núi này trông núi nọ
Tìm những biến thể của các thành ngữ sau :
 Đứng núi này trông núi khác
Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng một số ít thành ngữ vẫn có thể có những biến đổi nhất định.
 Lưu ý:
 Đứng núi này trông núi kia
Nước đổ lá khoai
 Nước đổ lá môn
 Nước đổ đầu vịt
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ

Nghĩa 1 được hiểu theo nghĩa đen hay thông qua phép chuyển nghĩa? Còn nghĩa thứ hai được hiểu như thế nào ?
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Lên thác xuống ghềnh
Chỉ sự lên xuống ở hai địa thế
hết sức khó khăn.
 Chỉ sự gian lao, vất vả, khó
khăn, nguy hiểm.
 Nghĩa chuyển (nghĩa bóng)
Nghĩa đen
ẩn dụ
Nghĩa của thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
Nhanh như chớp
R?t nhanh , ch? trong kho?nh kh?c. ( Nhu ỏnh ch?p loộ lờn r?i t?t ngay)
Được hiểu thông
qua phép chuyển
nghĩa( So sánh)
Em hiểu nhanh như chớp
có nghĩa là gì? Tại sao
nói nhanh như chớp?
So sánh
Thành ngữ trên được hiểu theo nghĩa đen hay thông qua phép chuyển nghĩa ?
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa (Ẩn dụ, so sánh)
Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ
tạo nên nó
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
Thảo luận nhóm:
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
Sắp xếp các thành ngữ sau theo hai cột cho hợp lí
2.Ếch ngồi đáy giếng
3.Lòng lang dạ thú
4.Lên thác xuống ghềnh
a. Hiểu theo nghĩa đen
b . Hiểu theo nghĩa chuyển
1.Tham sống sợ chết
5.Mưa to, gió lớn
6. Mẹ goá, con côi
Hãy giải thích nghĩa của thành ngữ: Bán tín, bán nghi.
Bán : nửa.
Tín : tin.
Nghi : ngờ.
Nửa tin nửa ngờ .
Thành ngữ Hán Việt
? Muốn hiểu nghĩa của thành ngữ Hán Việt ta phải làm thế nào?
=> Muốn hiểu nghĩa của thành ngữ Hán Việt thì phải hiểu nghĩa của các yếu tố Hán Việt và nghĩa của các từ tạo nên thành ngữ đó.
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
Ghi nhớ 1: SGK/ 144.
II. Sử dụng thành ngữ:
b. là câu thành ngữ nói lên lòng kính trọng và sự tôn vinh nghề giáo viên.
Xác định vai trò ngữ pháp của các thành ngữ:
Vị ngữ
Chủ ngữ
Phụ ngữ
Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, …..
c. Anh đã nghĩ… phòng khi
thì em chạy sang…
Bảy nổi ba chìm
“Tôn sư trọng đạo”
(Tô Hoài)
tắt lửa, tối đèn
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
So sánh hai cách nói sau, cách nói nào ngắn gọn,
hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao ?
Câu có sử dụng thành ngữ
Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
với nước non.
Bảy nổi ba chìm
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Lênh đênh, trôi nổi, bấp bênh với nước non.

Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh
bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò gian nan, vất vả, gặp nhiều nguy hiểm bấy nay.
2. Nhận xét:
Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
II. Sử dụng thành ngữ:
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
Ghi nhớ 2: SGK/ 144.
Luyện tập
II. Sử dụng thành ngữ:
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
III. Luyện tập :
 Những món ăn ngon, quý hiếm được lấy trên rừng, dưới biển.
 Những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp.
( Những món ăn của vua chuá ngày xưa )
a. Sơn hào hải vị:
Nem công chả phượng:
b. Khoẻ như voi:
Tứ cố vô thân:
 Rất khoẻ.
 Mồ côi, không anh em họ hàng thân thích, nghèo khổ.
c. Da mồi tóc sương:
 Chỉ người già, tóc đã bạc, da đã nổi đồi mồi.
TRÒ CHƠI TIẾP SỨC
Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn
- Lời …… tiếng nói.
Một nắng hai ….
Ngày lành tháng ….
No cơm ấm …
Sinh … lập nghiệp .
ăn
sương
tốt
ấm
cơ
Bài tập 3 :
Bài tập bổ sung:

Nhìn hình đoán thành ngữ
Nước mắt cá sấu
 Sự gian xảo, giả tạo, giả vờ tốt bụng, nhân từ của những kẻ xấu.
Rừng vàng biển bạc
 Rừng và biển đem lại nguồn tái nguyên thiên nhiên vô cùng quý báu.
….........
............
Chuột sa chĩnh gạo
Gạo
Rất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ, nhàn hạ
ĐEM CON BỎ CHỢ
Nói về những kẻ vô trách nhiệm trước những việc làm của mình.
Dặn dò
- Học thuộc phần ghi nhớ.
- Sưu tầm tiếp các thành ngữ theo yêu cầu bài tập 4- SGK/ 145.
Chuẩn bị bài “Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học” SGK/ 146.

II. Sử dụng thành ngữ:
I. Thế nào là thành ngữ?
THÀNH NGỮ
III. Luyện tập :
Xin cảm ơn quý thầy cô và các em học sinh