Bài 12. Thành ngữ

NGỮ VĂN 7
GV: Lê Thị Minh Thúy
Trường THCS Tân Thành
Thành ngữ
lên thác xuống ghềnh
lên ghềnh xuống thác
lên trên thác xuống
dưới ghềnh
vượt thác lội xuống ghềnh
- Không thể thay một vài từ trong cụm từ
- Không thể chêm một vài từ khác vào cụm từ
- Không thể đảo vị trí của các từ trong cụm từ
Cấu tạo
cố định
3
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
lên thác xuống ghềnh
nói về sự gian nan,nguy hiểm, vất vả,
cực nhọc nhiều bề.
chỉ hành động diễn ra mau lẹ,nhanh chóng
- Lên thác xuống ghềnh:
- Nhanh như chớp:
+ Nghĩa đen: nói về sự vất vả khi điều
khiển thuyền bè ở nơi nước chảy xiết có
đá lởm chởm rất nguy hiểm, rất khó khăn
+ Nghĩa bóng : ( Nghĩa hàm ẩn – ẩn dụ ) nói về sự
gian nan,nguy hiểm, vất vả, cực nhọc nhiều bề.
lên thác xuống ghềnh
Nhanh như chớp
Nghĩa đen: Tốc độ ánh sáng lóe ra trong khoảnh khắc 300.000 km/s
Nghĩa bóng :chỉ hành động diễn ra mau lẹ,nhanh chóng
( Nghĩa so sánh )


Nghĩa của thành ngữ được hiểu theo hai nhóm :

* Nhóm thành ngữ bắt nguồn trực tiếp được suy ra từ nghĩa
đen như :
“ Tham sống sợ chết -> sự hèn nhát
Năm châu bốn bể -> sự rộng lớn
Bùn lầy nước đọng -> nơi lầy lội, dơ bẩn, ẩm thấp

* Nhóm thành ngữ mang nghĩa hàm ẩn thông qua phép chuyển
nghĩa hoán dụ, ẩn dụ, so sánh như:
“ Đen như mực, sáng như đèn” ( Nghĩa SS)
“ Lòng lang dạ thú” :Sự độc ác, tàn bạo ( Nghĩa hoán dụ)
“ Đi guốc trong bụng”: Hiểu rõ suy nghĩ của người khác
( Nói quá)


Đứng núi này trông núi nọ
Đứng núi nọ trông núi kia
Đứng núi này trông núi khác
Ba chìm bảy nổi
Bảy nổi ba chìm
Lưu ý: thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng tính cố định của thành ngữ cũng chỉ là tương đối.
7
a. Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
( Hồ Xuân Hương)

b. Anh đã nghĩ thương em như thế hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang …
( Tô Hoài )
VN
PN
c.“Tôn sư trọng đạo:” là câu thành ngữ nói lên lòng kính trọng, tôn vinh nghề thầy giáo.
CN
9
Câu có sử dụng thành ngữ
Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Trôi nổi, phiêu dạt với nước non
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò vất vả, lận đận,nguy hiểm bấy nay
 Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
a. Sơn hào hải vị :
Những món ăn ngon quý hiếm được lấy từ trên rừng, dưới biển
Nem công chả phượng:
Những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp ( Những món ăn của vua chuá ngày xưa )
b. Khoẻ như voi:
Rất khoẻ
Tứ cố vô thân:
Mồ côi, không anh em họ hàng thân thích.
c. Da mồi tóc sương:
Chỉ người già, tóc đã bạc, da đã nổi đồi mồi
10
3/ Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn :
a. Lời ………tiếng nói

b. Một nắng hai……………..

c. Ngày lành tháng ………..

d. No cơm ấm ………….

đ .Bách ……….. bách thắng

e. Sinh……….. lập nghiệp
ăn
sương
tốt
áo
chiến
cơ
Tìm nhanh thành ngữ
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
2. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
2. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
Thành ngữ Hán Việt
Thành ngữ Thuần Việt
Tìm thành ngữ trong các ví dụ sau
Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân
Rỏn s�nh ra m?.
An chỏo dỏ bỏt
Tấc đất, tấc vàng
Khoai ruộng lạ, mạ ruộng quen
Nhanh như cắt
Thành
ngữ
Tục
ngữ
8
7
3
4
6
1
5
2
ô số 1 có 6 chữ cái

Đây là một lo?i từ có hai tiếng có nghĩa
trở lên ghép lại với nhau?
H
P
é
t
G
ừ
P
h
à
n
ầ
h
n
h
t
ừ
t
ệ
q
u
a
n
h
T? lo?i n�y cú ch?c nang chớnh l� dựng d? n?i?
ô số 2 có 8 chữ cái
Ch? ng?, v? ng? l� th�nh ph?n gỡ c?a cõu?
ô số 3 có 14 chữ cái
h
c
í
n
h
M
đ
â
G
N
ồ
L� nh?ng t? gi?ng nhau v? õm thanh nhung
nghia khỏc xa nhau?
ô số 4 có 8 chữ cái
ừ
t
ẩ
n
d
H
N
á
s
O
s
T? "nhu" l� t? du?c dựng ph? bi?n
trong bi?n phỏp tu t? n�y?
ô số 5 có 6 chữ cái
ụ
đ
ộ
g
n
ừ
t
P
ữ
g
ô số 6 có 4 chữ cái
Bi?n phỏp tu t? n�y l� so sỏnh, nhung l� so sỏnh ng?m ?
Đây là từ chỉ hành động, trạng thái của sự vật?
ô số 7 có 6 chữ cái
n
ủ
h
c
L� th�nh ph?n chớnh c?a cõu nờu lờn s? v?t, hi?n tu?ng,
d?c di?m,tr?ng thỏi . du?c miờu t? ? v? ng??
ô số 8 có 6 chữ cái
TRÒ CHƠI Ô CHỮ
15
- Ăn trắng mặc trơn : giàu có, sung sướng
- Gà trống nuôi con : đàn ông vợ chết, nuôi con.
- Ván đã đóng thuyền : chuyện đã lỡ rồi
- Mẹ tròn con vuông : sinh nở an toàn
- Đèn tàn trước gió : sắp chết
- Mò kim đáy bể : việc làm khó khăn
- Lấy trứng chọi đá : hai bên không cân sức
- Thọc gậy bánh xe : phá đám người khác
- Khỉ ho cò gáy : nơi xa xôi vắng vẻ
- Mèo mả gà đồng : trai gái lẳng lơ
Sưu tầm và giải nghĩa 10 thành ngữ chưa có trong SGK :
Nhiệt liệt chào mừng
Các thầy giáo - cô giáo
về dự giờ thăm lớp
Giáo viên:Lê Thị Minh Thuý
Trường THCS Tân Thành