Bài 12. Cơ chế xác định giới tính

BÀI 12
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
CHƯƠNG II: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
TIẾT PPCT: 15
SƠ ĐỒ PHÁT SINH GIAO TỬ ĐỰC VÀ CÁI
BÀI 12:
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. NST giới tính
III, Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính
IV. Mở rộng
BÀI 12:
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. NST giới tính
Caùc em hãy quan saùt hình neâu nhöõng ñieåm gioáng vaø khaùc nhau cuûa boä NST ôû: ruoài giaám ñöïc vaø ruoài giaám caùi.
**Giống nhau:
- Số lượng: có 8 NST
- Hình dạng: 1 cặp hình hạt
2 cặp hình V
**Khaùc nhau veà caëp NST giôùi tính:
- Con ñöïc: 1 chieác hình que, 1 chieác hình moùc.
- Con caùi: 1 caëp hình que.
I. NHIỂM SẮC THỂ GIỚI TÍNH
TI?T 12: CO CH? XÁC D?NH GI?I TÍNH
Hãy quan sát bộ NST của người và giới thiệu cặp nào là NST giới tính
Bộ NST ở người
Nữ
Nam
Trong tế bào lưỡng bội (2n):
+ Có các cặp NST thường (A) luôn luôn tồn tại từng cặp tương đồng.
+ Có 1 cặp NST giới tính XX(tương đồng) hoặc không tương đồng(XY)
NST GIỚI TÍNH THƯỜNG CÓ Ở TẾ BÀO NÀO ?
Trong cơ thể, NST giới tính có mặt ở cả TB sinh dục lẫn TB sinh dưỡng.
THẢO LUẬN NHÓM
3 PHÚT
Baûng so sánh sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính ?
PHIẾU HỌC TẬP
Baûng so sánh sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính ?
Chỉ có 1 cặp
Có nhiều cặp
- Có thể tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY).
- Các cặp NST giới tính ở cá thể đực và cái khác nhau.
- Luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng.

- Các cặp NST thường ở cá thể đực và cái hoàn toàn giống nhau.
Mang gen quy định tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính
Mang gen quy định các tính trạng thường
KẾT LUẬN :
- Có các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp
tương đồng (ký hiệu là A).
- 1 cặp NST giới tính :
Tương đồng : XX
Không tương đồng : XY
- NST giới tính mang gen qui định :
+ Tính đực, cái.
+ Các tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính.
- VD:
Ở tế bào lưỡng bội (2n)
Vậy NST xác định giới tính theo cơ chế như thế nào?
BÀI 12:
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. NST giới tính
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính
II . CƠ CHẾ NST XÁC ĐINH GIỚI TÍNH :
TI?T 12: CO CH? XÁC D?NH GI?I TÍNH
THẢO LUẬN NHÓM- 3 PHÚT
Con gái
Con trai
TI?T 12: CO CH? XÁC D?NH GI?I TÍNH
II . CƠ CHẾ NST XÁC ĐINH GIỚI TÍNH :
Sinh con trai hay gái là do người mẹ có đúng không ?
Con gái
Con trai
Không, vì người bố mới có hai loại tinh trùng khác nhau về giới tính.
2 tinh trùng tạo ra với tỷ lệ ngang nhau và chúng tham gia thụ tinh với xác suất ngang nhau.
TI?T 12: CO CH? XÁC D?NH GI?I TÍNH
44A + XY
44A+XX
G
22A +X
22A +Y
22A +X
44A+XY
44A + XX
P
Bố
mẹ
P
SO D? CƠ CHẾ NST XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH ? NGU?I
F
2n
2n
n
n
n
2n
2n
con trai
con gái
Đa số các loài, giới tính được xác điịnh trong thụ tinh.
Sự phân li và tổ hợp của cặp NST giới tính trong giảm phân
và thụ tinh là cơ chế xác định giới tính của sinh vật.
VD: Sơ đồ cơ chế NST xác định giới tính ở người: (SGK)
KẾT LUẬN :
Tỉ lệ nam nữ xấp xỉ 1: 1 do số lượng giao tử mang tinh trùng
X với tinh trùng Y là ngang nhau, quá trình thụ tinh của 2 loại tinh trùng này với trứng X sẽ tạo ra hai loại tổ hợp XX và XY ngang nhau.
BÀI 12:
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. NST giới tính
III, Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính
- Nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính ?
- Tại sao người ta điều chỉnh tỷ lệ đực cái ở vật nuôi ?
III. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÂN HÓA GIỚI TÍNH
TI?T 12: CO CH? XÁC D?NH GI?I TÍNH
- Những yếu tố phân hoá giới tính:
+ Hooc môn.
+ Nhiệt độ, cường độ ánh sáng …
- Chủ động điều chỉnh tỷ lệ đực, cái ở vật nuôi:
phù hợp với mục đích sản xuất.
BÀI 12:
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. NST giới tính
III, Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính
IV. Mở rộng
- Tỉ lệ trai gái xấp xỉ 1:1 trong các trường hợp:
+ Số lượng nghiên cứu phải đủ lớn.
+ Không bị ảnh hưởng bởi thiên tai dịch bệnh
+ Trứng và tinh trùng thụ tinh hoàn toàn ngẫu nhiên
- Ở người, động vật có vú, ruồi giấm, cây gai.. Cặp NST giới tính của giống cái là XX, giống đực là XY. Ở chim, ếch, bò sát, bướm, dâu tây thì ngược lại giống cái là XY, giống đực là XX
MỞ RỘNG KIẾN THỨC
THẢO LUẬN NHÓM
2 PHÚT
Tại sao tỉ lệ nam và nữ xấp xỉ 1 : 1 từ lúc lọt lòng nhưng về già số cụ bà lại nhiều hơn số cụ ông?
Vác lúa kiếm sống
Sử dụng ma túy
Hút thuốc lá
Dùng Metyl testosteron (hormon sinh dục) tác động vào cá vàng cái có thể làm cá cái biến thành cá đực
Trứng rùa ủ ở nhiệt độ dưới 280 C sẽ nở thành con đực, trên 320C thì nở thành con cái
Một số ví dụ về điều chỉnh đực cái
Th?u d?u tr?ng trong ánh sáng cu?ng độ yếu thì số hoa đực giảm
Sử dụng hooc môn sinh dục kết hợp với giải phẩu, anh Thanyarasmi đã chuyển đổi giới tính thành nữ và đoạt vương miện hoa hậu chuyển đổi giới tính Thái Lan 2002.
Cũng như Thanyarasmi, nam diễn viên Hàn Quốc Lee Si Yeon đã chuyển đổi thành một cô gái và đã lấy chồng vào năm 2008.
Điều chỉnh giới tính ở người
Ở Việt Nam:
- Sự phân hoá giới tính không hoàn toàn phụ thuộc vào cặp NST giới tính mà còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố môi trường :
+ Môi trường trong : hooc môn
+ Môi trường ngoài : nhiệt độ, ánh sáng , nồng độ CO2 …
- Chủ động điều chỉnh tỷ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sản xuất.
Kết luận :

Là phương pháp hỗ trợ sinh sản xuất hiện sớm nhất với mục đích giúp các “tinh binh“ rút ngắn quãng đường gian nan tìm đến với trứng ở tử cung để thụ tinh.
Nó được áp dụng cho trường hợp các quý ông bị tinh trùng hơi yếu, thiểu tinh, xuất tinh ngược dòng…  và tình trạng sức khỏe sinh sản của quý bà không gặp trở ngại gì lớn. Bạn có thể hiểu đơn giản là “các chú lính” đi máy bay đến “điểm tập kết”, chứ không phải tốn thời gian, công sức “lội bộ”, nên khả năng “hy sinh” dọc đường cũng được hạn chế tối đa.
Ưu điểm của phương pháp này là kỹ thuật đơn giản, giá thành rẻ. Tuy nhiên, vì chủ yếu là hỗ trợ về “tàu xe” nên  kết quả việc thụ tinh còn phụ thuộc nhiều vào khả năng của cơ thể. Chúng có vẻ thích hợp là sự lựa chọn của người trẻ hơn.
Các quý ông phải làm tinh dịch đồ để xác định tinh trùng có đủ khả năng thực hiện IUI hay không. Các kỹ thuật viên sẽ lọc rửa để tìm những "anh lính chiến" nhất. Về phía quý bà có thể được cho dùng thuốc để kích thích rụng trứng hoặc tạo môi trường nội mạc tử cung tốt cho quá trình thụ tinh và canh ngày rụng trứng để tiến hành bơm tinh trùng.

Thụ tinh nhân tạo
Đây phương pháp được lựa chọn nhiều vì tính hiệu quả cao. Thụ tinh trong ống nghiệm (In vitro fertilization - IVF) là hiện tượng thụ tinh bên ngoài cơ thể. Chúng bao gồm nhiều bước, nhóm kỹ thuật khác nhau. Tùy vào tình trạng của người hiếm muộn, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện cho tinh trùng tự thụ tinh với trứng trong ống nghiệm, tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI), nuôi trứng non rồi cho thụ tinh… Đây là các kỹ thuật phức tạp, đòi hỏi các bác sĩ có tay nghề cao.
Thụ tinh trong ống nghiệm được chỉ định cho các trường hợp như tắc ống dẫn trứng, lạc nội mạc tử cung, tinh trùng yếu, dị dạng, không có tinh trùng trong tinh dịch (phải phẫu thuật mào tinh, tinh hoàn) người hiếm muộn lớn tuổi hoặc đã áp dụng phương pháp IUI nhưng không thành công. Phụ nữ có thể được cho dùng thuốc giúp kích thích buồng trứng, tiến hành chọc hút trứng. Phôi được thụ tinh sẽ đưa ngược trở lại cơ thể. (Đây cũng là phương pháp sử dụng cho các trường hợp người hiếm muộn xin trứng, xin tinh trùng).
Khi quyết định làm thụ tinh trong ống nghiệm, phụ nữ là người cần đầu tư nhiều về thời gian và nhọc công hơn cả. Vì chọc hút trứng là phương pháp có xâm lấn, phải được làm các xét nghiệm nội tiết, máu, xét nghiệm chức năng gan, thận.
Thụ tinh trong
ống nghiệm
Câu 1 : Tìm các kí hiệu phù hợp điền vào chỗ trống để hoàn chỉnh : Cơ chế NST xác định giới tính ở người.
44A + XY
22A + X
44A + XX
22A + X
22A + Y
44A + XX
44A + XY
CỦNG CỐ
Câu 2 : Hoàn thành bảng sau : Sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính
1. Tồn tại nhiều cặp trong tế bào lưỡng bội
2. Tồn tại thành từng cặp tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY)
3. Chủ yếu mang gen qui định giới tính của cơ thể.
DẶN DÒ
- VÒ nhµ häc bµi, tr¶ lêi c©u hái SGK.
- Häc ghi nhí SGK.
- §äc phÇn “Em cã biÕt”.
- ChuÈn bÞ tr­íc bµi míi.
Cảm ơn quý thầy cô
Chúc các em học giỏi
Baûng so sánh sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính ?
PHIẾU HỌC TẬP
Chỉ có 1 cặp
Có nhiều cặp
- Có thể tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY).
- Các cặp NST giới tính ở cá thể đực và cái khác nhau.
- Luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng.

- Các cặp NST thường ở cá thể đực và cái hoàn toàn giống nhau.
Mang gen quy định tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính
Mang gen quy định các tính trạng thường