Bài 12. Cơ chế xác định giới tính

Môn Sinh Học Lớp 9
TRƯỜNG THCS THÁI BÌNH
Giáo viên: Lê Ngọc Châu
Nhiệt Liệt Chào Mừng Quý Thầy Cô
Đến Dự Giờ
Lớp 9A4
Tập thể học sinh lớp 9A4 kính chào quý thầy cô giáo
KIỂM TRA MIỆNG
Cặp NST gồm 2 chiếc giống nhau về hình dạng và kích thước.
Câu 1. Thế nào là cặp NST tương đồng?
Câu 2. Mô tả sự phát sinh giao tử đực?
- Tinh bào bậc 1 qua giảm phân 1 cho 2 tinh bào bậc 2.
- Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân cho 2 tinh tử.
♣ Kết quả: Mỗi tinh bào bậc 1 qua 2 lần giảm phân cho 4 tinh tử  4 tinh trùng.
- Các tế bào mầm đều thực hiện nguyên phân liên tiếp nhiều lần  tinh nguyên bào.
Bài tập Trắc nghiệm
Chọn đáp án đúng nhất trong mỗi câu sau đây:
Câu 1: Quá trình nguyên phân tế bào mầm cái tạo ra:
A. Noãn bào bậc I. C. Trứng.
B. Noãn nguyên bào. D. Thể cực.
Câu 2: Tinh nguyên bào qua kỳ trung gian, phát triển thành:
A. Tinh trùng. C. Tinh bào bậc 1.
B. Tinh bào bậc 2. D. Tất cả đều sai.
Câu 3: Mỗi noãn bào bậc I, qua giảm phân tạo ra được:
A. Thể cực 1 và noãn bào bậc 2. C. 2 thể cực và 1 trứng.
B. Thể cực 2 và trứng. D. 3 thể cực và 1 trứng.
Câu 4: Mỗi tinh bào bậc 2, qua giảm phân II, tạo ra được:
A. 2 tinh trùng. C. Tinh tử.
B. 4 tinh trùng. D. Tinh bào bậc 1.
Câu 5: Mỗi tinh bào bậc 1, qua giảm phân tạo ra được:
A. Tinh bào bậc 2. C. Hợp tử.
B. Thể cực. D. 4 tinh trùng.
KIỂM TRA MIỆNG
KIỂM TRA MIỆNG
Quan sát hình 12.2 sgk/ 39, sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính nào với trứng để tạo hợp tử phát triển thành con trai?
Trong thụ tinh, sự kết hợp giữa tinh trùng mang NST Y với trứng sẽ tạo hợp tử chứa XY sẽ phát triển thành con trai.
Tính đực, cái được qui định bởi cặp NST giới tính
Tiết 12 Bài 12
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Hãy quan sát hình: Nêu những điểm giống và khác nhau của bộ NST ở: ruồi giấm đực và ruồi giấm cái.
Ruồi giấm cái
Ruồi giấm đực
+ Giống nhau:
- Số lượng: 2n = 8
- Hình dạng: + 1 cặp hình hạt
+ 2 cặp hình V
+ Khác nhau:
về cặp NST giới tính:
- Con đực: 1 chiếc hình que, 1 chiếc hình móc ( XY).
- Con cái: 1 cặp hình que (XX).
6A + XY
6A + XX
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Bộ NST ở người
- Số lượng: 2n = 46
- Cặp số 23 là NST giới tính:
+ Nữ: Cặp NST tương đồng XX.
+ Nam: Cặp NST không tương đồng XY.
Quan sát bộ NST ở người chỉ ra cặp nào là NST giới tính ?
So sánh sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính?
22A + XY
22A + XX
NST giới tính có ở tế bào nào?
Trong cơ thể, NST giới tính có mặt ở cả tế bào sinh dục lẫn tế bào sinh dưỡng.
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Có nhiều cặp
Chỉ có 1 cặp
- Có thể tương đồng (XX) hoặc không tương đồng (XY).
- Luôn tồn tại thành từng cặp tương đồng.
- Các cặp NST thường ở cá thể đực và cái hoàn toàn giống nhau.
- Các cặp NST giới tính ở cá thể đực và cái khác nhau.
Mang gen quy định các tính trạng thường.
Mang gen quy định giới tính và các tính trạng thường liên quan đến giới tính.
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Em có nhận xét gì về các cặp NST trong tế bào lưỡng bội?
- Trong tế bào lưỡng bội (2n), ngoài các NST thường tồn tại thành cặp tương đồng, kí hiệu A. Còn có 1 cặp NST giới tính kí hiệu XX hoặc XY.
Chức năng của NST giới tính?
- Mang gen quy định các tính trạng liên quan và không liên quan với giới tính.
Giới tính ở nhiều loài phụ thuộc vào sự có mặt của cặp XX hoặc XY trong tế bào.
- Ở
v. v…
- Ở
Giống cái: XX – Giống đực : XY
Giống cái: XY- Giống đực: XX
v. v…
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Người
Động vật có vú
Ruồi giấm
Ếch nhái
Chim
Bò sát
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:
Bố
Mẹ
44A + XY
(2n)
44A + XX
(2n)
G
22A +X
( n)
22A +Y
(n)
22A +X
(n)
44A + XY
(2n)
44A + XX
(2n)
P
Con trai
Con gái
Cơ chế NST xác định giới tính ở người
Bố
Mẹ
44A + XY
(2n)
44A + XX
(2n)
GP
22A +X
( n)
22A +Y
(n)
22A +X
(n)
44A + XY
(2n)
44A + XX
(2n)
P
Con trai
Con gái
F1
Cơ chế NST xác định giới tính ở người
Đọc thông tin sgk/39 kết hợp quan sát hình 12.2, thảo luận nhóm: ( 5 phút)
Nhóm 1 + 2: Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân? Nhóm 3 + 4: Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính để tạo hợp tử phát triển thành con trai hay con gái ? Nhóm 5 + 6: Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh là xấp xỉ 1:1? Nhóm 7 + 8: Cơ chế NST xác định giới tính là gì?
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:
Nhóm 1 + 2: Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân?
Câu 1: Qua giảm phân, nam tạo ra hai loại tinh trùng là: 22A + X và 22A + Y, nữ tạo ra 1 loại trứng là 22A + X
Nhóm 3 + 4: Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính để tạo hợp tử phát triển thành con trai hay con gái ?
Câu 2: Trong thụ tinh, sự kết hợp giữa tinh trùng 22A + X với trứng 22A + X sẽ tạo ra con gái. Còn thụ tinh giữa tinh trùng 22 + Y với trứng 22A + X sẽ tạo ra con trai.
Nhóm 5 + 6: Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh là xấp xỉ 1:1?
Câu 3: Tỉ lệ trai : gái sơ sinh xấp xỉ 1:1 là do tỉ lệ 2 loại tinh trùng là ngang nhau, tham gia vào quá trình thụ tinh với xác suất ngang nhau.
Nhóm 7 + 8: Cơ chế NST xác định giới tính là gì?
Câu 4: Cơ chế xác định giới tính là sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và được tổ hợp lại trong quá trình thụ tinh.
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:
- Cơ chế NST xác định giới tính ở người.
Ở các loài giao phối, giới tính được xác định trong quá
trình thụ tinh.
P: Nữ ( 44A + XX) x Nam ( 44A + XY )
G: ( 22A + X ) ; ( 22A + Y ), ( 22A + X )
F1: ( 44A + XY ) : ( 44A + XX )
( Con trai ) : ( Con gái )
- Cơ chế xác định giới tính là sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và được tổ hợp lại qua quá trình thụ tinh.
Cơ chế xác định giới tính là gì?
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:
- Vì 2 tinh trùng tạo ra với tỷ lệ ngang nhau và chúng tham gia thụ tinh với xác suất ngang nhau.
Tại sao trong cấu trúc dân số tỉ lệ nam: nữ xấp xỉ 1:1
Tỉ lệ trai gái xấp xỉ 1:1 trong các trường hợp:
Số lượng nghiên cứu phải đủ lớn
Không bị ảnh hưởng bởi thiên tai dịch bệnh
Trứng và tinh trùng thụ tinh hoàn toàn ngẫu nhiên
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:
Đọc thông tin sgk/40 kết hợp tìm hiểu một số ví dụ.
Dùng metyl testêron tác động vào cá vàng cái có thể làm cá cái biến thành cá đực.
Trứng được ủ ở nhiệt độ dưới 28°C sẽ nở thành con đực. Còn nhiệt độ trên 32°C sẽ nở thành con cái.
Trong đàn cá hề toàn con đực và chỉ có một con cái, khi nó chết vì một lý do nào đó thì một con đực trong đàn sẽ biến đổi thành con cái và làm nhiệm vụ sinh sản.
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:
- Tiêm hooc môn sinh dục cái vào trứng gà trước khi ấp, trứng sẽ nở ra toàn gà mái.
- Cắt tinh hoàn gà trống, gà sẽ biến đổi: màu lông bớt sặc sỡ, cựa ngừng phát triển, không còn giao phối với gà mái nữa . . .
- Chăm sóc tốt heo nái, tỉ lệ sinh con cái nhiều hơn ( gấp 1,5 lần con đực)
- Dưa chuột trồng nơi có nhiều CO2 sẽ cho tỉ lệ hoa cái cao hơn.
Sử dụng hooc môn sinh dục kết hợp với giải phÉu, anh Thanyarasmi đã chuyển đổi giới tính thành nữ và đoạt vương miện hoa hậu chuyển đổi giới tính Thái Lan 2002.
Nam diễn viên Hàn Quốc Lee Si Yeon đã chuyển đổi thành một cô gái và đã lấy chồng vào năm 2008.
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
Tiết 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
II. Cơ chế nhiễm sắc thể xác định giới tính:
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:
Hãy nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính ?
+ Môi trường trong: các hooc môn sinh dục.
+ Môi trường ngoài: nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, . . .
- Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:
- Ý nghĩa: Giúp con người chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái ở vật nuôi cho phù hợp với mục đích sản xuất.
Ví dụ: - Trong chăn nuôi cá người ta dùng các tác nhân vật lí để tạo ra cá chép cái theo ý muốn.
- Tằm cái cho kén ít hơn tằm đực, người ta dùng tia phóng xạ giết nhân của tế bào trứng rồi cho thụ tinh bằng 2 tinh trùng mang NST X sẽ tạo ra 100% tằm đực  năng suất cao hơn . . .
- Hiểu biết về cơ chế xác định giới tính ở người, giúp con người phát hiện nguyên nhân và cơ chế phát sinh 1 số bệnh di truyền có liên quan đến cặp NST giới tính : Hội chứng tơcnơ ( 2n = 45), Hội chứng 3X ( 2n = 47), . . .
1/ Cơ chế xác định giới tính là gì?
Câu hỏi, bài tập củng cố
- Cơ chế xác định giới tính là sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và được tổ hợp lại qua quá trình thụ tinh.
2/ So sánh NST thường và NST giới tính
(1)
(2)
(3)
Tổng kết
Cá biển có thể thay đổi giới tính
Em có biết - CÁ BIỂN CÓ THỂ THAY ĐỔI GIỚI TÍNH

Những con cá biển đầu xanh nhỏ tuổi sống trong các rặng san hô có thể thay đổi giới tính tuỳ theo bầy đàn mà chúng chung sống.
"Rõ ràng ảnh hưởng xã hội quan trọng với cá biển
đầu xanh khi chúng quyết định trở thành đực hay cái
từ khi còn nhỏ", Philip Munday, tại Trung tâm nghiên
cứu rặng san hô tại Đại học James Cook ở Australia,
cho biết.
Loài cá đã phát triển một cấu trúc giới tính linh hoạt để gia tăng cơ hội sinh sản của chúng. Ban đầu chúng chỉ là những ấu trùng không có giới tính xác định, khi phát triển chúng sẽ trở thành con đực hay con cái.

Những con non sẽ dễ chuyển thành cái hơn khi chỉ có một ít con khác trong khu vực bởi chúng sẽ có cơ hội giao phối nhiều hơn. Còn nếu có nhiều con cá cái trong cộng đồng, chúng sẽ chuyển sang thành đực.
"Điều này cho thấy giới tính không hề được xác định trước như ở động vật có vú và chim", Munday giải thích.

Ngoài ra, một số con cá có thể chuyển đổi giới tính cho dù đã lớn, phụ thuộc vào môi trường sinh sản.
"Khi cá chuyển từ con cái trưởng thành sang con đực trưởng thành, cuộc thay đổi rất khốc liệt. Chúng sẽ trông hoàn toàn khác, bộ phận sinh dục thay đổi, hành vi thay đổi và toàn bộ cuộc sống cũng đổi khác", Munday nói.
M.T. (theo AFP)
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
* Bài học ở tiết này:
Học bài, Trả lời câu hỏi 1,2,3,4,5 sgk/41.
- Đọc mục: “ Em có biết” sgk/41 để hiểu biết thêm về sự thụ tinh trong ống nghiệm.
- Hoàn thành vở bài tập.
* Bài mới: Chuẩn bị bài: DI TRUYỀN LIÊN KẾT
+ Xem lại kiến thức bài: Nhiễm sắc thể, lai hai cặp tính trạng, phép lai phân tích.
+ Đọc thông tin sgk + quan sát hình 13 trả lời các câu hỏi mục  sgk.
+ Làm vở bài tập mục I, II.
















CẢM ƠN QUÝ THẦY, CÔ GIÁO

CÙNG CÁC EM HỌC SINH

THAM GIA TIẾT HỌC NÀY