Bài 12. Cơ chế xác định giới tính

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ
Môn: Sinh học 9
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Thị Phương Thúy
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: Trình bày quá trình phát sinh giao tử của động vật ?
* Quá trình phát sinh giao tử đực
- Tinh bào bậc 1 qua giảm phân I tạo ra 2 tinh bào bậc 2.
- Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân II tạo ra 2 tinh tử, các tinh tử phát triển thành tinh trùng.
Từ mỗi tinh bào bậc 1 qua giảm phân tạo 4 tinh trùng (đều tham gia thụ tinh)
* Quá trình phát sinh giao tử cái.
- Noãn bào bậc 1 qua giảm phân I tạo ra thể cực thứ nhất có kích thước nhỏ và noãn bào bậc 2 có kích thước lớn.
- Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II tạo 1 thể cực thứ 2 có kích thước nhỏ và 1 trứng lớn.
Từ mỗi noãn bào bậc 1 qua giảm phân tạo 3 thể cực và 1 trứng (chỉ có trứng mới được thụ tinh)
X
X
X
Y
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Ti?t 14: CO CH? X�C D?NH GI?I T�NH
Bài 12
Tiết 14
Bài 12
Tiết 14
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính
1. Trong tế bào lưỡng bội của loài có mấy loại NST?
1.Trong tế bào lưỡng bội của loài có 2 loại NST : NST thường và NST giới tính
2. Nêu đặc điểm của NST thường (số lượng, hình thái) giữa giống đực và giống cái ?
2. NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng giống nhau ở cả 2 giới tính.
3. Nêu đặc điểm của NST giới tính ?
3. NST giới tính tồn tại thành từng cặp tương đồng XX hoặc không tương đồng XY
x
23
23
Trong hình trên cặp NST nào là cặp NST giới tính?
Hình: Bộ NST ở người
Nữ
Nam
X
X
X
Y
Ruồi giấm đực: 6A + XY
Ruồi giấm cái: 6A + XX
NST của ruồi giấm đực và ruồi giấm cái
4. NST GIỚI TÍNH CÓ Ở TẾ BÀO NÀO ?
Ví dụ : 44A +XX => nữ
44A +XY => nam
Trong cơ thể, NST giới tính
có mặt ở cả TB sinh dục lẫn
TB sinh dưỡng.
5. NST giới tính có chức năng gì?
5. NST giới tính mang gen quy định tính trạng giới tính và các tính trạng thường có liên quan hoặc không liên quan với giới tính.
• Tính trạng giới tính: là tính đực, tính cái.
• Tính trạng thường liên quan với giới tính: gà trống có mào, nam có râu, nữ không râu. Sự di truyền màu lông ở mèo có sự liên kết với NST giới tính X, nên mèo tam thể chỉ có ở mèo cái.
• Tính trạng thường không liên quan với giới tính.
Vd: tính trạng liên kết với giới tính: NST X mang gen lặn quy định máu khó đông; NST Y mang gen lặn quy định tật dính ngón tay số 2 và số 3 ở nam. Hoặc bệnh mù màu được di truyền chéo từ ông ngoại truyền mầm bệnh cho mẹ, mẹ truyền cho con trai,...
* Giới tính của nhiều loài phụ thuộc vào sự có mặt của cặp XX hoặc XY trong tế bào. Vd:
• Người, động vật có vú, ruồi giấm cặp NST giới tính ♂ là XY; ♀ là XX
• Chim, ếch nhái, bò sát, bướm là ♂ XX; ♀ là XY

* Tuy nhiên:
• Bọ xít,châu chấu ♂ là XO; ♀ là XX
• Bọ nhảy ♂ là XX; ♀ là XO

KẾT LUẬN :

Ở tế bào lưỡng bội (2n NST)
- Có các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp
tương đồng (ký hiệu là A).
- 1 cặp NST giới tính :
Tương đồng : XX
Không tương đồng : XY
* Chức năng: NST giới tính mang gen qui định :
+ Tính đực, cái.
+ Các tính trạng thường liên quan và không liên quan đến giới tính.
II . CƠ CHẾ NST XÁC ĐINH GIỚI TÍNH :
Con gái
Con trai
THẢO LUẬN NHÓM – 05 PHÚT.
Quan sát Hình bên, kết hợp với thông tin mục II / SGK trang 38,39 trả lời các câu hỏi:

1. Ở đa số loài giao phối, giới tính được xác định vào thời điểm nào?

2. Ở người có mấy loại trứng và mấy loại tinh trùng được tạo ra qua giảm phân?

3. Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính nào với trứng để tạo ra hợp tử phát triển thành con trai hay con gái?

4. Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh xấp xỉ là 1:1?
II . CƠ CHẾ NST XÁC ĐINH GIỚI TÍNH :
Con gái
Con trai
1. Ở đa số loài giao phối, giới tính được xác định vào thời điểm nào?
->Ở đa số loài giao phối, giới tính được xác định trong quá trình thụ tinh lúc hình thành hợp tử.
2. Ở người có mấy loại trứng và mấy loại tinh trùng được tạo ra qua giảm phân?
-> - Mẹ sinh ra 1 loại trứng 22A+ X
- Bố sinh ra 2 loại 22A+Y và 22A+X
3. Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính nào với trứng để tạo ra hợp tử phát triển thành con trai hay con gái?
-> Trong thuï tinh söï keát hôïp thuï tinh giöõa tinh truøng 22A+Y vôùi tröùng 22A+X seõ taïo ra con trai. Coøn giöõa tinh truøng 22A+X vaø tröùng 22A+X seõ taïo ra con gaùi.
Vì 2 tinh trùng tạo ra với tỷ lệ ngang nhau và chúng tham gia thụ tinh với xác suất ngang nhau.
4. Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh là 1:1 ? Điều kiện nào đảm bảo tỉ lệ đực cái xấp xỉ là 1:1?
Tỉ lệ trai gái xấp xỉ 1:1 trong các trường hợp:
- Số lượng nghiên cứu phải đủ lớn
- Không bị ảnh hưởng bởi thiên tai dịch bệnh
- Trứng và tinh trùng thụ tinh hoàn toàn ngẫu nhiên
- Cơ chế nào xác định giới tính ở đa số loài giao phối?
Sự phân li và tổ hợp của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh là cơ chế xác định giới tính
Ti?t 14. CO CH? X�C D?NH GI?I T�NH
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính.
*Cơ chế: Sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp lại của các NST giới tính trong thụ tinh là cơ chế tế bào học của sự xác định giới tính.
* Sơ đồ: Cơ chế NST xác định giới tính ở người
P : 44A+XY x 44A+XX
G: 22A+X, 22A+Y 22A+X
F1 44A+XX 44A+XY
(Con gái) (Con trai)
- Quan niệm sinh con trai hay con gái là do người phụ nữ đúng hay sai?
Sự biến đổi tỉ lệ nam, nữ trong dân số theo những yếu tố nào?

->Tỉ lệ nam/ nữ biến đổi theo tuổi
- Cơ chế NST xác định giới tính có ý nghĩa gì trong y học?
 Thụ tinh trong ống nghiệm
“Đồng tính”
“Con trai sinh ẻo lả, con gái chuẩn MEN”
Pháp luật nghiêm cấm can thiệp y học các trường hợp đã hoàn thiện về giới tính, nam đã là nam, nữ là nữ. Nhưng với những người có khuyết tật bẩm sinh về giới tính, hoặc giới tính chưa được định hình chưa chính xác thì Luật cho phép xác định lại giới tính. Đó là nhu cầu có thật trong xã hội, bởi theo thống kê, trong 2.000 đứa trẻ sinh ra thì có 1 đứa trẻ có bộ phận sinh dục không phù hợp với bộ nhiễm sắc thể. Và cứ 11.000 người thì có 1 người mắc bệnh về giới tính, nghĩa là có khuyết tật về giới tính hoặc giới tính không rõ ràng. Các khuyết tật này xuất phát từ đột biến hoặc khiếm khuyết gene chứ không phải là yếu tố tâm lý thông thường
do xã hội tác động. 
Về xã hội, những đứa trẻ như thế khi sinh ra và lớn lên đã chịu nhiều thiệt thòi nên việc can thiệp về y học trả lại giới tính thực là rất cần thiết.
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính
- Nêu các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính?
- Việc nghiên cứu di truyền giới tính có ý nghĩa gì? Giải thích.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính:
+ NST giới tính
+ Môi trường trong: hoocmon sinh dục
+ Môi trường ngoài: nhiệt độ, ánh sáng, dinh dưỡng, điều kiện thụ tinh,..
- Ý nghĩa: điều chỉnh tỉ lệ đực cái ở vật nuôi, cây trồng phù hợp với mục đích sản xuất
Em hãy tóm tắt nội dung mục III dưới dạng Bản dồ tư duy?
Dùng Metyl testosteron (hormon sinh dục) tác động vào cá vàng cái có thể làm cá cái biến thành cá đực
Trứng rùa ủ ở nhiệt độ dưới 280 C sẽ nở thành con đực, trên 320C thì nở thành con cái
Một số ví dụ về điều chỉnh đực cái
Khi mới nở, tất cả lươn con đều là lươn cái (có buồng trứng) nhưng khi lớn lên, lươn con phát dục và đẻ trứng xong, buồng trứng bắt đầu thay đổi. Các mô trước đây sinh sản ra tế bào trứng thì nay chuyển hóa thành túi sinh tinh trùng biến thành lươn đực, người ta gọi là” lươn chuyển ngược giới tính”.
Trạng thái cha mẹ khi thụ thai: ở bò, nếu chăm bò đực kém số bê đực tăng; lợn nái ăn uống đầy đủ protein, vitamin tỉ lệ con nái nhiều.
T: CO CH? X�C D?NH GI?I T�NH
Sử dụng hooc môn sinh dục kết hợp với giải phẫu, anh Thanyarasmi đã chuyển đổi giới tính thành nữ và đoạt vương miện hoa hậu chuyển đổi giới tính Thái Lan 2002.
Nam diễn viên Hàn Quốc Lee Si Yeon đã chuyển đổi thành một cô gái và đã lấy chồng vào năm 2008.
Ở Việt Nam:
Theo các chuyên gia, lệch lạc giới tính ở vị thành niên không còn là hiện tượng hiếm gặp trong thời điểm hiện nay khi Việt Nam đang trong giai đoạn văn hoá mở. Toàn bộ những trẻ bị nghi ngờ về giới tính được gia đình đưa đến khám phần lớn ở trong độ tuổi chưa định hình nhân cách, lại dễ thần tượng, bắt chước, dễ bị lôi kéo… nên nhiều trường hợp chính trẻ cũng hoài nghi về giới tính thật của mình. Điều đáng nói, chính sự thiếu hiểu biết, cách hành xử không đúng của cha mẹ đã góp phần khiến trẻ rối loạn giới tính, đẩy trẻ đến tình trạng lệch lạc nhanh hơn, nặng hơn.
“Con trai sinh ẻo lả, con gái chuẩn MEN”
THỰC HÀNH – LUYỆN TẬP

Bài 5- SGK trang 41: Ở những loài mà giới đực là giới dị giao tử thì những trường hợp nào sau đây đảm bảo tỉ lệ đực : cái xấp xỉ là 1:1?
a. Số giao tử đực bằng số giao tử cái.
b. Hai loại giao tử mang NST X và NST Y có số lượng tương đương.
c. Số cá thể đực và số cá thể cái trong loài vốn đã bằng nhau.
d. Xác suất thụ tinh của hai loại giao tử đực (mang NST X và NST Y) với giao tử cái tương đương.



VẬN DỤNG
Bài 1- SGK trang 41: Nêu những điểm khác nhau giữa NST thường và NST giới tính?
Trả lời:

Thường tồn tại với số cặp lớn hơn 1 trong tế bào lưỡng bội.
Thường tồn tại 1 cặp trong tế bào lưỡng bội.
Tồn tại thành từng cặp tương đồng giống nhau ở con đực và con cái.
Tồn tại thành cặp tương đồng (XX)hoặc không tương đồng (XY) khác nhau giữa con đực và con cái.
Mang gen qui định tính trạng thường của cơ thể.
Mang gen qui định tính trạng liên quan hoặc không liên quan đến giới tính.
DẶN DÒ
*Học bài, trả lời câu hỏi 1, 2, 3,4 SGK tr.41, làm bài tập 5 vào vở bài tập
* Đọc mục: Em có biết
* Chuẩn bị: - Đọc và tìm hiểu trước nội dung bài mới.
+ Đọc thông tin về thí nghiệm của Moocgan
+ Tìm hiểu ý nghĩa của di truyền liên kết
* Ôn lại nội dung của phép lai phân tích
Chân thành cảm ơn quý thầy cô và các em
Chào tạm biệt !
Chào tạm biệt !