Bài 12. Cảnh khuya

Giáo viên : Phạm Thị Thanh Tuyền
Tiết học trước các em
đã học bài thơ gì ?
Tác giả là ai?
Hãy đọc một đoạn
khoảng 5 dòng trong
bài thơ đó.
Nhận xét về
thể thơ của các
văn bản trên?
Thể thơ
thất ngôn tứ tuyệt
Lựa chọn câu trả lời đúng về đặc điểm của thể thơ
thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
1, Bài thơ gồm:
C. 3 phần.
B. 2 phần. D. 4 phần ( đề,thực, luận, kết).
2, Số chữ trong câu và số câu trong bài:
A. 4 câu, mỗi câu 8 chữ. C. 4 câu, mỗi câu 5 chữ.
D. Không qui định về số câu, chữ.
3, Cách gieo vần của bài thơ:
A. Vần được gieo ở tiếng cuối các câu 1, 2, 3.
B Vần được gieo ở tiếng cuối các câu 2, 4, 6, 8.
C. Vần được gieo ở tiếng cuối các câu 2, 4.
D. Vần được gieo ở tiếng cuối các câu 1, 2, 4, luôn mang thanh bằng và chỉ có một vần ( độc vận ).
A. 4 phần (khai, thừa, chuyển, hợp) .
B. 4 câu, mỗi câu 7 chữ.
Bác yêu trăng như yêu một cuộc đời
Trên bàn Bác chúng con không thắp nến
Đã có vầng trăng ôm ấp quanh Người
Bác yêu trăng như yêu một cuộc đời
Trong thơ Bác trăng với hoa là bạn.
Ti?t 45:
CẢNH KHUYA – RẰM THÁNG GIÊNG
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:

Trình bày những hiểu biết của em về Bác Hồ kính yêu?

Bài 12 - Tiết 45: Văn bản
Cảnh khuya. Rằm tháng giêng.
( Hồ Chí Minh).
I. Đọc - Chú thích:
1, Tác giả:
- Hồ Chí Minh ( 1890 - 1969 ).
2. Tác phẩm:
a,Ho�n c?nh sỏng tỏc:
I.Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
Suối Lê - nin (Cao Bằng)
Hang Pắc Bó (Cao Bằng)
Bác Hồ làm việc ở chiến khu Việt Bắc
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Tỡm hi?u chung:
-Hồ Chí Minh
1.Tỏc gi? :
(1890 - 1969)
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
- Viết ở chiến khu Việt Bắc, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Cảnh khuya (1947)
- Rằm tháng giêng (1948)
b. Thể loại:
-Thất ngôn tứ tuyệt.
c. Cấu trúc b�i tho :
2 phần.

Hai bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
Thơ thất ngôn tứ tuyệt.
- Mỗi bài có 4 câu, mỗi câu 7 chữ.
- Gieo vẫn ở cuối các câu 1,2,4.
-Cấu trúc: khai, thừa, chuyển, hợp.
- Nhịp thơ: nhịp 4/3.
Tả cảnh thiên nhiên.
Tả tâm trạng con người.
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
Cảnh khuya
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
I. Đọc - tìm hiểu chung
Hồ Chí Minh
1. Tác giả:
(1890 - 1969)
2. Tác phẩm:
3. D?c van b?n v� gi?i nghia t? khú:
Rằm tháng giêng (Nguyên tiêu)
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Dịch nghĩa:
Đêm nay, đêm rằm tháng giêng, trăng đúng lúc tròn nhất ,
Sông xuân, nước xuân tiếp giáp với trời xuân;
Nơi sâu thẳm mịt mù khói sóng bàn việc quân,
Nửa đêm quay về trăng đầy thuyền.
Dịch thơ:
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
Phiên âm:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bà bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
(Xuân Thuỷ dịch)
n
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. TèM Hi?U VAN B?N:
1. Văn bản "Cảnh khuya"
Tiếng suối trong tiếng hát xa
Trăng cổ thụ bóng hoa
a. Hai câu thơ đầu:
Tiếng suối
Trăng, cổ thụ, hoa
So sánh
như
Trong trẻo, gần gũi, ấm áp
Điệp từ
Tiểu đối
Quấn quýt, lung linh, huyền ảo.
Gần gũi, huyền ảo, sống động, tràn ngập ánh trăng.
lồng
lồng
Cảnh rừng núi đêm khuya
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. Đọc - hiểu văn bản:
1. Văn bản "Cảnh khuya":
a. T? c?nh thiờn nhiờn:
b.Tả tâm trạng của Bác :
Cảnh khuya như vẽ người
vì lo nỗi nước nhà.
chưa ngủ,
Chưa ngủ
Tâm trạng
Tâm hồn thi sĩ
Tinh thần chiến sĩ
Say mê ngắm cảnh
Nỗi lo việc nước
- Thao th?c lo cho v?n m?nh c?a dõn t?c.
So sánh
- B?c tranh c?nh khuya g?n gui ,huy?n ?o, s?ng d?ng,h?u tỡnh v� tr�n ng?p ỏnh trang.
Một con người mang hai tâm trạng.
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. TèM Hi?U VAN B?N :
1. Văn bản "Cảnh khuya"
Cảnh khuya
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ
Tiểu kết :
Nội dung :
- Vẽ nên bức tranh cảnh khuya núi rừng Việt Bắc sống động, nên thơ.
- Thể hiện tâm hồn yêu thiên nhiên và tấm lòng thiết tha với đất nước.
Nghệ thuật:
- So sánh, tiểu đối, điệp từ. Ngôn từ bình dị, gợi cảm.
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung :
iI. Đọc - hiểu văn bản :
1. Văn bản "Cảnh khuya":
2. Văn bản "Rằm tháng giêng":
Trong một chuyến đi công tác ở rừng Việt Bắc trong thời kì kháng chiến chống Pháp, Bác Hồ đi kiểm tra chiến dịch trên một con thuyền. Cùng đi có nhà thơ Xuân Thuỷ và một số cán bộ. Công việc xong, khi trở về trời đã khuya, trăng rằm vẫn toả sáng vằng vặc trên bầu trời. Mọi người đề nghị Bác làm thơ. Bác không từ chối và đọc một bài thơ tứ tuyệt chữ Hán tên là Nguyên tiêu. Mọi người thưởng thức chất nhạc của thơ nhưng không hiểu nghĩa. Bác Hồ bảo: "Có Xuân Thuỷ đây, Xuân Thuỷ dịch đi". Nhà thơ Xuân Thuỷ vâng lời Bác đã dịch nhanh bài thơ. Bác khen Xuân Thuỷ dịch lưu loát nhưng thiếu của Bác một chữ xuân.
Trên nền không gian tràn ngập sức xuân, nổi bật lên hình ảnh nào ?
Em hiểu gì về công việc của Bác ?
Trong việc họp bàn phong thái của người thế nào ?
Bác rất lạc quanvà luôn tin tưởng thắng lợi trong tương lai.
Kim dạ nguyên tiêu nguy?t chớnh viờn,
thiên;
Xuân
giang
tiếp
xuân
xuân
th?y
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. Đọc - hiểu văn bản:
1. Văn bản "Cảnh khuya":
2. Văn bản "Rằm tháng giêng":
Rằm tháng giêng
(Nguyên tiêu)
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Phiên âm:
Dịch thơ:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
(Xuân Thuỷ dịch)
So sánh phiên âm và bản dịch thơ em th?y nhu th? n�o ?
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. Đọc - hiểu văn bản:
1. Văn bản "Cảnh khuya"
2. Văn bản "Rằm tháng giêng":
a. Hai câu thơ đầu:
Kim dạ nguyên tiêu
thiên;
nguyệt chính viên,
Xuân
giang
thuỷ
tiếp
xuân
xuân
Trăng
Sông, nước, trời
Tròn đầy, sáng nhất
Tràn ngập sắc xuân
Cảnh sông nước đêm rằm tháng giêng
Không gian cao rộng, bát ngát,
tràn đầy ánh sáng, tràn đầy sắc xuân.
Cảnh sông nước trăng xuân cao rộng, bát ngát, tràn đầy sắc xuân.
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. Đọc - hiểu văn bản :
1. Văn bản "Cảnh khuya"
2.Văn bản "Rằm tháng giêng":
a. Hai câu thơ đầu:
b. Hai câu thơ cuối:
Yên ba thâm xứ
Dạ bán quy lai
đàm quân sự,
nguyệt mãn thuyền.
Con người
Bàn bạc việc quân

Ung dung, lạc quan
Đi trên thuyền chở đầy trăng
-Ung dung ,lạc quan, vững vàng lãnh đạo kháng chiến.
Vì sao b�i tho " Rằm tháng giêng" lại có âm hưởng lạc quan đến thế ?
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. Đọc - hiểu văn bản:
1. Văn bản "Cảnh khuya"
2. Văn bản "Rằm tháng giêng"
Tiểu kết :
Nội dung :
Nghệ thuật:
- Bức tranh trăng trên sông nước bát ngát, tràn đầy sắc xuân.
- Tâm hồn rộng mở trước thiên nhiên và phong thái ung dung, lạc quan.
Biện pháp điệp từ; ngôn từ giàu nhạc điệu, gợi cảm.
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
I. Đọc - tìm hiểu chung:
iI. Đọc - hiểu văn bản:
1. Văn bản "Cảnh khuya":
2.Văn bản "Rằm tháng giêng":
* Ý nghĩa văn bản:
Bài thơ thể hiện một đặc điểm nổi bật của thơ Hồ Chí Minh: Sự gắn bó, hòa hợp giữa thiên nhiên và con người.
III. TỔNG KẾT :
Ghi nhớ: sgk/143
Học xong hai bài thơ em rút ra được bài học gì??
Ti?t 45:
Cảnh khuya & Rằm tháng giêng
( Hồ Chí Minh)
Củng cố bài :
Rằm tháng giêng
Cảnh khuya
Rừng núi, trăng khuya
Sông nước, trăng xuân
Nỗi lo nước nhà
Bàn bạc việc quân
Bút pháp cổ điển, hiện đại
Tâm hồn thi sĩ và tinh thần chiến sĩ
Yêu thiên nhiên
Yêu nước
Bài tập 1: Điền những cụm từ miêu tả trăng: trăng theo, trăng xưa, trăng vào cửa sổ, trăng nhòm, vào những câu thơ sau và cho biết tên các bài thơ đó:
1, Dòng sông lặng ngắt như tờ
Sao đưa thuyền chạy thuyền chờ .....
( Đi thuyền trên sông Đáy).
2, ... .... . .. đòi thơ,
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau.
( Tin thắng trận).
3, Kháng chiến thành công ta trở lại
.... hạc cũ với xuân này.
( Cảnh rừng Việt Bắc).
3, Việc quân việc nước bàn xong
Gối khuya ngon giấc bên song .......
( Đối trăng).
trăng theo
Trăng xưa
trăng nhòm
Trăng vào cửa sổ
III. Luy?n t?p :
Bài tập 2:
Hai bài thơ đã gợi cho em những cảm nghĩ gì
về Bác và thơ Bác?

Bài tập 3: H·y nªu nh÷ng ®iÓm gièng nhau vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña hai bµi th¬?
*Bài tập về nhà :