Bài 12. Cảnh khuya

Chào các em học sinh về dự tiết học này.
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Câu hỏi:
Ước nguyện của nhà thơ
Đỗ Phủ được thể hiện
trong những câu thơ nào?
Em có nhận xét gì về ước
nguyện đó?
Yêu cầu trả lời:
Ước nguyện của nhà thơ Đỗ Phủ được thể hiện
trong khổ thơ cuối của bài thơ. Đó là ước mơ về
một thế giới đại đồng. Mọi người không phân
biệt màu da, sắc tộc, tôn giáo, giàu nghèo cùng
sống chung trong một ngôi nhà. Đặt trong
trường hợp tác giả phải chịu biết bao nỗi đau
chồng chất ta càng thấy rõ lòng nhân đạo, vị tha
cao cả của nhà thơ.
Tiết 45. Tuần 11:
CẢNH KHUYA
RẰM THÁNG GIÊNG
( Hồ Chí Minh )
Thực hiện:
LÊ ANH CHỚI
Trường THCS Phan Chu Trinh, Tp Buôn Ma Thuột.
GIỚI THIỆU BÀI
Yêu trăng , yêu nước luôn hòa quyện trong thơ Hồ Chí Minh. Để hiểu rõ hơn nhận đình đó, chúng ta cùng tìm hiểu các bài thơ được Bác Hồ viết ở chiến khu Việt Bắc trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược ( 1946 - 1954 ).
I/ ĐỌC, HIỂU CHÚ THÍCH.
1. Tác giả, tác phẩm:
Chú thích* sgk/ 141+142
2. Hiểu nghĩa từ:
Các chú thích còn lại của sgk/142.
Sông núi Việt Bắc
II/ ĐỌC, HIỂU VĂN BẢN:
1/ Đọc văn bản:
Hướng dẫn đọc:
Bài cảnh khuya: câu một
ngắt nhịp 3/4. phần còn lại
và phần phiên âm bài Rằm
tháng giêng ngắt nhịp ngắt
theo nhịp 4/3. Đọc giọng
nhẹ nhàng, lưu loát.
2/ Hiểu văn bản:
Thuộc thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường
luật: Mỗi bài có bốn câu, mỗi câu có bảy
chữ , chỉ có một vần, gieo ở tiếng cuối các
câu: 1,2,4. Nhịp 4/3 ( ¾ ). Bố cục gồm bốn
phần: đề , thực, luận, kết.
Câu hỏi:
Bài cảnh khuya và bài Rằm
tháng giêng ( phần phiên
âm ) thuộc thể thơ gì? Nêu
đặc điểm của thể thơ đó.
III/ PHÂN TÍCH:
CẢNH KHUYA
1/ Vẻ đẹp đêm trăng ở núi rừng Việt Bắc:
Hai câu thơ đầu tả vẻ đẹp đêm trăng ở núi rừng
Việt Bắc trong kháng chiến chống thực dân Pháp.
- Tiếng suối được Bác ví như tiếng hát xa gợi
sự mền mại, gần gủi giữa con người với thiên
nhiên, cũng như Nguyễn Trãi ví tiếng suối như
tiếng đàn cầm gợi sự gắn bó giữa thiên nhiên
với con người.
Câu thơ thứ hai tả ánh trăng chiếu xuống rừng
già, bóng cây cổ thụ lồng vào các bông hoa tạo
nên vẻ đẹp lung linh huyền ảo của đêm trăng.
Bức danh họa vừa có âm thanh, vừa có
hình ảnh rất sinh động, thể hiện lòng yêu thiên
nhiên của Bác Hồ.
Câu hỏi:
- Hai câu thơ đầu tả cảnh
gì ở núi rừng Việt Bắc?
- Em có nhận xét gì về việc
tả tiếng suối trong bài thơ
này của Bác Hồ với tả tiếng
suối trong bài Côn Sơn ca
của Nguyễn Trãi?
- Nêu nhận xét về vẻ đẹp
của trăng trong câu thứ
hai.
Em có nhận xét gì về vẻ đẹp
đêm trăng trong hai câu thơ ?
2/ Vẻ đẹp của hình ảnh Bác Hồ.
Câu hỏi:
Hai câu cuối của bài Cảnh khuya
đã thể hiện tâm trạng gì của tác
giả? Từ nào được lặp lại? Tác
dụng trong việc thể hiện tâm
trạng của nhà thơ?
Hai câu thơ cuối đã vẽ lên hình ảnh Bác
Hồ đang miệt mài làm việc dưới trăng để
lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực
dân Pháp. Điệp ngữ “ chưa ngủ” nhấn
mạnh nỗi lo lắng về vận mệnh của dân
tộc trước họa xâm lăng và tinh thần tận
tụy phụng sự kháng chiến củaBác Hồ.


Bài thơ tả vẻ đẹp đêm trăng trên sông ở Việt Bắc trong
kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Hai câu
đầu tả vẻ đẹp đêm trăng. Hai câu sau tả cảnh Bác cùng
các đồng chí Trung ương bàn việc quân dưới trăng.
Nhận xét về không gian và cách tả không gian:
+ không gian cao, rộng, bát ngát xuân, tràn trề sức sống.
+ Cách tả: tả khắc họa. Điệp ngữ “ xuân” gợi không gian
bao la sông xuân tiếp giáp với trời xuân tràn trề sức xuân.
Nêu nhận xét
về hình ảnh
không gian và
cách tả không
gian trong bài
Rằm tháng
giêng. Điệp
ngữ “ xuân”
trong câu thứ
hai đã gợira vẻ
đẹp của không
gianđêm rằm
tháng giêng
như thế nào?
1. Vẻ đẹp đêm trăng rằm tháng giêng:
RẰM THÁNG GIÊNG

Cả hai bài thơ đều tả vẻ đẹp đêm trăng ở chiến
khu Việt Bắc trong kháng chiến chống thực dân
Pháp xâm lược. Nhưng trăng trong mỗi bài có
vẻ đẹp riêng:
Trong bài Cảnh khuya là ánh trăng chiếu
xuống rừng già tạo nên vẻ đẹp lung linh, huyền
ảo của đêm trăng.
Trong bài Rằm tháng giêng, trăng lồng lộng
tỏa xuống dòng sông tạo một không gian cao,
rộng, bát ngát xuân, tràn trề sức sống.
Câu hỏi:
Nêu nhận xét về vẻ đẹp
riêng biệt của trăng
trong mỗi bài thơ.
2. So sánh vẻ đẹp đêm trăng trong hai bài thơ:

Cả hai bài thơ đều toát lên một phong thái
ung dung, tự tại của Bác Hồ trước khó khăn
thử thách của cuộc kháng chiến chống thực
dân Pháp xâm lược, thể hiện tâm hồn của
một thi sĩ yêu thiên nhiên, tận tụy phụng
sự kháng chiến.
Câu hỏi:
Cảnh khuya và Rằm tháng
giêng được viết trong những
năm đầu của cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp.
Hai bài thơ đó đã biểu hiện
tâm hồn của Bác Hồ như thế
nào trong hoàn cảnh ấy?
3. Tâm hồn và phong cách của Bác Hồ

Câu hỏi:
So sánh hình ảnh trăng
trong bài Rằm tháng
giêng và trăng trong thơ
cổ trung Quốc ( Cảm
nghĩ trong đêm thanh
tĩnh, Đêm đỗ thuyền ở
Phong Kiều ).

Giống nhau: Đều tả trăng.
Khác nhau:
+Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều: ánh trăng tà với
nỗi buồn của người lữ khách.
+ Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh: trăng ngỡ là
sương gợi cho tác giả nhớ lại ánh trăng xưa ở quê
nhà.
+ Rằm tháng giêng: Trăn lồng lộng tỏa xuống
sông tạo không gian khoáng đạt, sông xuân nối
tiếp trời xuân, tràn trề sức sống.


IV/TỔNG KẾT:
Ghi nhớ sgk/ 143
V/ LUYỆN TẬP
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
Học thuộc hai bài thơ.
Nắm chắc phần phân tích của hai bài thơ.
Ôn tập lại phần tiếng Việt đã học trong kì I để kiểm tra tiếng Việt 1 tiết.
Cảm ơn các em đã tham gia xây dựng tiết học này.