Bài 12. Cơ chế xác định giới tính

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi: Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật?
Trả lời:
1. Phát sinh giao tử đực:
- Các tế bào mầm nguyên phân liên tiếp nhiều lần tạo ra nhiều tinh nguyên bào.
- Tinh nguyên bào giảm phân tạo ra các tế bào con:
+ Tinh bào bậc 1 qua giảm phân I cho 2 tinh bào bậc 2.
+ Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân II cho 2 tinh tử, các tinh tử phát sinh thành tinh trùng.
=> Từ tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 4 tinh tử phát sinh thành 4 tinh trùng.
2. Phát sinh giao tử cái:
- Các tế bào mầm nguyên phân liên tiếp nhiều lần tạo ra nhiều noãn nguyên bào.
- Noãn nguyên bào giảm phân tạo ra các tế bào con:
+ Noãn bào bậc I qua giảm phân I cho thể cực thứ nhất (kích thước nhỏ) và noãn bào bậc 2 (kích thước lớn) .
+ Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II cho thể cực thứ 2( kích thước nhỏ) và một tế bào trứng (kích thước lớn).
=> Mỗi noãn bào bậc 1 qua giảm phân cho 3 thể cực và 1tế bào trứng .
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Trong tế bào lưỡng bội:
+ Chứa các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng, giống nhau ở cả hai giới.
+ 1 cặp NST giới tính khác nhau giữa 2 giới:
 Quan sát hình vẽ sau:







Thảo luận nhóm: (3’)
? Nhận xét sự giống và khác nhau giữa bộ NST của Ruồi giấm đực và ruồi giấm cái? giữa bộ NST của Người nam và người nữ?
+ Giống: ở số lượng, hình dạng của NST thường.
+ Khác: 1 cặp NST giới tính (XX và XY)
? NST giới tính có ở tế bào nào? Số lượng bao nhiêu cặp?
NST giới tính có ở tế bào lưỡng bội với số lượng là 1 cặp.
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Trong tế bào lưỡng bội:
+ Chứa các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng, giống nhau ở cả hai giới.
+ 1 cặp NST giới tính khác nhau giữa 2 giới :
Tương đồng: XX
 Không tương đồng: XY, XO.
- NST giới tính mang gen qui định các tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính.
? Hãy mô tả hình dạng cặp NST giới tính ở người?
Nữ gồm hai chiếc hình que giống hệt nhau(XX). Nam gồm hai chiếc khác nhau, 1 chiếc hình que, 1 chiếc hình hạt (XY).
NST giới tính có chức năng gì?
NST giới tính mang gen qui định các tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính.
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Trong tế bào lưỡng bội:
+ Chứa các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng, giống nhau ở cả hai giới.
+ 1 cặp NST giới tính khác nhau giữa 2 giới :
* Tương đồng: XX
* Không tương đồng: XY, XO.
- NST giới tính mang gen qui định các tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính.
II. Cơ chế NST xác định giới tính:
44A + XY
44A + XX
G
22A +X
22A +Y
22A +X
44A + XY
44A + XX
P
Bố
mẹ
P
CƠ CHẾ NST XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH ? NGU?I
F1
44A + XY
44A + XX
G
22A +X
22A +Y
22A +X
44A + XY
P
44A + XX
Quan s�t co ch? v� hình v? 12.2 SGK -> thảo luận nhĩm : (5`)
- Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua Gi?m Ph�n.
- Sự thụ tinh giữa các loại tinh trùng mang NST giới tính nào với trứng để tạo ra hợp tử phát triển thành con trai hay con gái?.
- Tại sao tỉ lệ con trai và con gái sơ sinh là xấp xỉ 1:1?
-Qua giảm phân, nam tạo ra hai loại tinh trùng là 22A+X và 22A+Y, nữ tạo ra 1 loại trứng là 22A+X
- Trong thụ tinh,sự kết hợp giữa tinh trùng 22A+X và trứng 22A+X sẽ tạo ra con gái. Còn thụ tinh giữa tinh trùng 22+Y với trứng 22A+X sẽ tạo ra con trai
-Tỉ lệ trai:gái sơ sinh xấp xỉ 1:1 là do tỉ lệ 2 loại tinh trùng là ngang nhau, tham gia vào quá trình thụ tinh với xác suất ngang nhau.
P
F1
Tỉ lệ trai gái xấp xỉ 1:1 trong các trường hợp:
Số lượng nghiên cứu phải đủ lớn
Không bị ảnh hưởng b?i thiên tai dịch bệnh
Trứng và tinh trùng thụ tinh hoàn toàn ngẫu nhiên
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Trong tế bào lưỡng bội:
+ Chứa các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng, giống nhau ở cả hai giới.
+ 1 cặp NST giới tính khác nhau giữa 2 giới :
* Tương đồng: XX
* Không tương đồng: XY, XO.
- NST giới tính mang gen qui định các tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính.
II. Cơ chế NST xác định giới tính:
Cơ chế: Sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và tổ hợp lại trong thụ tinh là cơ chế xác định giới tính.
Cơ chế NST xác định giới tính ở người:
+ Trong giảm phân: Người nữ (XX) tạo được 1 loại trứng mang NST X; người nam (XY) tạo được 2 loại tinh trùng: 1 loại mang NST X và 1 loại mang NST Y.
+ Trong thụ tinh:
* Nếu trứng mang NST X kết hợp với tinh trùng Y tạo hợp tử XY phát triển thành con trai.
* Nếu trứng mang NST X kết hợp với tinh trùng X tạo hợp tử XX phát triển thành con gái.
+ Sơ đồ lai minh họa:
P: 44A+XX (♀) x 44A+XY (♂)
G: 22A+X 22A+Y
F1: 44A+XX 44A+XY
? Trình bày cơ chế xác định giới tính ở người trên tranh vẽ? Viết sơ đồ lai minh họa?
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Trong tế bào lưỡng bội:
+ Chứa các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng, giống nhau ở cả hai giới.
+ 1 cặp NST giới tính khác nhau giữa 2 giới :
* Tương đồng: XX
* Không tương đồng: XY, XO.
NST giới tính mang gen qui định các tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính.
II. Cơ chế NST xác định giới tính:
Cơ chế: Sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và tổ hợp lại trong thụ tinh là cơ chế xác định giới tính.
Cơ chế NST xác định giới tính ở người:
+ Trong giảm phân: Người nữ (XX) tạo được 1 loại trứng mang NST X; người nam (XY) tạo được 2 loại tinh trùng: 1 loại mang NST X và 1 loại mang NST Y với số lượng ngang nhau.
+ Trong thụ tinh:
* Nếu trứng mang NST X kết hợp với tinh trùng mang NST Y tạo hợp tử XY phát triển thành con trai.
* Nếu trứng mang NST X kết hợp với tinh trùng mang NST X tạo hợp tử XX phát triển thành con gái.
+ Sơ đồ lai minh họa:
P: 44A+XX (♀) x 44A+XY (♂)
G: 22A+X 22A+Y
F1: 44A+XX : 44A+XY
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:
Quan niệm cho rằng: người mẹ quyết định việc sinh con trai hay con gái là đúng hay sai?
Sai, vì việc sinh con trai hay con gái là do sự kết hợp ngẫu nhiên giữa tinh trùng X hay Y với trứng trong thụ tinh để tạo ra hợp tử XX (con gái) hay XY (con trai).
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
Hãy đọc các thông tin sau đây:
Dùng Metyl testosteron (hoocmơn sinh dục) tác động vào cá vàng cái có thể làm cá cái biến thành cá đực.
Trứng rùa ủ ở nhiệt độ dưới 280 C sẽ nở thành con đực, trên 320C thì nở thành con cái.
Ghép tinh hoàn gà trống (chứa hooc môn sinh dục đực) vào dưới da gà mái có thể làm gà mái biến đổi thành gà trống: cựa, mào dài; biết gáy…
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
Hãy đọc các thông tin sau đây:
Khi nhiệt độ trái đất nóng lên, tất cả các cá thể San hô Nhật Bản đều biến đổi thành các cá thể San hô đực.
Th?u d?u tr?ng trong ánh sáng cu?ng độ yếu thì số hoa đực giảm.
Chim đực có thể bị chuyển giới tính thành chim mái do ăn phải sâu nhiễm hóa chất (oestrogen) tại các khu vực có rác thải.
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
Hãy đọc các thông tin sau đây:
Sử dụng hooc môn sinh dục kết hợp với giải phẩu, anh Thanyarasmi đã chuyển đổi giới tính thành nữ và đoạt vương miện hoa hậu chuyển đổi giới tính Thái Lan 2002.
Cũng như Thanyarasmi, nam diễn viên Hàn Quốc Lee Si Yeon đã chuyển đổi thành một cô gái và đã lấy chồng vào năm 2008.
BÀI 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. Nhiễm sắc thể giới tính:
Trong tế bào lưỡng bội:
+ Chứa các cặp NST thường tồn tại thành từng cặp tương đồng, giống nhau ở cả hai giới.
+ 1 cặp NST giới tính khác nhau giữa 2 giới :
* Tương đồng: XX
* Không tương đồng: XY, XO.
NST giới tính mang gen qui định các tính trạng liên quan và không liên quan đến giới tính.
II. Cơ chế NST xác định giới tính:
Cơ chế: Sự phân li của cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và tổ hợp lại trong thụ tinh là cơ chế xác định giới tính.
Cơ chế NST xác định giới tính ở người:
+ Trong giảm phân: Người nữ (XX) tạo được 1 loại trứng mang NST X; người nam (XY) tạo được 2 loại tinh trùng: 1 loại mang NST X và 1 loại mang NST Y với số lượng ngang nhau.
+ Trong thụ tinh:
* Nếu trứng mang NST X kết hợp với tinh trùng mang NST Y tạo hợp tử XY phát triển thành con trai.
* Nếu trứng mang NST X kết hợp với tinh trùng mang NST X tạo hợp tử XX phát triển thành con gái.
+ Sơ đồ lai minh họa:
P: 44A+XX (♀) x 44A+XY (♂)
G: 22A+X 22A+Y
F1: 44A+XX : 44A+XY
III. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:
- Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính:
+ Môi trường ngoài: Nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, hoàn cảnh thụ tinh…
+ Môi trường trong: Các loại hoocmon sinh dục.
- Ý nghĩa: Chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực: cái ở vật nuôi và cây trồng phù hợp với mục đích sản xuất.
? Hãy cho biết: Những yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phân hóa giới tính
? Sự hiểu biết về cơ chế xác định giới tính có ý nghĩa gì trong sản xuất?
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Bài 1- SGK trang 41: Nêu những điểm khác nhau giữa NST thường và NST giới tính?
Gợi ý trả lời:

Thường tồn tại với số cặp lớn hơn 1 trong tế bào lưỡng bội.
Thường tồn tại 1 cặp trong tế bào lưỡng bội.
Tồn tại thành từng cặp tương đồng giống nhau ở con đực và con cái.
Tồn tại thành cặp tương đồng (XX)hoặc không tương đồng (XY hoặc XO) khác nhau giữa con đực và con cái.
Mang gen qui định tính trạng thường của cơ thể.
Mang gen qui định tính trạng liên quan hoặc không liên quan đến giới tính.
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Bài 5- SGK trang 41: Ở những loài mà giới đực là giới dị giao tử thì những trường hợp nào sau đây đảm bảo tỉ lệ đực : cái xấp xỉ là 1:1?
a. Số giao tử đực bằng số giao tử cái.
b. Hai loại giao tử mang NST X và NST Y có số lượng tương đương.
c. Số cá thể đực và số cá thể cái trong loài vốn đã bằng nhau.
d. Xác suất thụ tinh của hai loại giao tử đực (mang NST X và NST Y) với giao tử cái tương đương.



HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
HỌC THUỘC BÀI CŨ, LÀM CÁC BÀI TẬP 1,2,3,4,5 SÁCH GIÁO KHOA TRANG 41.
XEM TRƯỚC NỘI DUNG BÀI MỚI: “DI TRUYỀN LIÊN KẾT”.
XEM LẠI QUI LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP CỦA MENĐEN.