Bài 12. Thành ngữ

Xin kính chào các thầy cô giáo!
Xin chào tất cả các em !
Đầu >< đuôi
Kiểm tra bài cũ
Xem hình - đoán các cặp từ trái nghĩa
Nhắm >< mở
Khóc >< Cười
Ngắn >< dài
Nhanh >< chậm
Thành ngữ
Tiết 48
lên
thác
xuống
ghềnh
Lên ghềnh xuống thác
Lên thác xuống dốc
Lên thác ghềnh
Leo lên trên thác bước xuống dưới ghềnh
Không thể
thay đổi
thêm bớt,
đảo vị trí
các từ
- Cụm từ có
cấu tạo
cố định
- Chỉ công việc nhiều vất vả, khó khăn, nguy hiểm
- Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
Thành
ngữ
- Lên thác xuống ghềnh
Miền Bắc
+ Từ
Lợn
Bát
Cha, mẹ
Miền Nam

- Heo
- chén
- Ba, má
Tính cố định của thành ngữ
+ Thành ngữ
Xắn quần móng lợn
Xắn quần móng heo
Có bát ăn bát để
Có chén ăn chén để
Năm ba ba má
Năm cha ba mẹ
Nói toạc móng lợn
Nói toạc móng heo
Đứng núi nọ trông núi kia
Ba chìm bảy nổi
 T×m nh÷ng biÕn thÓ cña c¸c thµnh ng÷ sau?
Đứng núi này trông núi nọ
Đứng núi này trông núi khác
Bảy nổi ba chìm
Ba chìm bảy nổi chín lênh đênh
? Tuy thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng một số ít thành ngữ vẫn có thể có những biến đổi nhất định.
? Chú ý :
Nghĩa
của
thành ngữ
Bắt nguồn
từ nghĩa đen
của các từ
tạo nên nó
Mưa to, gió lớn
? Tr?i mua r?t to kốm theo giú l?n.
Nhanh như chớp
R?t nhanh , ch? trong kho?nh kh?c ( Nhu ỏnh ch?p loộ lờn r?i t?t ngay)
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông qua phép so sánh
Trên đe dưới búa
Tình trạng bị kìm kẹp, chèn ép từ các phía, không có lối thoát.
Nghĩa
của
thành ngữ
Được hiểu thông qua phép ẩn dụ
Tìm thành ngữ trong các ví dụ sau :
Rét tháng tư nắng dư tháng tám .
Đẹp như tiên.
Nh?m m?t xuụi tay.
Tấc đất , tấc vàng.
Chớp đông nhay nháy gà gáy thì mưa.
Di gu?c trong b?ng.
Thành
ngữ
Tục
ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non.
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay anh đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…
VN
Phụ ngữ
 Làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm phụ ngữ trong cụm từ.
L­ng ong m¾t ph­îng mµy ngµi
Cæ cao ba ngÊn kÐm ai trong ®êi.
CN
CN
VN
VN
VN
CN
CN
DT
So sánh hai cách nói sau:
Câu có sử dụng thành ngữ
Câu không sử dụng thành ngữ
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
với nước non.
Bảy nổi ba chìm
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Lênh đênh, trôi nổi với nước non.

Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh
bấy nay.
Nước non lận đận một mình
Thân cò gian nan, vất vả, nguy hiểm bấy nay.
Nhận xét:
Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc,
tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
Nhận xét:
Diễn đạt dài dòng, không sinh động, không gợi hình ảnh và cảm xúc.
THÀNH NGỮ HÁN VIỆT

- Vong ân bội nghĩa.
- Bán thân bất toại.
- Tích tiểu thành đại.
- Bán tính bán nghi.
- Khẩu phật tâm xà.
- Kim chi ngọc diệp.
Lá lành đùm lá rách
Sự đùm bọc, che chở lẫn nhau
-> Những món ăn ngon quý hiếm được lấy từ trên rừng,dưới biển.
-> Những món ăn ngon, quý được trình bày đẹp.
( Những món ăn của vua chuá ngày xưa )
a. Sơn hào hải vị:
Nem công chả phượng:
b. Khoẻ như voi:
Tứ cố vô thân:
-> Rất khoẻ
-> Mồ côi, không anh em họ hàng, ruột thịt.
Thầy bói xem voi
Ếch ngồi đáy giếng
Con Rồng cháu Tiên
Kể vắn tắt các truyền thuyết và ngụ ngôn tương ứng để thấy rõ lai lịch của các thành ngữ: Con Rồng cháu Tiên, Ếch ngồi đấy giếng, Thầy bói xem voi.
-Lời … tiếng nói
-Một nắng hai …
-Ngày lành tháng …
-No cơm ấm …
-Bách … bách thắng
-Sinh … lập nghiệp
ăn
sương
tốt
áo
chiến
cơ
3. Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn:
Đuổi Hình... Bắt Thành Ngữ
Chó ngáp phải ruồi.
- Vì 1 sự may mắn ngẫu nhiên mà đạt được chứ không phải có tài cán gì
................
................
Chuột sa chĩnh gạo.
gạo
- Rất may mắn, gặp được nơi sung sướng, đầy đủ nhàn hạ
Ném tiền qua cửa sổ.
- Tiêu pha lãng phí , hoang tàng , ngông cuồng
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược.
Không ăn khớp, không có sự kết hợp hài hoà, thống nhất.
Lên voi xuống chó.
Thay đổi địa vị thất thường đột ngột,
lúc vinh hiển, lúc sa cơ thất thế .
Nước mắt cá sấu.
 Sự giả tạo, giả vờ tốt bụng, nhân từ của những kẻ xấu.
Mặt dơi tai chuột :
-
Khuôn mặt xấu xí ,khó coi
Rừng vàng biển bạc
Rừng và biển đem lại nguồn tài nguyên vô cùng quý báu.
Chạy bở hơi tai.
- Chạy mệt đến mức như đứt hơi
Bảy nổi ba chìm.
Số phận chìm nổi, bấp bênh
Xanh vỏ đỏ lòng.
 Phẩm chất tốt đẹp bên trong
Học bài về nhà.
+ Học thuộc nội dung 2 phần ghi nhớ SGK/144.
+ Hoàn thiện bài tập còn lại.
Chuẩn bị bài mới.
+ Đọc bài điệp ngữ và trả lời câu hỏi trong SGK/152.