Bài 12. Thành ngữ

1
TRƯỜNG THCS THANH VÂN



NGỮ VĂN 7


GV: LÊ THỊ XUÂN ANH
Kiểm tra bài cũ:
Khóc – cười
 Kẻ khóc người cười.
Tiết 49:
Thành ngữ
Nước non lận đận một mình
5
Thân cò
lên thác xuống ghềnh
bấy nay.
lên thác xuống ghềnh
I/ Thế nào là thành ngữ ?
lên thác xuống ghềnh
lên ghềnh xuống thác
lên trên thác
xuống dưới ghềnh
vượt thác lội ghềnh
- Không thể thay một vài từ trong cụm từ
- Không thể chêm một vài từ khác vào cụm từ
- Không thể đảo vị trí của các từ trong cụm từ
Cấu tạo
cố định
6
lên
thác
xuống
ghềnh
Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
b/Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Có
cấu tạo
cố định
Thành
ngữ
Câu hỏi thảo luận
Nhóm 1:Tìm hiểu nghĩa của thành ngữ “ Lên thác xuống ghềnh”. Dựa vào đâu mà em biết được nghĩa của thành ngữ trên ?
Nhóm 2:Tìm hiểu nghĩa của thành ngữ “ Nhanh như chớp” .Dựa vào đâu mà em biết được nghĩa của thành ngự trên?
Nhóm 3:Tìm hiểu nghĩa của thành ngữ” Khẩu phật tâm xà”.Dựa vào đâu mà em biết được nghĩa của thành ngự trên?



nghĩa chuyển (nghĩa bóng)
Thác : Nước đổ từ đỉnh núi cao xuống
Ghềnh : Chỗ nước không bằng phẳng phần đáy, độ nông sâu không xác định được.
Việc làm vất vả, nguy hiểm.
( Suy ra từ nghĩa đen )
Đáp án nhóm 1: Nghĩa của thành ngữ “Lên thác xuống ghềnh” là:
Đáp án nhóm 2:
R?t nhanh , ch? trong kho?nh kh?c. ( Nhu ỏnh ch?p loộ lờn r?i t?t ngay )
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông
qua phép chuyển
nghĩa ( So sánh)
Tại sao lại nói nhanh như chớp?
b/ Nhanh như chớp
So sánh
Đáp án nhóm 3: Nghĩa của thành ngữ Khẩu phật tâm xà
- Khẩu :
Miệng
- Phật :
Tượng bằng gỗ hoặc đất nung để trong chùa
tượng trưng cho lòng từ bi, độ lượng.
- Tâm :
Lòng
- Xà:
Rắn
 Miệng nói lời từ bi, thương người nhưng trong lòng lại nham hiểm, độc ác.
Muốn hiểu ngĩa của thành ngữ Hán Việt thì phải hiểu từng yếu tố Hán Việt
Quýt làm cam chịu
Ếch ngồi đáy giếng
Năm châu, bốn bể
Mẹ goá, con côi
Mưa to, gió lớn
Nhanh như chớp
Cột I
Cột II
 bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó.
 Thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh ...
Đứng núi này trông núi nọ
Đứng núi nọ trông núi kia
Đứng núi này trông núi khác
Ba chìm bảy nổi
Bảy nổi ba chìm
Lưu ý : Tuy thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng một số ít thành ngữ vẫn có thể những biến đổi nhất định.
13
Một số thành ngữ Hán Việt thường dùng :
An cư lạc nghiệp
Ác giả ác báo
Đơn thương độc mã
Đồng cam cộng khổ
Mã đáo thành công
Nhân vô thập toàn
Thập tử nhất sinh
Trường sinh bất lão
- Tri âm tri kỉ …
-Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa trọn vẹn.
- Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh…
Ghi nhớ 1: SGK/ 144.
II/ Sử dụng thành ngữ :
Vị ngữ
Phụ ngữ

Sơn hào hải vị là những món ăn sang trọng
Chủ ngữ
thường được dùng trong phủ chúa.

Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, …..
19
Câu có dùng thành ngữ
Câu không dùng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Vất vả lận đận với nước non
Anh đã nghĩ thương em … phòng khi tối lửa tắt đèn … thì em chạy sang …
Anh đã nghĩ thương em … phòng khi lỡ có chuyện gì … thì em chạy sang …
 Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
III. Luyện tập
a. Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì.
a. Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì.
-Sơn hào hải vị: Là những món ăn ngon quý hiếm được lấy trên rừng,dưới biển.
Nem công chả phượng: Là những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp.(Những món ăn của vua chúa ngày xưa)
b. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời.
b. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời.
-Tứ cố vô thân:là mồ côi,không anh em họ hàng thân thích,nghèo khổ.
c. Chốc đà mười mấy năm trời
Còn ra khi đã da mồi tóc sương
c. Chốc đà mười mấy năm trời
Còn ra khi đã da mồi tóc sương.
-Da mồi tóc sương: Chỉ người già ,tóc đã bạc,da đã nổi đồi mồi.
Thầy bói xem voi
Ếch ngồi đáy giếng
Con Rồng cháu Tiên
Kể vắn tắt các truyền thuyết và ngụ ngôn tương ứng để thấy rõ lai lịch của các thành ngữ: Con Rồng cháu Tiên, Ếch ngồi đấy giếng, Thầy bói xem voi.
Kể tóm tắt truyên
Ếch ngồi đáy giếng

Lời ….. tiếng nói
Một nắng hai ……..
Ngày lành tháng …..
No cơm ấm…
Bách …. bách thắng
Sinh ... lập nghiệp
ăn
sương
tốt
áo
chiến
cơ
Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn :
25
- Ăn trắng mặc trơn : giàu có, sung sướng
- Gà trống nuôi con : đàn ông vợ chết, nuôi con.
- Ván đã đóng thuyền : chuyện đã dĩ lỡ rồi
- Mẹ tròn con vuông : sinh nở an toàn
- Đèn tàn trước gió : sắp chết
- Mò kim đáy bể : việc làm khó khăn
- Lấy trứng chọi đá : hai bên không cân sức
- Thọc gậy bánh xe : phá đám người khác
- Khỉ ho cò gáy : nơi xa xôi vắng vẻ
- Mèo mả gà đồng : trai gái lẳng lơ
Sưu tầm và giải nghĩa 10 thành ngữ chưa có trong SGK :
….........
............
Chuột sa chĩnh gạo
Nhìn hình đoán thành ngữ
Nước mắt cá sấu
ĐEM CON BỎ CHỢ
Mẹ tròn con vuông
tròn
vuông
Ném tiền qua cửa sổ
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
Lên voi xuống chó
Mặt dơi tai chuột
Rừng vàng biển bạc
Được voi đòi tiên
được
đòi
Ăn cháo đá bát
SƠ ĐỒ TƯ DUY