Bài 12. Cảnh khuya

Tiết 45: Văn bản
* Cảnh khuya
* Rằm tháng giêng
Hồ chí minh
(1890 - 1969)
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thủy tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Dịch thơ
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân.
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thủy tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Thảo luận đôi (1 phút)
Đọc câu thơ của Bác, em gợi nhớ đến câu thơ nào của Nguyễn Trãi? Đối chiếu hai cách miêu tả, em nhận thấy cách miêu tả tiếng suối trong thơ Bác có gì mới mẻ?
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Nghệ thuật tạo hình và điệp từ "lồng" trong câu thơ giúp em hình dung ra khung cảnh như thế nào?
(Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân)
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
Qua những cảnh đêm trăng nơi núi rừng và trên sông nước ở chiến khu xưa, em có cảm nhận như thế nào về cảnh thiên nhiên Việt Bắc trong thơ Người ?
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Thảo luận (2`):
Có ý kiến cho rằng: Câu thơ thứ 3 có ý nghĩa khép lại khung cảnh thiên nhiên và mở ra vẻ đẹp tâm hồn Bác. ý kiến của em ra sao?
Gợi dẫn:
- Từ "chưa ngủ" lặp hai lần trong bài thơ có ý nghĩa gì?
- Em hiểu lý do Người chưa ngủ là gì?
- Em cảm nhận vẻ đẹp nào trong tâm hồn Bác?
Điệp ngữ "chưa ngủ" - điệp ngữ vòng tròn khẳng định, nhấn mạnh một tư thế của nhân vật trữ tình.
Người chưa ngủ vì say cảnh đẹp thiên nhiên và vì lo toan công việc kháng chiến.
Người không chỉ yêu thiên nhiên tha thiết mà có tình yêu nước sâu nặng.
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
1. Nghệ thuật:
Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, vừa cổ điển, vừa hiện đại.
Từ ngữ, hình ảnh giàu chất tạo hình.
Trong thơ có hoạ, có nhạc, hàm súc.
2. Nội dung:
Cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc.
Tình yêu thiên nhiên, yêu nước và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ.
Bài 1: Về nghệ thuật, hai bài thơ có điểm gì chung và có nét gì khác nhau? Hãy lựa chọn chữ cái đầu các dữ liệu để điền vào bảng sau:
Được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, sử dụng thi liệu đường thi, vừa cổ điển, vừa hiện đại.
Cấu trúc tác phẩm: Tả cảnh, tả tình
c. Nghệ thuật sử dụng hình ảnh và từ ngữ giàu chất tạo hình, cái thực và cái ảo đan xen, hài hoà.
d. Có sáng tạo về cách ngắt nhịp, điệp ngữ chuyển tiếp.
e. Trong thơ có hoạ, có nhạc, hàm súc.
g. Nghệ thuật tả khái quát không gian cảnh vật.
Bài 2: Cảm nhận của em về bài thơ "Rằm
tháng giêng".
* Sưu tầm những bài thơ của Bác viết về trăng.
* Phát biểu cảm nghĩ của em về một trong hai bài thơ vừa học.