Bài 12. Cơ chế xác định giới tính

CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
Bài 12
SINH HỌC 9
Giáo viên: Mai Thị Ngọc
1
3
2
4
5
Cho các cụm từ: “Nguyên phân”, “Giảm phân”, “Thụ tinh” và sơ đồ sau. Hãy điền các cụm từ trên vào các giai đoạn 1, 2, 3, 4 và 5
(2n NST)
(2n NST)
(2n NST)
(2n NST)
(n NST)
(n NST)
GP
GP
Thụ tinh
NP
NP
(2n NST)
(2n NST)
(2n NST)
(2n NST)
(n NST)
(n NST)
Tại sao tôi không phải là con trai mà lại là con gái hoặc tại sao tôi không phải là con gái mà lại là con trai? Cơ chế nào xác định giới tính ở sinh vật? Liệu có cách nào biến đổi con gái thành con trai hay ngược lại không?
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GiỚI TÍNH
Bài 12
Ruồi giấm đực
Ruồi giấm cái
X
X
X
Y
Nêu những điểm giống và khác nhau của bộ NST ruồi giấm đực và ruồi giấm cái?
Giống nhau:
Số lượng: 2n = 8 NST
Hình dạng: 1 cặp hình hạt
2 cặp chữ V
Khác nhau:
: 1 cặp hình que

: 1 chiếc hình que
1 chiếc hình móc
6A + XX
6A + XY
6A + XX
6A + XY
Ở tế bào lưỡng bội (2n):
+ Có các cặp NST thường (A).
+ 1 cặp NST giới tính: tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY).

I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH:
Bộ NST ở người
Cặp nhiễm sắc thể nào là cặp nhiễm sắc thể giới tính?
Cặp NST 23
Cặp NST 23
I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH:
2n = 46 NST
44A + XX
44A + XY
Theo em NST giới tính có ở tế bào nào? Nó có chức năng gì?
Trong cơ thể, NST giới tính có mặt ở cả TB sinh dục lẫn TB sinh dưỡng.

NST giới tính mang gen quy định giới tính và các tính trạng thường liên quan đến giới tính.
Ví dụ:
Ở người, NST Y mang gen SRY còn gọi là nhân tố xác định tinh hoàn.
NST X mang gen lặn quy định máu khó đông.
I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH:
Giới tính của các loài sinh vật phụ thuộc vào sự có mặt của cặp NST giới tính trong tế bào.
II. Cơ chế NST xác định giới tính
Sơ đồ cơ chế NST xác định giới tính ở người
44A + XX
44A + XY
22A + X
22A + Y
22A + X
Mẹ
Bố
44A + XX
44A + XY
2n
2n
n
n
n
2n
2n
Con gái
Con trai
P
Gp
F1
II. Cơ chế NST xác định giới tính
Cơ chế xác định giới tính là sự phân ly của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và tổ hợp lại trong thụ tinh.
Tỉ lệ nam : nữ xấp xỉ 1 : 1 là do hai loại tinh trùng mang NST X và NST Y được tạo ra có xác xuất ngang nhau, tham gia thụ tinh với xác xuất ngang nhau.
Đa số các loài giới tính được xác định trong thụ tinh.

Tuy nhiên ở một số loài giới tính được xác định trước khi thụ tinh.

Ví dụ: Trứng ong không được thụ tinh sẽ trở thành ong đực còn nếu được thụ tinh sẽ trở thành ong cái (ong chúa hoặc ong thợ),…
Tỉ lệ nam : nữ biến đổi theo lứa tuổi (do đột biến gen làm giảm sức khỏe nằm trên NST Y).
Tỉ lệ nam : nữ ảnh hưởng tới mức tăng giảm dân số, sự phân công lao động, chính sách kinh tế, xã hội.










Vì vậy phát triển dân số hợp lí bằng cách sinh đẻ có kế hoạch.
Sinh con trai hay con gái là do người mẹ đúng hay sai?
Sơ đồ cơ chế NST xác định giới tính ở người
44A + XX
44A + XY
22A + X
22A + Y
22A + X
Mẹ
Bố
44A + XX
44A + XY
2n
2n
n
n
n
2n
2n
Con gái
Con trai
P
Gp
F1
Quan niệm :“Sinh con trai hay con gái là do người mẹ” là sai.

Nguyên nhân quyết định việc sinh con trai hay con gái là:
- Người bố đã tạo ra loại tinh trùng nào trong quá trình giảm phân.
- Sự kết hợp ngẫu nhiên giữa trứng và loại tinh trùng nào trong quá trình thụ tinh.
Yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính ở sinh vật?
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính
Dùng mêtyl testostêtrôn -> cá vàng cái có kiểu hình giống cá vàng đực.
San hô nấm (Nhật Bản) khi nhiệt độ cực nóng, san hô cái -> san hô đực
1 loài rùa: trứng ủ ở nhiệt độ < 28° C -> rùa đực, nếu > 32° C -> rùa cái.
Ghép tinh hoàn gà trống (chứa hoocmôn sinh dục đực) vào dưới da gà mái -> gà mái có kiểu hình giống gà trống.
Thầu dầu trồng dưới ánh sáng cường độ yếu
-> số hoa đực giảm.
Cá sấu: trứng ủ > 33°C -> con đực, < 33° C -> con cái.
Cây thiên nam tinh: rễ củ lớn nhiều dinh dưỡng nảy chồi -> cây chỉ có hoa cái, ngược lại củ nhỏ ít dinh dưỡng -> hoa đực.
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính
- Sự phân hoá giới tính không hoàn toàn phụ thuộc vào cặp NST giới tính mà còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố môi trường :
+ Môi trường trong : hoocmôn, rối loạn TĐC,…
+ Môi trường ngoài : nhiệt độ, ánh sáng , nồng độ CO2, điều kiện thụ tinh, chế độ dinh dưỡng, …
Chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sản xuất.
Nêu những điểm khác nhau giữa NST giới tính và NST thường?
Bài 2: Tìm phát biểu sai:
A. Ở các loài giao phối, trên số lượng lớn, tỉ lệ đực : cái xấp xỉ 1 : 1.
B. Ở đa số loài, giới tính được xác định từ khi là hợp tử.
C. Hoocmon sinh dục có ảnh hưởng nhiều đến sự phân hóa giới tính.
D. Ở người, việc sinh con trai hay con gái chủ yếu là do người mẹ.