Bài 12. Cảnh khuya

CẢNH KHUYA - RẰM THÁNG GIÊNG
Hồ Chí Minh
văn bản
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
Hồ Chí Minh (1890-1969)
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
1. Tỏc gi? :
Người chiến sĩ, anh hùng dân tộc, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.
- Là nhà văn, nhà thơ,danh nhân văn hoá thế giới.
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
Những tác phẩm chính:
Tiết 45
( HỒ CHÍ MINH )
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
1. Tỏc gi? :
2. Tác phÈm :
1. Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp, Tuyên ngôn Độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến…
2. Truyện, kí : Va-ren và Phan Bội Châu, Vi hành…
3. Thơ : Nhật kí trong tù, Thơ Hồ Chí Minh…
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

Viết tại chi?n khu Vi?t B?c :
- C?nh khuya (1947)
- R?m thỏng giờng (1948)
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
1. Tỏc gi? :
2. Tác phÈm :
* Hoàn cảnh ra đời :
* Những tác phẩm chính:
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

CẢNH KHUYA
TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa
Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa.
C¶nh khuya nh­ vÏ ng­êi ch­a ngñ
Ch­a ngñ v× lo nçi n­íc nhµ.
1947
(Hồ Chí Minh)
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
1. Tỏc gi? :
2. Tác phÈm :
3. §äc, chó thÝch :
a. §äc : (SGK)
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

RẰM THẮNG RIÊNG
(Nguyên tiêu)
*Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt
chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp
xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn
thuyền.

*Dịch nghĩa
Đêm nay,đêm rằm tháng giêng,
trăng đúng lúc tròn nhất
Sông xuân, nước xuân tiếp giáp với
trời xuân;
Nơi sâu thẳm mịt mù khói sóng bàn
việc quân,
Nửa đêm quay về trăng đầy thuyền.

* Dịch thơ :
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

(Xuân Thuỷ dịch)
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
2. Tác phÈm :
3. §äc, chó thÝch :
1. Tác giả :
a. Đọc : (SGK)
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
ThÊt ng«n tø tuyÖt
*So với những bài thơ thất ngôn tứ tuyệt đã học, 2 bài thơ Cảnh khuya, Rằm tháng giêng có những điểm giống và khác là:
* Giống:
+ Mỗi bài có 4 câu. Mỗi câu 7 chữ
+ Gieo một vần ở chữ cuối của các câu 1,2,4 (bài 1 vần a; bài 2 vần iên)
+ Cấu trúc nội dung bài thơ cũng theo trình tự: khai, thừa, chuyển, hợp với 2 câu đầu tả cảnh, 2 câu sau thể hiện tâm trạng.
* Khác:+ Bài 1: nhịp thơ có chút thay đổi ở câu 1 và câu 4 (câu 1 nhịp 3/4 ; câu 4 nhịp 2/5)
+ Cảnh khuya viết bằng chữ Việt.
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
2. Tác phÈm :
3. §äc, chó thÝch :
a. §äc : (SGK)
1. Tác giả :
b. Chú thích : (SGK)
II. Phân tích văn bản
1. KÕt cÊu, bè côc :
- Thể thơ :
- Bố cục :
Hai phÇn
+ Hai câu đầu : tả cảnh
+ Hai câu sau : Hình ảnh con người trong cảnh
- PTBĐ : Biểu cảm qua miêu tả
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )


CẢNH KHUYA
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
1947
(Hồ Chí Minh)
a. Cảnh khuya :
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
2. Tác phÈm :
3. §äc, chó thÝch :
1. Tác giả :
II. Phân tích văn bản
1. KÕt cÊu, bè côc :
2. Ph©n tÝch :
*Cảnh khuya trên rừng Việt Bắc :
- TiÕng suèi trong
+ T¹o tÝnh nhạc,họa,gợi sự sống thanh bình,sự giao hoà của cảnh vật trong đêm .
- ánh trăng
So sánh, đi?p
từ “lồng”
=> TN t­¬i s¸ng, gÇn gòi.

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
*Tâm trạng của Bác(Hai câu cuối).
a. Cảnh khuya :
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
2. Tác phÈm :
1. Tác giả :
II. Phân tích văn bản
1. KÕt cÊu, bè côc :
2. Ph©n tÝch :
*Cảnh khuya trên rừng Việt Bắc (Hai câu đầu).
3. §äc, chó thÝch :


“Cảnh khuya như vẽ người chưa
ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”.

- Chưa ngủ :
+ Th­ëng ngo¹n vÎ ®Ñp TN
So sánh,
điệp
ngữ
+ Lo việc nước
=> Tha thiết yêu TN và yêu nước.
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

- Không ngủ được (Hồ Chí Minh)
- Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ)
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

? Hơn năm, bảy thế kỉ trước cũng có những nhà thơ, nhà văn trung đại không ngủ vì lo cho dân cho nước. Đó là những nhà thơ, nhà văn nào ? Em hãy đọc một số câu thơ, câu văn tiêu biểu của các tác giả đó ?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

“ Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống.
…Những trằn trọc trong cơn mộng mị
Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi ”
( Bình Ngô Đại Cáo - Nguyễn Trãi )

“ … Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa. Chỉ căm tức rằng chưa xả thịt, lột da, nuốt gan, uóng máu quân thù. Dẩu cho trăm thân này phơi ngoài nộ cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng có cam lòng ” ( Hịch Tướng Sĩ - Trần Quốc Tuấn )
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )


RẰM THÁNG GIÊNG
(Nguyên tiêu)
Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.

1948
(Hồ Chí Minh)
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền

(Xuân Thuỷ dịch)
b. Rằm tháng giêng:
* Cảnh ®ªm rằm tháng giêng :
-> Không gian : cao rộng, bát ngát, tràn ngập ánh trăng.
.=> Cảnh vật lộng lẫy, trµn đầy sức sống.
- Điệp từ “xuân”:
Dịch thơ:
a. Cảnh khuya :
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
II. Phân tích văn bản
1. KÕt cÊu, bè côc :
2. Ph©n tÝch :
- “Lồng lộng trăng soi”
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
? Đặt trong đề tài thơ kháng chiến của Bác, em hiểu như thế nào về chi tiết “bàn quân sự”? ? Qua chi tiÕt ®ã cho thÊy TG lµ ng­êi nh­ thÕ nµo ?
* Hình ảnh con người(hai câu cuối):
- Bàn việc quân
b. Rằm tháng giêng:
a. Cảnh khuya :
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
II. Phân tích văn bản
1. KÕt cÊu, bè côc :
2. Ph©n tÝch :
* Cảnh ®ªm rằm tháng giêng (hai câu đầu):
-> Yêu n­íc, yªu cách mạng.
Trăng “ng©n” đầy thuyền
=> Phong thái ung dung, lạc quan, tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng.
 hài hoà giữa chất thép và chất nghệ sĩ trong tâm hồn Bác...
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
? Đặt trong đề tài thơ kháng chiến của Bác, em hiểu như thế nào về chi tiết “bàn quân sự”? ? Qua chi tiÕt ®ã cho thÊy TG lµ ng­êi nh­ thÕ nµo ?
b. Rằm tháng giêng:
a. Cảnh khuya :
I. Tìm hiểu tác giả - Tác phẩm
II. Phân tích văn bản
1. KÕt cÊu, bè côc :
2. Ph©n tÝch :
III. Tổng kết
1. Nội dung:
Hai bài thơ miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc, thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ
.
2. Nghệ thuật:
Kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại.
- Lời thơ tự nhiên gợi cảm.
- Sử dụng các biện pháp tu từ đạt hiệu quả cao.
IV. Luyện tập:
? Ngoài hai bài thơ này, em học tập được gì về phong cách và lối sống của Bác ?
Thương yêu
Ân cần
Nâng niu
Gần gũi
IV. Luyện tập:
*Chép một số bài thơ,câu thơ của Bác viết về trăng hoặc cảnh thiên nhiên.
- Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng dòm khe cửa ngắm nhà thơ.
- Gà gáy một lần đêm chửa tan
Chòm sao nâng nguyệt vượt lên ngàn.
- Khóm chuối trăng soi càng thấy lạnh
Chòm sao Bắc đẩu đã nằm ngang.
- Trăng vào cửa sổ đòi thơ
“Việc quân đang bận xin chờ hôm sau”
Chuông lầu chợt tỉnh giấc thâu
Ấy tin thắng trận liên khu báo về.
IV.Luyện tập:
(HS vÒ nhµ hoµn thµnh BT)
Câu1: 2 bài thơ “Cảnh khuya”, “Rằm tháng giêng” được viết theo phương thức biểu đạt nào?
a.Tự sự b.Biểu cảm
c.Nghị luận d.Miêu tả
Câu 2: Vì sao em biết 2 bài thơ đó thuộc phương thức biểu cảm?
a.Vì 2 bài thơ bài tỏ tình cảm, cảm xúc.
b.Vì 2 bài thơ tái hiện trạng thái sự vật, con người.
c.Vì 2 bài thơ nêu ý kiến đánh giá, bàn luận.
d.Vì 2 bài thơ trình bày diễn biến sự việc
Câu 3: Hai bài thơ được viết theo thể loại thơ nào?
a.Lục bát b.Song thất lục bát
c.Thất ngôn bát cú d.Thất ngôn tứ tuyệt
1. Trắc nghiệm:
1. Học thuộc 2 bài thơ “Cảnh khuya”, “Rằm tháng giêng”.
2. Nắm chắc những nét khái quát về nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ.
3. Tìm những câu thơ và bài thơ của Bác viết về trăng
4. Chuẩn bị bài : “Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sã 2”
Hướng dẫn về nhà