Bài 12. Thành ngữ

Tiết 50 – Tiếng Việt
Thành ngữ
1
Tiết 50 – Tiếng Việt – Thành ngữ
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
2
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
lên thác xuống ghềnh
lên ghềnh xuống thác
lên trên thác xuống
dưới ghềnh
vượt thác lội xuống ghềnh
- Không thể thay một vài từ trong cụm từ
- Không thể chêm một vài từ khác vào cụm từ
- Không thể đảo vị trí của các từ trong cụm từ
Cấu tạo
cố định
3
Tiết 50– Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
- Là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh.
4
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
Tìm những biến thể của thành ngữ sau ?
Đứng núi này trông núi nọ
Đứng núi nọ trông núi
kia
Đứng núi này trông núi khác
Ba chìm bảy nổi
Bảy nổi ba chìm
Thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối.
5
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
lên thác xuống ghềnh
Trải qua nhiều vất vả khó khăn (tượng trưng cho vất vả, nguy hiểm)
Nghĩa bóng (hàm ẩn, hình tượng, ẩn dụ).
Nhanh như chớp
Chỉ hành động diễn ra mau lẹ, rất nhanh (so sánh)
Hiền như bụt
Chỉ một con người có tính cách rất hiền lành (nghĩa đen)
Tay bế tay bồng
bế hai đứa bé sàn sàn tuổi nhau (nghĩa đen)
Vắt cổ chày ra nước
keo kiệt, bủn xỉn (nói quá)
6
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
- Có cấu tạo cố định, biểu biện một ý nghĩa hoàn chỉnh.
- Nghĩa của thành ngữ
+ Coù thể ñöôïc suy ra trực tiếp từ nghĩa cuûa caùc yeáu toá tham gia caáu taïo neân thaønh ngöõ ñoù.
+ Ña soá laø nghóa haøm aån thông qua phép chuyển nghĩa (ẩn dụ, so sánh...)
7
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
- Có cấu tạo cố định, biểu biện một ý nghĩa hoàn chỉnh.
- Nghĩa của thành ngữ :
+ Coù thể ñöôïc suy ra trực tiếp từ nghĩa cuûa caùc yeáu toá tham gia caáu taïo neân thaønh ngöõ ñoù.
+ Ña soá laø nghóa haøm aån thông qua phép chuyển nghĩa ( ( ẩn dụ, so sánh...)
II. Sử dụng thành ngữ
8
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
Xỏc d?nh vai trũ ng? phỏp c?a cỏc th�nh ng?:
a.Thõn em v?a tr?ng l?i v?a trũn
B?y n?i ba chỡm v?i nu?c non
Vi ngữ
b.“Tôn sư trọng đạo:” là câu thành ngữ nói lên lòng kính trọng, tôn vinh nghề thầy giáo.
Chủ ngữ
c. Anh đã nghĩ… phòng khi tắt lửa, tối đèn thì em chạy sang…
Phụ ngữ
9
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
- Có cấu tạo cố định, biểu biện một ý nghĩa hoàn chỉnh.
-Nghĩa của thành ngữ
+ Coù thể ñöôïc suy ra trực tiếp từ nghĩa cuûa caùc yeáu toá tham gia caáu taïo neân thaønh ngöõ ñoù.
+ Ña soá laø nghóa haøm aån thông qua phép chuyển nghĩa (ẩn dụ, so sánh...)
II. Sử dụng thành ngữ
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ, cụm tính từ…
10
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
Xỏc d?nh vai trũ ng? phỏp c?a cỏc th�nh ng?:
Ba quân đông mặt pháp trường
Thanh thiên bạch nhật rõ ràng cho coi (Nguyễn Du)
Chủ ngữ
Yêu nhau bốc bải giần sàng
Ghét nhau đũa ngọc mâm vàng bỏ đi (Ca dao)
Vị ngữ
Tính nó ruột để ngoài da để ý làm gì
Phụ ngữ cho cụm danh từ
Máu rơi thịt nát tan tành
Ai ai trông thấy hồn kinh phách rời (Nguyễn Du)
Phụ ngữ cho cụm động từ
11
12
So sánh hai cách nói sau, cách nói nào ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao?
Câu có sử dụng thành ngữ
Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Vất vả lận đận với nước non
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò trôi nổi phiêu bạt bấy nay
Tiết 50 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
- Có cấu tạo cố định, biểu biện một ý nghĩa hoàn chỉnh.
- Nghĩa của thành ngữ :
+ Coù thể ñöôïc suy ra trực tiếp từ nghĩa cuûa caùc yeáu toá tham gia caáu taïo neân thaønh ngöõ ñoù.
+ Ña soá laø nghóa haøm aån thông qua phép chuyển nghĩa (ẩn dụ, so sánh...)
II. Sử dụng thành ngữ
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ, cụm tính từ…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
13
III Luyện tâp
Tìm và giải thích nghĩa của các thành ngữ
a/ Ñeán ngaøy leã Tieân Vöông, caùc lang mang sôn haøo haûi vò, nem coâng chaû phöôïng tôùi, chaúng thieáu thöù gì.
( Baùnh chöng, baùnh giaày )
b/ Moät hoâm coù ngöôøi haøng röôïu teân laø Lí Thoâng ñi qua ñoù. Thaáy Thaïch Sanh gaùnh veà moät gaùnh cuûi lôùn, haén nghó buïng : “ Ngöôøi naøy khoûe nhö voi. Noù veà ôû cuøng thì lôïi bieát bao nhieâu”. Lí Thoâng laân la gôïi chuyeän, roài gaï cuøng Thaïch Sanh keát nghóa anh em. Sôùm moà coâi cha meï, töù coá voâ thaân, nay coù ngöôøi saên soùc ñeán mình, Thaïch Sanh caûm ñoäng, vui veû nhaän lôøi.
( Thaïch Sanh )
c/ Choác ñaø möôøi maáy naêm trôøi,
Coøn ra khi ñaõ da moài toùc söông.
( Truyeän kieàu )
14
Tiết 50 – Tiếng Việt – Thành ngữ
a. Sơn hào hải vị
-> Những món ăn ngon quý hiếm được lấy từ trên rừng, dưới biển
Nem công chả phượng
-> Những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp ( Những món ăn của vua chuá ngày xưa )
b. Khoẻ như voi:
Rất khoẻ
Tứ cố vô thân:
Mồ côi, không anh em họ hàng, nghèo khổ
c. Da mồi tóc sương:
Chỉ người già, tóc đã bạc, da đã nổi
đồi mồi
15
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
II. Sử dụng thành ngữ
III Luyện tâp
1. Tìm và giải thích nghĩa của các thành ngữ
2. Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn
16
Lời tiếng nói
Một nắng hai
Ngày lành tháng
No cơm ấm…
Bách … bách thắng
Sinh... lập nghiệp
. . .
. . .
. . .
ăn
sương
tốt
áo
chiến
cơ
Chân cứng đá …
Một tấc lên…
Bán trời không…
Máu chảy … mềm
Ném tiền qua …
Đánh bùn sang …
mềm
giời
văn tự
ruột
cửa sổ
ao
17
Tiết 50 – Tiếng Việt – Thành ngữ
Khoẻ như lực sĩ
Gậy ông đập lưng ông
Nhanh như cắt
Chậm như sên
Xem hình, đoán thành ngữ
Kẻ cười, người khóc
18
Ếch ngồi đáy giếng
Tiết 50 – Tiếng Việt – Thành ngữ
I. Thế nào là thành ngữ
- Có cấu tạo cố định, biểu biện một ý nghĩa hoàn chỉnh.
-Nghĩa của thành ngữ
+ Có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen
+ Thường thông qua phép chuyển nghĩa (ẩn dụ, so sánh...)
II. Sử dụng thành ngữ
- Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ,cụm động từ, cụm tính từ…
- Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
20
Tiết 48 – Tiếng Việt – Thành ngữ
21
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Ở NHÀ
1/ Bài học :
Suu t?m th�m ít nh?t 10 th�nh ng? chua du?c gi?i thi?u trong c�c b�i h?c v� gi?i thích.
Học bài : khái niệm, cách sử dụng thành ngữ.
2/ Bài mới : C�ch l�m b�i van bi?u c?m v? tác phẩm văn học.
Đọc bài văn : cảm nghĩ về bài ca dao / T146,147.
Tác giả phát biểu cảm nghĩ của mình về bài ca dao bằng cách liên tưởng, suy ngẫm, hồi tưởng. Hãy chỉ ra các yếu tố đó trong bài văn.