Bài 12. Cảnh khuya

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo về dự tiết học Ngữ văn
lớp 7A5 !
TRƯỜNG THCS MƯỜNG NHÀ
Giáo viên: Vũ Xuân Sinh
Bài 12- Văn bản
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản

I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
1/ Tác giả:

Vài hình ảnh Bác theo thời gian
- Hồ Chí Minh (1890-1969), quê ở Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An.
- Là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam.
- Là danh nhân văn hóa thế giới.
- Là một nhà thơ lớn.


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
1/ Tác giả:
?
Nêu
những
Nét
cơ
bản
về
tac
giả
Hồ
Chí
Minh ?
?
Sự
nghiệp
Sáng
tác
thơ
ca
của
Bác
Một số tác phẩm chính
* Tác gia văn học :
Văn chính luận : Bản án chế độ thực dân Pháp, Tuyên ngôn Độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến …
Truyện ký : Varen và Phan Bội Châu, Vi hành …
Thơ : Nhật kí trong tù, Thơ Hồ Chí Minh …

- Hai bài thơ được viết vào thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp khi Bác đang ở Chiến khu Việt Bắc.
Cảnh Khuya: năm 1947
Rằm tháng giêng: năm 1948
? Hoàn cảnh sáng tác hai bài thơ
Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
1/ Tác giả:

3/Đọc


CẢNH KHUYA
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
1947
(Hồ Chí Minh)
Yêu cầu đọc: giọng đọc chậm,thanh thản,
sâu lắng, chú ý nhịp thơ trong từng câu

Dịch thơ:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

(Xuân Thuỷ dịch)
2/ Tác phẩm:
4/ Thể Thơ:
Hai Bài thơ thuộc
thể thơ nào?

Thất ngôn tứ tuyệt
Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
1/ Tác giả:
3/ Đọc
2/ Tác phẩm:
4/ Thể Thơ:
Thất ngôn tứ tuyệt
Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
1/ Tác giả:
3/ Đọc
2/ Tác phẩm:

RẰM THÁNG GIÊNG
(Nguyên tiêu)
Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
1948
(Hồ Chí Minh)
Dịch thơ:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

(Xuân Thuỷ dịch)
? Phiên âm và dịch thơ có gì khác nhau?
? Hai bài thơ có gì giống và khác nhau
- Giống nhau: Cùng tác giả, cùng thời gian,
nơi sáng tác cùng viết về cảnh trăng đẹp,
cùng được viết theo thể thơ tứ tuyêt.
- Khác nhau:một bài viết bằng tiếng Việt,
một bài viết bằng tiến Hán
? Nhận xét cách gieo vần ở hai bài thơ
- Gieo vần ở cuối câu 1, 2, 4

1) Cảnh khuya :
a) Cảnh khuya trên rừng việt Bắc



Chiến khu Việt Bắc
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
- Âm thanh:
Tiếng suối, Tiếng hát
- Hình ảnh:
Trăng, cây cổ thụ, hoa
Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
? Hai câu thơ miêu tả cảnh gì?
Vào thời điểm nào?
? Bức tranh cảnh khuya trên rừng Việt Bắc
Được vẽ nên với những chi tiết nào
? Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng
ở hai câu đầu
Nghệ thuật so sánh:
Tiếng suối – tiếng hát
Nghệ thuật so sánh:
Tiếng suối – tiếng hát

1) Cảnh khuya :
a) Cảnh khuya trên rừng việt Bắc



Chiến khu Việt Bắc
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
- Âm thanh:
Tiếng suối, Tiếng hát
- Hình ảnh:
Trăng
Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
Nghệ thuật so sánh:
Tiếng suối – tiếng hát
Nghệ thuật
So sánh: Tiếng suối – tiếng hát
? Qua đó em hiểu gì về tâm hồn
của Bác
-> Tâm hồn nhạy cảm dễ hòa nhập
với thiên nhiên
? Câu thơ này đã khắc họa cảnh đẹp
ở khía cạnh nào
-> Vẻ đẹp về âm thanh.
? Câu thơ thứ hai nói về vẻ đẹp
nào trong bức tranh
-> Vẻ đẹp về hình ảnh, vẻ đẹp của
ánh trăng rừng

1) Cảnh khuya :
a) Cảnh khuya trên rừng việt Bắc



Hai câu thơ đầu giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của đêm trăng rừng như thế nào?
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
- Âm thanh:
Tiếng suối, Tiếng hát
- Hình ảnh:
Trăng
-> Cảnh trăng đẹp, nên thơ ở chiến khu Việt Bắc
Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
Nghệ thuật so sánh:
Tiếng suối – tiếng hát
Nghệ thuật
So sánh: Tiếng suối – tiếng hát
? Điệp từ ``lồng`` được sử dụng
trong câu thứ 2 tạo cho bức
tranh trăng rừng điều gì?
? Giải thích ý nghĩa của từ “Lồng”?
> Lồng: kết hợp hòa quyện của
các sự vật trong thiên nhiên
? Câu thơ thứ hai, chú ý vào từ ngữ em
thấy biện pháp nghệ thuật nào đã được
sử dụng
Điệp từ: Lồng
=> Cảnh trăng đẹp, nên thơ ở
chiến khu Việt Bắc.

1) Cảnh khuya :
a) Cảnh khuya trên rừng việt Bắc



Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
Nghệ thuật so sánh:
Tiếng suối – tiếng hát
Nghệ thuật
So sánh: Tiếng suối – tiếng hát
Điệp từ: Lồng
=> Cảnh trăng đẹp, nên thơ ở
chiến khu Việt Bắc.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
b) Tâm trạng nhà thơ
? Để thể hiện tâm trạng, tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì?
- Điệp ngữ: “ chưa ngủ”:
? Điệp ngữ ấy góp phần thể
hiện tâm trạng của nhà thơ
như thế nào?
Điệp ngữ " Chưa ngủ" đặt cuối câu 3
đầu câu 4 là 1 bản lề mở ra 2 phía tâm
trạng trong cùng 1 con người niềm say mê
cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước. Hai
nét tâm trạng ấy thống nhất trong con người
Bác, thể hiện sự hoà hợp thống nhất giữa
nhà thơ và người chiến sĩ trong vị lãnh tụ.

1) Cảnh khuya :
a) Cảnh khuya trên rừng việt Bắc



Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
Nghệ thuật so sánh:
Tiếng suối – tiếng hát
Nghệ thuật
So sánh: Tiếng suối – tiếng hát
Điệp từ: Lồng
=> Cảnh trăng đẹp, nên thơ ở
chiến khu Việt Bắc.
b) Tâm trạng nhà thơ
- Điệp ngữ: “ chưa ngủ”:
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
? Chúng ta hiểu được tâm trạng gì
ở Bác qua hai câu thơ cuối?
- Lo lắng cho vận mệnh của đất nước,
niềm say mê với vẻ đẹp thiên nhiên.

1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
a) Hai câu thơ đầu:
? Hai câu thơ đầu vẽ ra khung cảnh gì?
Cảnh đêm rằm tháng giêng với`` Rằm
xuân lồng lộng....``
Cảnh đêm rằm trên sông
1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
a) Hai câu thơ đầu:
Cảnh đêm rằm trên sông
Từ “ Lồng lộng” thuộc loại từ nào đã học? Nó có ý nghĩa gì?
Lồng lộng  Từ láy, chỉ bầu trời cao rộng,
trong trẻo
? Hai câu thơ đầu vẽ ra khung cảnh không gian như thế nào?
Không gian: Cao rộng, bát ngát tràn đầy ánhtrăng trong đêm rằm tháng giêng.
- Từ láy ( Lồng lộng);
? Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của hai câu thơ
Điệp từ ( xuân).
Điệp từ Xuân biểu thị ý nghĩa gì
-> Nhấn mạnh vẻ đẹp, gần gũi, nên thơ, và sức sống của mùa xuân đang tràn ngập cả không gian.
1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
a) Hai câu thơ đầu:
Cảnh đêm rằm trên sông
- Từ láy ( Lồng lộng);
Điệp từ ( xuân).
? Điệp từ Xuân biểu thị ý nghĩa gì
-> Nhấn mạnh vẻ đẹp, gần gũi, nên thơ, và sức sống của mùa xuân đang tràn ngập cả không gian.
1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
a) Hai câu thơ đầu:
Cảnh đêm rằm trên sông
? Hai câu thơ đầu vẽ ra khung cảnh không gian như thế nào?
- Từ láy ( Lồng lộng);
Điệp từ ( xuân).
=> Không gian:Cao rộng, bát ngát tràn đầy ánh trăng trong đêm rằm tháng giêng.
=> Hai câu đầu mở ra một không gian cao rộng,
mênh mông ,tràn đầy ánh sáng và sức sống
trong đêm nguyên tiêu. Bầu trời, ánh trăng như
không có giới hạn, dòng sông, mặt nước tiếp lẫn
và liền với bầu trời. Đây là sông xuân tươi đẹp,
trong sáng....
1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
a) Hai câu thơ đầu:
Cảnh đêm rằm trên sông
Giữa dòng bàn bạc việc quân
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền
Trong hai câu cuối, xuất hiện hình ảnh nào
- Hình ảnh con người giữa đêm rằm tháng giêng.
b) Hai câu thơ cuối
Hình ảnh con người
? Con người có việc làm nào?
- Bàn việc quân
? Đặt trong đề tài thơ kháng chiến của Bác
em hiểu như thế nào về chi tiết bàn việc quân?
- Bàn công việc kháng chiến.
Một số hình ảnh Bác Hồ hoạt động ở chiến khu Việt Bắc 1947
Câu hỏi
Em có nhận xét gì về tình cảm của Bác trong chi tiết trên? Tại sao phải bàn bạc việc quân trên thuyền?
ĐÁP ÁN
Lo toan công việc kháng chiến thể hiện tình yêu cách mạng, yêu nước. Con thuyền chở người kháng chiến lướt trên sông trăng giữa không gian trời nước bao la, hòa hợp, gắn bó cùng thiên nhiên.




Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
Thảo luận nhóm 4 – thời gian 3 phút:
Thảo luận nhóm 4 – thời gian 3 phút:
1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
a) Hai câu thơ đầu:
Cảnh đêm rằm trên sông
Giữa dòng bàn bạc việc quân
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền
b) Hai câu thơ cuối
Hình ảnh con người
? Hai câu thơ cuối cho ta thấy tình cảm và
phong thái của Bác như thế nào?
=>Tình yêu cách mạng, yêu
nước, Phong thái ung dung
tự tin, lạc quan của Bác
- Qua bài thơ ta thấy trăng trong thơ Bác
rất đẹp. Chính vầng trăng ấy thể hiện phong
thái ung dung, tâm hồn thanh cao của vị lãnh
tụ dân tộc mang cốt cách nghệ sĩ, nhà hiền
triết phương đông.
1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
III. Tổng kết
Hai bài thơ thể hiện tâm hồn và phong thái của Bác Hồ như thế nào?
- Tình yêu thiên nhiên và yêu đất nước sâu nặng.
- Phong thái ung dung, lạc quan, giàu chất nghệ sĩ
=> Tâm hồn yêu nước luôn rộng mở với
thiên nhiên, mặc dù phải ngày đêm lo
cho dất nước nhưng tâm hồn vẫn rung
cảm trước vẻ đẹp của đêm trăng ở rừng.
* Ghi nhớ : SGK/ 143.
1) Cảnh khuya :


Bài 12- Văn bản:
CẢNH KHUYA; RẰM THÁNG GIÊNG (Nguyên tiêu)
( Hồ Chí Minh)
Tiết 45: Đọc – Hiểu văn bản
I. Đọc - Tiếp xúc văn bản:
II. Đọc – Hiểu văn bản
2) Rằm tháng giêng :
III. Tổng kết
IV. Luyện tập
2. Tìm đọc và chép lại một số câu thơ,
bài thơ của Bác Hồ viết về trăng hoặc
cảnh thiên nhiên.
Học thuộc hai bài thơ. Nêu cảm
nhận của em sau khi học xong hai bài thơ.

VỀ NHÀ
- Học thuộc lòng hai bài thơ.
- Học nội dung bài.
- Chuẩn bị kiểm tra Tiếng Việt 1 tiết.(Học từ tuấn 1-> 11, phần Tiếng Việt)
Xin trân trọng cảm ơn !
---Thác Bản Dốc---