Bài 12. Cảnh khuya

Giáo viên: Lê Thị Bích Liên
Trường THCS Hồng Minh
Ngữ văn 7 - Tiết 45
Chào mừng các thầy cô về dự giờ học của lớp.
Lóp7A3
Trường THCS
Phuong Trung
Giáo viên dạy :T�o Hồng Nhiệm
Nhận xét về
thể thơ của hai
văn bản trên?
Thể thơ
thất ngôn tứ tuyệt
CẢNH KHUYA - RẰM THÁNG GIÊNG
Hồ Chí Minh
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
I. Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Tỏc gi?:

CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
I. Đ ọc - Tìm hiểu chung:
1. Tỏc gi?:
Người chiến sĩ cách mạng, anh hùng dân tộc, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.
- Là nhà văn, nhà thơ lớn của Việt Nam.
- Là danh nhân văn hóa thế giới.

Hồ Chí Minh (1890-1969)
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

I. Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Tác gi?:
2. Tác phẩm:
Những tác phẩm chính:
* T�c gia van h?c :
Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp, Tuyên ngôn Độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến…
Truyện, kí : Va-ren và Phan Bội Châu, Vi hành…
Thơ: Nhật kí trong tù, Thơ Hồ Chí Minh…
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
I. Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Tác gi?:
2. Tác phẩm:
a.hoàn cảnh sáng tác:


Chiến khu Việt Bắc:
- Cảnh khuya (1947)
- Rằm tháng giêng (1948)
Việt Bắc
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
I. Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Tác gi?:
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác
b. Thể thơ


* Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt.


* Về thể loại, so với những bài thơ thất ngôn tứ tuyệt đã học, 2 bài thơ Cảnh khuya, Rằm tháng giêng có những điểm giốngvµ kh¸c nhau nh­ thÕ nµo?
- Giống:
+ Mỗi bài có 4 câu. Mỗi câu 7 chữ
+ Gieo một vần ở chữ cuối của các câu 1,2,4 (bài 1 vần a; bài 2 vần iên)
+ Cấu trúc nội dung bài thơ cũng theo trình tự: khai, thừa, chuyển, hợp với 2 câu đầu tả cảnh, 2 câu sau thể hiện tâm trạng.
- Khác:
+ Bài 1: nhịp thơ có chút thay đổi ở câu 1 và câu 4 (câu 1 nhịp 3/4 ; câu 4 nhịp 2/5)

CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
I. Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Tác gi?:
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
b.Thể thơ:
* So với phiên âm, bài dịch thơ có điểm khác:
-Thể thơ: lục bát
-Có thêm vào nhiều từ khá hay: lồng lộng, bát ngát, ngân...
-Trong câu 2 thiếu một từ “ xuân”
-Câu 3: thiếu 2 chữ ”yên ba” ( khói sóng) và dịch là giữa dòng thì mới thấy được nơi bàn luận quân sự và làm thơ nhưng lại bỏ mất cái mịt mù, hư thực của cảnh khuya


RẰM THÁNG GIÊNG
(Nguyên tiêu)
Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.



Dịch thơ:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

(Xuân Thuỷ dịch)
Rằm tháng giêng.
(Nguyên tiêu)
Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Dịch nghĩa
Đêm nay, đêm rằm tháng giêng, trăng đúng lúc tròn nhất
Sông xuân, nước xuân tiếp giáp với trời xuân;
Nơi sâu thẳm mịt mù khói sóng bàn việc quân,
Nửa đêm quay về trăng đầy thuyền.
Dịch thơ
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
Cảnh khuya
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ/ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ / người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.

Em hiểu "cổ thụ" là gì ?
Em hiểu "nguyên tiêu" là gì ?
C¶nh khuya
TiÕng suèi trong / nh­ tiÕng h¸t xa,
Tr¨ng lång cæ thô/ bãng lång hoa.
C¶nh khuya nh­ vÏ / ng­êi ch­a ngñ
Ch­a ngñ/ v× lo nçi n­íc nhµ.
Rằm tháng giêng.
(Nguyên tiêu)
Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu/ nguyệt chính viên,
Xuân giang/ xuân thuỷ/ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ/ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai/ nguyệt mãn thuyền.
Dịch thơ
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
Hai bài thơ có điểm gì chung về cấu trúc tác phẩm và phương thức biểu đạt?
I. Đọc - Giới thiệu chung:
Tác giả: (1890 - 1969)
Tác phẩm:
II.Đọc - Tìm hiểu văn bản:
Cảnh khuya
cảnh khuya - rằm tháng giêng
Hồ Chí Minh
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Hai câu thơ đầu miêu tả cảnh thiên nhiên ở đâu? Vào thời điểm nào? Với những nét cảnh gì?
Chỉ ra những biện pháp nghệ thuật tác giả sử dụng để miêu tả cảnh rừng Việt Bắc đêm trăng?

Em đã học bài thơ nào miêu tả tiếng suối?

Cách so sánh như thế giúp em cảm nhận tiếng suối trong thơ Bác có vẻ đẹp gì mới mẻ?

Nghệ thuật tạo hình và điệp từ " lồng" trong câu thơ thứ hai giúp em hình dung ra khung cảnh như thế nào?
I.Đọc - Giới thiệu chung:
Tác giả: (1890 - 1969)
Tác phẩm:
II.Đọc - Tìm hiểu văn bản:
1. Trăng rừng Việt Bắc.
- Tiếng suối trong như tiếng hát xa
? So sánh
? Âm thanh trong trẻo, đầm ấm,hoà quyện,Không gian yên tĩnh.
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
 §iÖp tõ
 Bøc tranh ®Ñp lung linh, huyÒn ¶o.
 T×nh yªu thiªn nhiªn.
Cảnh khuya
cảnh khuya - rằm tháng giêng
Hồ Chí Minh
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG

Tiếng suối trong như tiếng hát xa,

CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
I.Đọc - Tìm hiểu chung:
1. Tỏc gi?

2. T¸c phÈm:
II. §äc – HiÓu văn bản:

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
1.Cảnh khuya:
a.Cảnh khuya trên rừng Việt Bắc:
- So sánh:tiếng suối-tiếng hát

- Điệp từ “lồng”
cảnh gần gũi với con người, trẻ trung, sống động.
C¶nh ®Ñp lung linh,huyÒn ¶o, nhiều đường nét, hình khối, giao hoà,giao cảm.
Bøc tranh ®Ñp cã cã nhạc, có họa.

Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Em hãy làm rõ vai trò của câu thơ thứ 3 - câu chuyển của bài thơ này.

Từ đó em nhận ra vẻ đẹp nào trong tâm hồn Bác?


Đọc đến câu thơ thứ 3, em hiểu Bác Hồ "chưa ngủ" là vì sao ?
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.


Hãy phát hiện biện pháp nghệ thuật ở cuối câu 3 đầu câu 4 ?

Điệp ngữ " chưa ngủ" và cả câu thơ cuối bài có những tác dụng nghệ thuật gì ?
Vì sao Bác lại lo lắng
đến thế?

Điều đó thể hiện tình cảm gì của Bác với đất nước, với nhân dân?
Bài " Cảnh khuya" gợi em nhớ đến bài thơ nào đã được học ở lớp 6 cũng viết về Bác ?
I.Đọc - Giới thiệu chung:
Tác giả: (1890 - 1969)
Tác phẩm:
II.Đọc - Tìm hiểu văn bản:
1.TrăngrừngViệt Bắc.
- Tiếng suối trong như tiếng hát xa
? So sánh
? Trong trẻo, đầm ấm.
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
 §iÖp tõ
 Lung linh, huyÒn ¶o.
 T×nh yªu thiªn nhiªn.
Cảnh khuya như vẽ
Người chưa ngủ
 Lßng yªu n­íc.
Cảnh khuya
cảnh khuya - rằm tháng giêng
Hồ Chí Minh
2.Tâm trạngcủaBác
Lo vận mênh đât nước
? Tâm hồn thi sĩ
? Chiến sĩ
Thống nhất
Hoà quyện

? Hơn năm, bảy thế kỉ trước cũng có những nhà thơ, nhà văn trung đại không ngủ vì lo cho dân cho nước. Đó là những nhà thơ, nhà văn nào? Em hãy đọc một số câu thơ, câu văn tiêu biểu của các tác giả đó?
“ NgÉm thù lớn há đội trờichung
Căm giặcnướcthềkhôngcùngsống.
…Những trằn trọc trong cơn
mộng mị
Chỉ băn khoăn một nỗi đồhồi ”
( Bình Ngô Đại Cáo -
Nguyễn Trãi )

“ … Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa. Chỉ căm tức rằng chưa xả thịt, lột da, nuốt gan, uóng máu quân thù. DÉu cho trăm thân này phơi ngoài nộ cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng có cam lòng ” ( Hịch Tướng Sĩ - Trần Quốc Tuấn )
nguyên tiêu
(Rằm tháng Giêng)
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Phiên âm
Dịch thơ
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn mầu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên

Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;


Hãy chỉ ra những hình ảnh và nhận xét nghệ thuật miêu tả những hình ảnh đó trong câu 1 và 2?

Từng câu thơ đã gợi trước mắt em không gian, cảnh vật ra sao?

So sánh bản dịch thơ với bản phiên âm, các em thấy những yếu tố nào chưa được dịch ? Những từ nào được Xuân Thuỷ thêm vào ?
I - Đọc - Giới thiệu chung:
Tác giả: (1890 - 1969)
Tác phẩm:
II - Đọc - Hiểu văn bản:
1. Trăng rừng Việt bắc
- Tiếng suối trong như tiếng hát xa
? So sánh
? Trong trẻo, đầm ấm.
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
 §iÖp tõ
 ChËp chên, lung linh, huyÒn ¶o.
 T×nh yªu thiªn nhiªn.
2.
Cảnh khuya như vẽ
Người chưa ngủ
 Lßng yªu n­íc.
1. Hình ảnh thiên nhiên
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
- Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên
 ¸nh Tr¨ng trßn ®Çy, to¶ s¸ng.
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên
 §iÖp tõ
? Không gian tràn ngập sắc xuân.
? Xuân trong lòng người.
Rằm tháng giêng
Cảnh khuya
cảnh khuya - rằm tháng giêng
Hồ Chí Minh
Lo nỗi nước nhà
Tâm trạng của Bác:
Hoà quyện
Trên nền không gian tràn ngập sức xuân, hình ảnhcon ngườixuất hiện ở đâu?
Đàm quân sự là như thế nào,em hiểu gì về công việc của Bác ?
Trong việc họp bàn phong thái của người thế nào ?

Hình ảnh "trăng ngân đâỳ thuyền" mang ý nghĩa biểu tượng. Đó là ý nghĩa gì ?

Tâm trạng của Bác lúc ấy ra sao ?Bài thơ giúp em hiểu thêm gì về phong thái của Bác
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền
Trong câu thơ cuối hình ảnh nào manglại cho em ấn tượng sâu sắc nhất
I.Đọc - Giới thiệu chung:
Tác giả: (1890 - 1969)
Tác phẩm:
II.Đọc - Tìm hiểu văn bản:
1. Trăng rừng Việt bắc
- Tiếng suối trong như tiếng hát xa
? So sánh
? Trong trẻo, đầm ấm.
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
 §iÖp tõ
 ChËp chên, lung linh, huyÒn ¶o.
 T×nh yªu thiªn nhiªn.
2.
Cảnh khuya như vẽ
Người chưa ngủ
ChiÕn sÜ
 Lßng yªu n­íc.
1. Hình ảnh thiên nhiên
- Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
 Trßn ®Çy, to¶ s¸ng.
- Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên
 §iÖp tõ
? Tràn ngập sắc xuân.
? Xuân trong lòng người.
2. Hình ảnh con người
- Yên ba thâm xứ đàm quân sự
- Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
? Bàn việc kháng chiến
? Vấn đề hệ trọng.
? Niềm vui phơi phới.
Rằm tháng giêng
Cảnh khuya
cảnh khuya - rằm tháng giêng
Hồ Chí Minh
? Hiện thực mà lãng mạn.
Lo nỗi nước nhà
Tâm trạng của Bác
? Chất thép và chất tình.
?Thi sĩ
Thống nhất
Hoà quyện
I.Đọc - Giới thiệu chung:
Tác giả: (1890 - 1969)
Tác phẩm:
II.Đọc - Tìm hiểu văn bản:
1. Trăng rừng Việt bắc
- Tiếng suối trong như tiếng hát xa
? So sánh
? Trong trẻo, đầm ấm.
- Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
 §iÖp tõ
 ChËp chên, lung linh, huyÒn ¶o.
 T×nh yªu thiªn nhiªn.
2.
Cảnh khuya như vẽ
Người chưa ngủ
ChiÕn sÜ
 Lßng yªu n­íc.
1. Hình ảnh thiên nhiên
- Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên
 Trßn ®Çy, to¶ s¸ng.
- Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên
 §iÖp tõ
? Tràn ngập sắc xuân.
? Xuân trong lòng người.
2. Hình ảnh con người
- Yên ba thâm xứ đàm quân sự
- Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền
? Bàn việc kháng chiến
? Vấn đề hệ trọng.
? Niềm vui phơi phới.
Rằm tháng giêng -1948
Cảnh khuya -1947
cảnh khuya - rằm tháng giêng
Hồ Chí Minh
? Hiện thực mà lãng mạn.
Lo nỗi nước nhà
Tâm trạng của Bác
? Chất thép và chất tình.
III. Ghi nhớ:
?Thi sĩ
Thảo Luận
Hoạt động nhóm
Về nghệ thuật, hai bài thơ có điểm gì chung và có nét gì riêng ? Hãy lựa chọn chữ cái đầu các dữ liệu sau:
a, Được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, sử dụng thi liệu thơ Đường, vừa cổ điển vừa hiện đại.
b, Cấu trúc tác phẩm: Tả cảnh, tả tâm trạng.
c, Nghệ thuật sử dụng hình ảnh và từ ngữ giàu chất tạo hình, cái thực và cái ảo đan xen, hài hoà.
d, Có sáng tạo về cách ngắt nhịp, điệp ngữ chuyển tiếp.
e, Trong thơ có hoạ có nhạc, hàm súc.
g, Nghệ thuật tả khái quát không gian cảnh vật.
Nhóm 1: Tìm điểm chung.
Nhóm 2: Những nét riêng
của từng bài.
Thảo luận

a, Được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, sử dụng thi liệu thơ Đường, vừa cổ điển vừa hiện đại.
c, Nghệ thuật sử dụng hình ảnh và từ ngữ giàu chất tạo hình, cái thực và cái ảo đan xen, hài hoà.
d, Cấu trúc tác phẩm: Tả cảnh, tả tâm trạng.
e, Trong thơ có hoạ có nhạc, hàm súc.
Những nét riêng về nghệ thuật của từng bài thơ.
Những điểm chung về nghệ thuật của hai bài thơ.
g, Nghệ thuật tả khái quát không gian, cảnh vật.
b, Có sáng tạo về cách ngắt nhịp, điệp ngữ chuyển tiếp.
Rằm tháng giêng
Cảnh khuya
- Bút pháp cổ điển, hiện đại.
- Phong thái ung dung.
- Tâm hồn thi sĩ và tinh thần chiến sĩ.
III -Ghi nh?
Lựa chọn phương án đúng bằng cách khoanh tròn các chữ cái
Bài 1: Phương thức biểu đạt chính của hai bài thơ Cảnh khuya và Rằm tháng giêng là gì?
Biểu cảm.
Tự sự.
Miêu tả
Miêu tả kết hợp với biểu cảm.
Bài 2: Đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ này là:
Cảnh thiên nhiên đẹp, vừa có màu sắc cổ điển vừa toát lên sức sống của thời đại.
Tâm hồn thi sĩ hoà quyện với chất chiến sĩ trong con người Hồ Chí Minh.
Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật có giá trị biểu cảm cao.
Cả ba yếu tố trên.
Biểu cảm.
Tự sự.
Miêu tả
Miêu tả kết hợp với biểu cảm.
Cảnh thiên nhiên đẹp, vừa có màu sắc cổ điển vừa toát lên sức sống của thời đại.
Tâm hồn thi sĩ hoà quyện với chất chiến sĩ trong con người Hồ Chí Minh.
Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật có giá trị biểu cảm cao.
Cả ba yếu tố trên.
IV.Luyện tập
Bài tập 2: Điền những cụm từ miêu tả trăng: trăng theo, trăng xưa, trăng vào cửa sổ, trăng nhòm, vào những câu thơ sau và cho biết tên các bài thơ đó.
1, Dòng sông lặng ngắt như tờ
Sao đưa thuyền chạy thuyền chờ .....
( Đi thuyền trên sông Đáy).
2, ... .... . .. đòi thơ,
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau.
( Tin thắng trận).
3, Kháng chiến thành công ta trở lại
.... hạc cũ với xuân này.
( Cảnh rừng Việt Bắc).
3, Việc quân việc nước bàn xong
Gối khuya ngon giấc bên song .......
( Đối trăng).
trăng theo
Trăng xưa
trăng nhòm
Trăng vào cửa sổ
- Bút pháp cổ điển, hiện đại.
- Phong thái ung dung.
- Tâm hồn thi sĩ và tinh thần chiến sĩ.
III -Ghi nh?
Chúc các thầy cô giáo sức khoẻ, hạnh phúc.
Xin chân thành cảm ơn