Bài 12. Cảnh khuya

Trên bàn Bác chúng con không thắp nến
Đã có vầng trăng ôm ấp quanh Người
Bác yêu trăng như yêu một cuộc đời
Trong thơ Bác trăng với hoa là bạn.
CẢNH KHUYA
HỒ CHÍ MINH
Tiết 48. Văn bản

1. Tác giả
- Hồ Chí Minh (1890- 1969) là anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, nhà thơ lớn của dân tộc.
- Thời niên thiếu tên là Nguyễn Sinh Cung, ở làng Kim Liên- Nam Đàn- Nghệ An; sau đổi tên là Nguyễn Tất Thành, Nguyễn Ái Quốc, HCM.
- Từ nhỏ thông minh, học giỏi, có lòng yêu nước.
- 1911- 1941: 30 năm bôn ba khắp năm châu tìm đường cứu nước cho dân tộc.
- 1941: Người trở về nước (Cao Bằng), tiếp tục lãnh đạo, hoạt động cách mạng VN.
- 2/ 9/ 1945 Người đọc bản Tuyên Ngôn độc lập, làm Chủ tịch nước Việt Nam DCCH, nay là nước CHXHCN Việt nam.
- 1969, Người đã ra đi để lại cho nhân dân toàn thế giới, cho dân tộc VN nỗi đau thương vô hạn.

+ Văn chính luận:
Bản án chế độ thực dân Pháp; Tuyên ngôn độc lập; Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến…

+ Truyện ký:
Những trò lố hay Varen và Phan Bội Châu; Vi hành…

+ Thơ:
Nhật ký trong tù; Thơ Hồ Chí Minh.
- Bài thơ được Bác viết 1947, tại chiến khu Việt Bắc vào thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp khi chiến sự đang diễn ra vô cùng ác liệt.
Suối Lê - nin (Cao Bằng)
Hang Pắc Bó (Cao Bằng)
Bác Hồ làm việc ở chiến khu Việt Bắc

Trăng lồng cổ thụ // bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ // người chưa ngủ,
Chưa ngủ // vì lo nỗi nước nhà.
Tiếng suối trong // như tiếng hát xa,
1947
Hồ Chí Minh
CẢNH KHUYA

Trăng lồng cổ thụ // bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ // người chưa ngủ,
Chưa ngủ // vì lo nỗi nước nhà.
Tiếng suối trong // như tiếng hát xa,
Tiếng suối
So sánh
Cảnh nỳi r?ng Vi?t B?c trong dờm khuya
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Tiếng suối như tiếng đàn
Tiếng suối như tiếng hát
Tiếng hát- âm thanh của con người. Tiếng suối được ví như tiếng hát. Nhờ đó tiếng suối được cảm nhận ở sự gần gũi, thân mật với người hơn. Cảnh khuya nơi chiến khu không còn hoang vu, lạnh lẽo mà mang hơi ấm và sức sống con người. Dường như không có sự cách biệt giữa thiên nhiên và con người. Tất cả đã hòa vào làm một.
Tiếng suối
Trăng, cổ thụ, hoa
So sánh
Trong trẻo, gần gũi v?i con ngu?i
Điệp từ
Cảnh đêm khuya ? nỳi r?ng Vi?t B?c
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.

? Có thể nói đây là bức tranh cảnh khuya có trăng, cây cổ thụ và hoa trên nền nhiều tầng lớp (3 tầng ): tầng trên cao, tầng trung và dưới mặt đất và với 2 gam màu: sáng – tối và trắng – đen

H·y chØ ra các tầng lớp và mµu s¾c trong bøc tranh ®ã?

Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.

-Tầng lớp: Trên cao có ánh trăng lấp loáng, bóng lá,
bóng cây, bóng trăng in vào khóm hoa in lên mặt đất.

Màu sắc: hai gam màu sáng - tối, trắng - đen.

Hình khối: dáng vươn cao toả rộng của vòm cổ thụ
Tiếng suối
Trăng, cổ thụ, hoa
So sánh
Trong trẻo, gần gũi v?i con ngu?i
Điệp từ
Quấn quýt, lung linh, huyền ảo.
B?c tranh d?p tuoi sỏng, tr�n ng?p ni?m vui, s?c s?ng con ngu?i
Cảnh đêm khuya ? nỳi r?ng Vi?t B?c
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa
Một số hình ảnh Bác Hồ hoạt động ở chiến khu Việt Bắc 1947- 1948
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
“Cảnh khuya như vẽ”
 Một nhận xét về cảnh đẹp đêm trăng rừng Việt Bắc.

“Người chưa ngủ”
 Một thông báo về tâm trạng thao thức của Bác.
Tâm trạng: chua ng?
Tâm hồn thi sĩ
Tinh thần chiến sĩ
Say mê ngắm cảnh
Nỗi lo việc nước
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
? Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ trên các phương diện: phương thức biểu đạt, thể thơ, hình ảnh, biện pháp tu từ, nghệ thuật miêu tả?

1. Nghệ thuật:
- Thể thơ:
Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
- Hình ảnh thơ đẹp, mang màu sắc cổ điển mà rất bình dị, tự nhiên.
- Biện pháp tu từ:
Điệp từ- điệp ngữ, so sánh…
- Nghệ thuật miêu tả: lấy động tả tĩnh.
Nêu nội dung chính của bài thơ này?

2. Nội dung:

- Cảnh đẹp nơi núi rừng Việt Bắc.
- Lòng yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Hồ Chí Minh.





Ti?t 48
Cảnh khuya
( Hồ Chí Minh)
Cảnh rừng núi, trăng khuya.
Nỗi lo việc nước
Yêu thiên nhiên
Yêu nước
Tõm h?n cao d?p c?a Ch? t?ch H? Chớ minh
Cảnh khuya
1. Vì sao nói bài thơ này có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa cổ điển và hiện đại?
2. Soạn bài “Rằm tháng giêng” (Nguyên tiêu).
3. Tìm điểm chung và điểm khác nhau giữa hai bài thơ “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng”.



BÀI TẬP VỀ NHÀ
Vì sao nói bài thơ này có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa cổ điển và hiện đại?

- Cổ điển: . Thể thơ TNTTĐL
. Thơ cổ điển thường có hình ảnh: trăng, song nước, núi rừng- nói đến cuộc sống lâm tuyền…
- Hiện đại: . Cảnh trong bài thơ luôn vận động, có sức sống, ko tĩnh tại như trong thơ cổ.
. Có sáng tạo trong cách ngắt nhịp: Câu 1: 3/4; Câu 4: 2/5; trong khi đó với các bài thơ đường khác thường ngắt nhịp:4/3.
. Bài thơ ra đời trong thời kì hiện đại- dòng văn học hiện đại (thời gian gần với chúng ta, cuộc kháng chiến chống Pháp, còn người của thời đại mới- so với lịch sử).