Bài 12. Cảnh khuya

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG THẦY CÔ GIÁO
VÀ CÁC EM
Giáo viên : Nguyễn Thị Hảo
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Đọc thuộc lòng bài thơ:
“Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” và cho biết nội dung và nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ?
Tháp mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ.
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
Hồ Chí Minh (1890-1969)
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
1. Tỏc gi? :
Người chiến sĩ, anh hùng dân tộc, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.
- Là nhà văn, nhà thơ,danh nhân văn hoá thế giới.
Em hãy nêu vài nét về tác giả?
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
Những tác phẩm văn học
Tiết 45
( HỒ CHÍ MINH )
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
1. Tỏc gi? :
2. Tác phẩm:
* Văn chính luận: Bản án chế độ thực dân Pháp, Tuyên ngôn Độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến…
* Truyện, kí : Va-ren và Phan Bội Châu, Vi hành…
* Thơ : Nhật kí trong tù, Thơ Hồ Chí Minh…
Ngoài những tác phẩm này ra em còn biết tác phẩm nào Bác viết nữa không?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

Viết tại chiến khu Việt Bắc :
- Cảnh khuya (1947)
- Rằm tháng giêng (1948)
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
1. Tỏc gi? :
2. Tác phẩm:
Bài thơ được viết trong hoàn cảnh nào?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

CẢNH KHUYA
Tiếng suối trong như tiếng hát xa.
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ.
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
1947
(Hồ Chí Minh)
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
1. Tỏc gi? :
2. Tác phẩm:
3. Đọc, chú thích:

Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

RẰM THÁNG GIÊNG
(Nguyên tiêu)
*Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt
chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp
xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn
thuyền.

*Dịch nghĩa
Đêm nay,đêm rằm tháng giêng,
trăng đúng lúc tròn nhất
Sông xuân, nước xuân tiếp giáp với
trời xuân;
Nơi sâu thẳm mịt mù khói sóng bàn
việc quân,
Nửa đêm quay về trăng đầy thuyền.

* Dịch thơ :
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.

(Xuân Thuỷ dịch)
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
2. Tác phẩm:
3. Thể thơ:
1. Tác giả :
Phiên âm và dịch thơ có gì khác nhau?
thơ:Thất ngôn tứ tuyệt
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
*So với những bài thơ thất ngôn tứ tuyệt đã học, 2 bài thơ Cảnh khuya, Rằm tháng giêng có những điểm giống và khác nhau như thế nào?
* Giống:
+ Mỗi bài có 4 câu. Mỗi câu 7 chữ
+ Gieo một vần ở chữ cuối của các câu 1,2,4 (bài 1 vần a; bài 2 vần iên)
+ Cấu trúc nội dung bài thơ cũng theo trình tự: khai, thừa, chuyển, hợp với 2 câu đầu tả cảnh, 2 câu sau thể hiện tâm trạng.
* Khác:+ Bài 1: nhịp thơ có chút thay đổi ở câu 1 và câu 4 (câu 1 nhịp 3/4 ; câu 4 nhịp 2/5)
+ Cảnh khuya viết bằng chữ Việt.
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
2. Tác phẩm:
3. Thể thơ:
1. Tác giả :
II. Tỡm hi?u van b?n:
- B? c?c:
Hai phần
+ Hai cõu d?u: t? c?nh
+ Hai cõu sau: Hỡnh ?nh con ngu?i trong c?nh.
- PTBD: Bi?u c?m qua miờu t?.
Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Sử dụng những phương thức biểu đạt nào?
Thất ngôn tứ tuyệt
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )


CẢNH KHUYA
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
1947
(Hồ Chí Minh)
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
II. Tìm hiểu văn bản:
1. Bài thơ: Cảnh khuya:
a.Cảnh khuya trên rừng Việt Bắc:
- Âm thanh: Tiếng suối, tiếng hát.
-> Tác giả sử dụng nghệ thuật từ láy, điệp từ miêu tả cảnh trăng rừng với vẻ đẹp lung linh, ấm áp ở chiến khu Việt Bắc.
- Hỡnh ?nh: Anh trang
So sỏnh,di?p t? "l?ng"
- Từ ngữ tươi sáng, gần gũi.

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Hai câu thơ đầu tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?
Em có nhận xét gì về cảnh đẹp của Việt Bắc qua hai câu thơ trên?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
b. Tâm trạng của Bác:
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
II. Tìm hiểu văn bản;
1. Bài Cảnh khuya:
a.Cảnh khuya trên rừng Việt Bắc:


“Cảnh khuya như vẽ người chưa
ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”.

-Chưa ngủ: Câu 3->say mê cảnh thiên nhiên
Câu 4>lo việc nước.
So sánh,
điệp
ngữ
Là một chiến sĩ, một nghệ sĩ tha
thiết yêu thiên nhiên và
yêu đất nước.
?Em hãy cho biết hai câu thơ cuối tả cảnh hay tả tình?
Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Tác dụng của phép nghệ thuật đó?
Theo em, nguyên nhân “chưa ngủ” ở câu 3 và câu 4 giống nhau hay khác nhau?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

- Không ngủ được (Hồ Chí Minh)
- Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ)
Em hãy kể tên một số bài thơ viết về Bác mà em biết?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

? Hơn năm, bảy thế kỉ trước cũng có những nhà thơ, nhà văn trung đại không ngủ vì lo cho dân cho nước. Đó là những nhà thơ, nhà văn nào ? Em hãy đọc một số câu thơ, câu văn tiêu biểu của các tác giả đó ?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )

“ Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống.
…Những trằn trọc trong cơn mộng mị
Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi ”
( Bình Ngô Đại Cáo - Nguyễn Trãi )

“ … Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa. Chỉ căm tức rằng chưa xả thịt, lột da, nuốt gan, uóng máu quân thù. Dẩu cho trăm thân này phơi ngoài nộ cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng có cam lòng ” ( Hịch Tướng Sĩ - Trần Quốc Tuấn )
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )


RẰM THÁNG GIÊNG
(Nguyên tiêu)
Phiên âm
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.

1948
(Hồ Chí Minh)
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền

(Xuân Thuỷ dịch)
2.Bài. Rằm tháng giêng:
a. Cảnh đêm rằm tháng giêng :
- Không gian : cao rộng, bát ngát, tràn ngập ánh trăng.
.=> Cảnh vật lộng lẫy, tràn đầy sức sống tràn ngập cả không gian
- Điệp từ “xuân”:
Dịch thơ:
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
II Tỡm hi?u van b?n:
1. Bài. Cảnh khuya:
-Từ láy: “Lồng lộng”
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Phần phiên âm và dịch thơ có gì khác nhau?
Giữa đêm trăng lồng lộng, xuất hiện hình ảnh con thuyền chở người kháng chiến. Đó có phải là cuộc dạo chơi trên sông hay không?
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
? Đặt trong đề tài thơ kháng chiến của Bác, em hiểu như thế nào về chi tiết “bàn quân sự”? ? Qua chi tiết đó cho thấy tác giả là người như thế nào?
b.Hình ảnh con người:
- Bàn việc quân
3. Rằm tháng giêng:
I. D?c v� tỡm hi?u chung:
II.Tìm hiểu văn bản:
a.Cảnh đêm rằm tháng giêng:
-> Yêu nước, yêu cách mạng.
Trăng “ngân”đầy thuyền
=> Phong thái ung dung, lạc quan, tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng.
 hài hoà giữa chất thép và chất nghệ sĩ trong tâm hồn Bác...
Tiết 45
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( HỒ CHÍ MINH )
? Đặt trong đề tài thơ kháng chiến của Bác, em hiểu như thế nào về chi tiết “bàn quân sự”? ? Qua chi tiÕt ®ã cho thÊy TG lµ ng­êi nh­ thÕ nµo ?
I.D?c v� tỡm hi?u chỳ thớch:
II. Tìm hiểu văn bản:
III. Tổng kết
1. Nội dung:
Hai bài thơ miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc, thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ
.
2. Nghệ thuật:
Kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ điển và tinh thần hiện đại.
- Lời thơ tự nhiên gợi cảm.
- Sử dụng các biện pháp tu từ đạt hiệu quả cao.
IV. Luyện tập:
Em hãy nêu nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
Một vài hình ảnh Bác Hồ hoạt động ở chiến khu Việt Bắc 1948-1954
? Qua hai bài thơ này, em học tập được gì về phong cách và lối sống của Bác ?
Thương yêu
Ân cần
Nâng niu.
Gần gũi
Hai bài thơ lộng lẫy ánh trăng và lòng người phấn chấn được ra đời giữa lúc kháng chiến gian khổ. Điều đó cho ta thấy vẻ đẹp trong tâm hồn và phong cách sống của Bác như thế nào?
 Tâm hồn nhạy cảm và trân trọng vẻ đẹp của tạo hóa, phong cách sống lạc quan, giàu chất thi sĩ.
Em có nhận xét gì về cảnh rừng Việt Bắc qua hai bài thơ?
Qua hai bài thơ em học tập được gì về phong cách và lối sống của bác?
IV. Luyện tập:
*Chép một số bài thơ,câu thơ của Bác viết về trăng hoặc cảnh thiên nhiên.
* Trong tù không rượu cũng không hoa
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng dòm khe cửa ngắm nhà thơ.
* Gà gáy một lần đêm chửa tan
Chòm sao đưa nguyệt vượt lên ngàn.
Khóm chuối trăng soi càng thấy lạnh
Chòm sao Bắc đẩu đã nằm ngang.
* Trăng vào cửa sổ đòi thơ
“Việc quân đang bận xin chờ hôm sau”
Chuông lầu chợt tỉnh giấc thâu
Ấy tin thắng trận liên khu báo về.
IV.Luyện tập:
(HS về nhà hoàn thành các bài tập)
Câu1: 2 bài thơ “Cảnh khuya”, “Rằm tháng giêng” được viết theo phương thức biểu đạt nào?
a.Tự sự b.Biểu cảm
c.Nghị luận d.Miêu tả
Câu 2: Vì sao em biết 2 bài thơ đó thuộc phương thức biểu cảm?
a.Vì 2 bài thơ bày tỏ tình cảm, cảm xúc.
b.Vì 2 bài thơ tái hiện trạng thái sự vật, con người.
c.Vì 2 bài thơ nêu ý kiến đánh giá, bàn luận.
d.Vì 2 bài thơ trình bày diễn biến sự việc
Câu 3: Hai bài thơ được viết theo thể loại thơ nào?
a.Lục bát b.Song thất lục bát
c.Thất ngôn bát cú d.Thất ngôn tứ tuyệt
1. Trắc nghiệm:
1. Học thuộc 2 bài thơ “Cảnh khuya”, “Rằm tháng giêng”.
2. Nắm chắc những nét khái quát về nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ.
3. Tìm những câu thơ và bài thơ của Bác viết về trăng
4. Chuẩn bị bài mới.
Hướng dẫn về nhà
Giờ học kết thúc
Chúc quý thầy, cô
Mạnh khỏe, hạnh phúc, thành đạt