Bài 12. Thành ngữ

20-11
Tôn sư trọng đạo
Xin kính chào các thầy cô giáo!

Đầu - đuôi
Xem hình - đoán các cặp từ trái nghĩa
Nhắm - mở
Khóc - Cười
Ngắn - dài
Nhanh - chậm
Đầu - đuôi
Đầu voi đuôi chuột
Nhắm - mở
Mắt nhắm mắt mở
Khóc - Cười
Kẻ khóc người cười
Ngắn - dài
Nước mắt ngắn nước mắt dài
Nhanh - chậm
Nhanh như sóc
Chậm như rùa
Tiết 48
Thành ngữ
Lên thác xuống ghềnh
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Nước non lận đận một mình
Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay
Lên thác xuống ghềnh
Lên ghềnh xuống thác.
Lên xuống ghềnh thác.
Không thể hoán đổi vị trí các từ.
Không thể thêm bớt từ ngữ.
Lên núi xuống ghềnh.
Lên núi xuống rừng.
Leo thác lội ghềnh.
Không thể thay thế bằng từ khác.
Lên trên thác xuống dưới ghềnh.
Lên thác cao xuống ghềnh sâu.
Cụm từ cố định
 Chỉ sự gian nan, vất vả, khó khăn, nguy hiểm.
THÀNH NGỮ
Ý nghĩa hoàn chỉnh
Cụm từ cố định
Ý nghĩa hoàn chỉnh
Nhanh như chớp
R?t nhanh , ch? trong kho?nh kh?c (Miờu t? tr?c ti?p b?ng so sỏnh)
Quan sát và miêu tả hiện tượng sau:
Lên
thác
xuống
ghềnh
Trải qua nhiều gian truân, vất vả, nguy hiểm
-Là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh
mang nghĩa hàm ẩn (nghĩa bóng)
nhanh
như
chớp
Hành động mau lẹ, rất nhanh
suy ra trực tiếp từ nghĩa đen của các từ
-Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó
nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh...
Ghi nhớ 1 SGK T144
NHỮNG BIẾN THỂ CỦA CÁC THÀNH NGỮ
Đứng núi này trông núi khác
Đứng núi này trông núi kia
Đứng núi này trông núi nọ
Nước đổ lá khoai
Nước đổ lá môn
*Lưu ý:
Tuy thành ngữ có cấu tạo cố định nhưng một số thành ngữ vẫn có thể có những biến đổi nhất định.
Nhanh như chớp
Ruột để ngoài da
Đi guốc trong bụng
Năm châu, bốn biển
Mẹ góa con côi
Lòng lang dạ thú
Mưa to gió lớn
Lá lành đùm lá rách
Th�nh ng? cú th? suy ra tr?c ti?p t? nghia den c?a cỏc t?
Thành ngữ mang ý nghĩa hàm ẩn
Trong các thành ngữ sau, thành ngữ nào nghĩa có thể trực tiếp suy ra từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó, thành ngữ nào có ý nghĩa hàm ẩn?
Ví dụ a: Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non


long đong phiêu bạt
Vị ngữ
Ví dụ b: Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang.

Khó khăn, hoạn nạn
phụ ngữ
DT
=> Thành ngữ có thể giữ chức vụ chủ ngữ, vị ngữ trong câu, phụ ngữ trong cụm động từ, cụm danh từ.
-Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm.
Các cụm từ sau có phải là thành ngữ không ? Vì sao
Nói tóm lại
Nói chung là
Nói cách khác
Rốt cuộc là .
Tìm nhanh thành ngữ
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
2. Kẻ nam người bắc cách xa
Kẻ cười ngưòi khóc thật là trớ trêu
Kẻ đưa ngưòi đón quý yêu
Kẻ Tần ngưòi Tấn bao điều xót xa
Kẻ tung người hứng hài hoà
Hội chợ đông đúc kẻ ra ngưòi vào
2. Kẻ nam người bắc cách xa
Kẻ cười ngưòi khóc thật là trớ trêu
Kẻ đưa ngưòi đón quý yêu
Kẻ Tần ngưòi Tấn bao điều xót xa
Kẻ tung người hứng hài hoà
Hội chợ đông đúc kẻ ra ngưòi vào
1. Đầu xuôi đuôi lọt lẽ thường
Đầu sóng ngọn gió bước đường chông gai
Đầu tắt mặt tối gian nan
Đầu trâu mặt ngựa bạo tàn vô lương
Đầu Ngô mình Sở dở dang
Đầu đường xó chợ lang thang bụi đời …
3. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
3. Bách niên giai lão từng mong
Vinh quy bái tổ - thoả lòng kẻ thi
Xin đừng bán tín bán nghi
Bán thân bất toại còn gì buồn hơn
Bỏ thói an phận thủ thường
Tuỳ cơ ứng biến trăm đường nghĩ suy …
Thành ngữ Hán-Việt
Luyện tập
a. Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì.
b. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời.
sơn hào hải vị, nem
công chả phượng
tứ cố vô thân
Thày bói xem voi
Ếch ngồi đáy giếng
Con Rồng cháu Tiên
Bài 3. Điền thêm yếu tố để thành ngữ được trọn vẹn:
Lời…… tiếng nói
Một nắng hai ………………
Ngày lành tháng ….
No cơm ấm…..
Bách ….. bách thắng
Sinh….. lập nghiệp

ăn
sương
cật
tốt
chiến
cơ
Đuổi Hình... Bắt Thành Ngữ
Chó ngáp phải ruồi
- Vì 1 sự may mắn ngẫu nhiên mà đạt được chứ không phải có tài cán gì
................
................
Chuột sa chĩnh gạo
gạo
- Rất may mắn , gặp được nơi sung sướng, đầy đủ nhàn hạ
Ném tiền qua cửa sổ
- Tiêu pha lãng phí , hoang tàng , ngông cuồng
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
? Không ăn khớp, không có sự kết hợp hài hoà, thống nhất.
Lên voi xuống chó
Thay đổi địa vị thất thường đột ngột ,
lúc vinh hiển , lúc thất thế
Mặt dơi tai chuột :
-
Khuôn mặt xấu xí ,khó coi
Chạy bở hơi tai
- Chạy mệt đến mức như đứt hơi
Cọc tìm trâu
Vắt óc suy nghĩ
phấn mic
Mặt hoa da phấn
Tức... quá !
Trâu buộc ghét trâu ăn
Chuột chạy cùng sào
Hướng dẫn về nhà:
Học thuộc khái niệm thành ngữ
Chức vụ thành ngữ trong câu
Cách sử dụng thành ngữ khi tạo lập văn bản
Viết đoạn văn biểu cảm có sử dụng thành ngữ
Chuẩn bị bài cách làm bài văn biểu cảmvề tác phẩm văn học.