Bài 12. Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học

20-11
Tôn sư trọng đạo


Tiết 50
Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
Giáo viên: Nguyễn Thị Phương Lan
Trường THCS Nguyễn Đăng Đạo
Kiểm tra bài cũ
Hãy nêu tác dụng của yếu tố tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm?
*Trả lời:
Gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi gắm cảm xúc
- Không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh.
Tiết 50: Cách làm bài văn biểu cảm về
tác phẩm văn học
I- Tìm hiêủ cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
1- Ví dụ:
Bài văn: Cảm nghĩ về một bài ca dao
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ...
Cảnh minh họa trong bài có bóng người đội khăn, mặc áo dài,
chắp tay sau lưng, quay mặt trông trời lấp lánh sao, bên cái cầu
rửa ở bờ ao tối mờ mờ.
Có lúc tôi nghĩ đây là một người quen thật của tôi, có thể họ
hàng ruột thịt kiếm ăn ở phương xa đáng hướng về cố hương:
Buồn trông con nhệ trăng tơ
Nhệ ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai?
Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giải các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng. Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi càng như dính
vào mạng tơ rưng rưng trước gió với một con nhệ lơ lửng giữa tầng
không đang giơ giơ càng, vừa ra vẻ nghển trông, vừa ra vẻ vờn đón,
ngạc nhiên và thất vọng. Tiếng gió khuya vu vu. Và chính bóng
người chỉ thấy đầu đội khăn, tay chắp sau lưng mà không thấy mặt
kia, đang nấc lên mà gọi trời, gọi sao, gọi nhện.
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn.
Thì ra cái vùng sao như cát, như thuỷ tinh vãi kia ở trong tranh
minh hoạ là dải Ngân Hà? A! Sông Ngân! Sông Ngân! Thế là con
sông điển tích mà tôi được biết bấy lâu, hằng năm cứ đến tháng bảy
thì có một đôi vợ chồng tên là Ngưu Lang và chức Nữ được quá
giang gặp nhau và chỉ gặp nhau có một ngày thời ấy, lại chính là
con sông có một người không có tên nhưng tôi thấy quen quen và
thân thương, đang ngước mặt lên mà trông ngắm, nhớ thương, mà
mong đợi. Mong đợi và nhớ thương không tả rõ là ai, là đâu, là gì,
mà sao vẫn thấy có một người, một nơi, có một tình, có một cảnh,
vừa man mác, vừa bâng khuâng, vừa da diết vô cùng.
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ
Lại con sông Tào Khê này nữa! hơn bốn mươi năm sau đấy, tôi đã
được tới đứng trên bờ phù sa của nó mà trông trời mây, sông nước
rồi cả sao khuya. Sông Tào khê vắt qua huyện Quế Võ Tỉnh Hà
Bắc, thông ra sông Cầu, nhỏ hẹp thôi nhưng cũng chảy xiết lòng
người, khiến những ai kia đã phải nghẹ ngào:
đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
mà nói với sông:
Ôi Tào khê! Nước Tào Khê lắm đá mòn đấy! Nhưng dòng
nướcTào Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thuỷ của ta!
Vì nhớ mà buồn, một bài không pahỉ học kĩ mà cũng thuộc
lòng ngay, cả nhiều bạn tôi xưa cũng thấy như thế.
(Nguyên Hồng, Một tuổi thơ văn)
Tiết 50: Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
Bài ca dao:
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ
Buồn trông con nhệ trăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai?
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Bắc Đẩu đã ba năm tròn
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào khê nước chảy vẫn còn trơ trơ
Tiết 50: Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
Có một bóng người đội khăn, mặc áo dài, chắp tay sau lưng....
- Có lúc tôi nghĩ đây là người quen thật của tôi...
- Tất cả tâm trí và ánh mắt tôi càng như dính vào mạng tơ...
- Mong đợi nhớ thương ..... vẫn có một người, có một tình, có một cảnh...
=> Đó là những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm về nội dung và hình thức của bài ca dao.
Các chi tiết trong bài:
Tiết 50: Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
* Những yêu cầu cần thiết để làm bài văn biểu cảm về TPVH
- Đọc kĩ tác phẩm để hình thành cảm xúc từ những chi tiết, hình ảnh gây ấn tượng sâu sắc
- Từ đó phát huy trí tưởng tượng, liên tưởng, hồi tưởng và rút ra những suy nghĩ về ý nghĩa tác phẩm
* Bố cục bài biểu cảm về TPVH:
Gồm 3 phần
Mở bài:
Thân bài:
Kết bài:
Gíơi thiệu tác phẩm và hoàn cảnh giao tiếp với tp
Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên
ấn tượng chung về tác phẩm
Tiết 50: Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học
Ghi nhớ:
* Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học (bài văn, bài thơ) là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mĩnh về nội dung và hình thức của tác phẩm đó
* Bài cảm nghĩ văn học gồm có ba phần:
-Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh giao tiếp với tác phẩm
-Thân bài: Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên
- Kết bài: ấn tượng chung về tác phẩm
II- Luyện tập
Bài tập 1/148: Phát biểu cảm nghĩ sau khi học xong bài "Cảnh khuya" của Hồ Chí Minh
a- Mở bài :
Giới thiệu khái quát về hoàn cảnh sáng tác của bài thơ
b- Thân bài:
Lần lượt nêu cảm nghĩ của mình về nội dung và hình thức của bài thơ.
Từ sự so sánh mới mẻ, hấp dẫn: Tiếng suối- tiếng hát: gợi không gian vắng lặng nhưng vẫn có tiếng nói con người
- Từ hình ảnh sinh động: trăng soi sáng lồng vào bóng cây cổ thụ in trên đất như những bông hoa đẹp lung linh, huyền ảo.
Từ sự hài hoà giữa cảnh và người câu thơ như bản lề khép mở giữa hư và thực.
Từ tâm hồn cao cả của Bác Hồ: không ngủ vì lo cho dân cho nước nhà.
c- Kết bài:
Nêu ấn tượng chung về bài thơ.
Bài tập 2/148 : Lập dàn ý cho bài phát biểu cảm nghĩ về bài thơ "Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê"
a.Mở bài:
-Giới thiệu tác giả :Hạ Tri Chương.
-Hoàn cảnh sáng tác :Sau nhiều năm xa quê nay ông trở về quê và ngẫu nhiên có cảm xúc viết thành bài thơ .
b.Thân bài:
Từ một lời kể lúc trẻ đi xa quê,nay tuổi già mới trở về thăm quê,nghệ thuật tiểu đối =) tình yêu quê hương bền chặt từ tâm hồn,mặc dù tuổi tác đã già nhưng tình yêu quê hương vẫn khắc sâu.
-Tình huống trớ trêu đã đến với ông khi tác giả đặt chân về đến làng trẻ con gặp nhưng thấy lạ không chào đón một người con xa quê mà lại ngơ ngác hỏi nhau"Khách ở chốn nào đến làng?" giọng điệu hóm hỉnh xen bi hài thể hiện nỗi xót xa ngậm ngùi khi bị lãng quên ngay trên quê hương mình.Càng tô đậm tình cảm của ông với quê hương.
C.Kết bài:
ấn tượng về bài thơ .
Hướng dẫn về nhà
Học kĩ bài
- Xem lại văn biểu cảm, chuẩn bị làm bài viết số 3