Bài 12. Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học

Chào mừng quí thầy cô đến dự giờ thăm lớp!
Trường THCS Lê Trì
GV: Hoàng Kim Phượng
Cách làm bài văn biểu cảm
về tác phẩm văn học

Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ
Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ.
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ…
Cảnh minh họa trong bài học có bóng một người đội khăn, mặc áo dài, chắp tay sau lưng, quay mặt trông trời lấp lánh sao, bên cái cầu rửa ở cái bờ ao tối mờ mờ.
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ…
Cảnh minh họa trong bài học có bóng một người đội khăn, mặc áo dài, chắp tay sau lưng, quay mặt trông trời lấp lánh sao, bên cái cầu rửa ở cái bờ ao tối mờ mờ.
--> Tưởng tượng
Có lúc tôi đã nghĩ đây là một người quen thật của tôi, có thể là họ hàng ruột thịt kiếm ăn ở một phương xa đang hướng về cố hương:

Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?

Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng. Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi càng như dính vào mạng tơ rung rung trước gió với một con nhện lơ lửng giữa khoảng không đang giơ giơ càng, vừa ra vẻ nghển trông, vừa ra vẻ vờn đón, nhạc nhiên và thất vọng …
--> Liên tưởng
Có lúc tôi đã nghĩ đây là một người quen thật của tôi, có thể là họ hàng ruột thịt kiếm ăn ở một phương xa đang hướng về cố hương:

Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?

Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng. Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi càng như dính vào mạng tơ rung rung trước gió với một con nhện lơ lửng giữa khoảng không đang giơ giơ càng, vừa ra vẻ nghển trông, vừa ra vẻ vờn đón, nhạc nhiên và thất vọng. …
--> Tưởng tượng
Có lúc tôi đã nghĩ đây là một người quen thật của tôi, có thể là họ hàng ruột thịt kiếm ăn ở một phương xa đang hướng về cố hương:

Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?

Tôi chỉ lơ mơ nghe thầy giáo giảng các nghĩa, các ý và so sánh hình tượng. Tất cả tâm trí và mắt nhìn của tôi càng như dính vào mạng tơ rung rung trước gió với một con nhện lơ lửng giữa khoảng không đang giơ giơ càng, vừa ra vẻ nghển trông, vừa ra vẻ vờn đón, nhạc nhiên và thất vọng. …
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn
Thì ra cái vùng sao như cát, như thủy tinh vãi kia ở trong tranh minh họa kia là dãi Ngân Hà? A! Sông Ngân! Sông Ngân! Thế là con sông điển tích mà tôi được biết bấy lâu, hằng năm cứ đến tháng bảy thì có một đôi vợ chồng tên là Ngưu Lang và Chức Nữ được quá giang gặp nhau, … . Mong đợi và nhớ thương không tả rõ là ai, là đâu, là gì, mà sao vẫn thấy có một người, có một nơi, có một tình, có một cảnh, vừa man mác, vừa bâng khuâng, vừa da diết vô cùng.
--> Suy ngẫm
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn
Thì ra cái vùng sao như cát, như thủy tinh vãi kia ở trong tranh minh họa kia là dãi Ngân Hà? A! Sông Ngân! Sông Ngân! Thế là con sông điển tích mà tôi được biết bấy lâu, hằng năm cứ đến tháng bảy thì có một đôi vợ chồng tên là Ngưu Lang và Chức Nữ được quá giang gặp nhau, … . Mong đợi và nhớ thương không tả rõ là ai, là đâu, là gì, mà sao vẫn thấy có một người, có một nơi, có một tình, có một cảnh, vừa man mác, vừa bâng khuâng, vừa da diết vô cùng.
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ.
Lại con sông Tào Khê này nữa! Hơn bốn mươi năm sau đấy, tôi đã được tới đứng trên bờ phù sa của nó mà trông trời mây sông nước rồi cả sao khuya. Sông Tào Khê vắt qua huyện Quế Võ tỉnh Hà Bắc, thông ra sông Cầu, nhỏ hẹp thôi, nhưng cũng chảy xiết lòng người, khiến những ai kia đã phải nghẹn ngào:
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
mà nói với sông:
- Ôi Tào Khê! Nước Tào Khê làm đá mòn đấy! Nhưng dòng nước Tào Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thủy của ta!
--> Suy ngẫm
* Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học (bài văn, bài thơ) là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó.
* Bài cảm nghĩ về tác phẩm văn học có ba phần:
- Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm.
- Thân bài: Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên.
- Kết bài: Ấn tượng chung về tác phẩm.
- Phần 1: Giới thiệu bài ca dao.
Phần 2: Những cảm xúc, suy nghĩ, tưởng tượng do bài ca dao gợi lên.
Phần 3: Ấn tượng chung về bài ca dao.
* Bài cảm nghĩ về tác phẩm văn học có ba phần:
- Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm.
- Thân bài: Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên.
- Kết bài: Ấn tượng chung về tác phẩm.
CẢNH KHUYA
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
(Hồ Chí Minh)
? Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh Khuya.
Mở bài
Cảnh khuya là một trong những bài thơ em rất yêu thích. Tác phẩm này đã được Hồ Chí Minh sáng tác ở chiến khu Việt Bắc, trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Bài thơ miêu tả cảnh đẹp đêm trăng, đồng thời thể hiện tình yêu thiên nhiên gắn liền với tình yêu nước sâu nặng của Bác:
“Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.”
Thân bài:
Bài thơ mở đầu bằng một bức tranh thơ mộng:
“Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.”
Đọc câu thơ, em cảm thấy yêu thích cảnh thiên nhiên ở Việt Bắc. Khung cảnh nơi đây thật nhẹ nhàng, êm đềm: xa xa vẳng lại tiếng suối trong như một tiếng hát… Cách so sánh đặc sắc: Nếu Nguyễn Trãi ví tiếng suối như tiếng đàn (“Côn Sơn suối chảy rì rầm, Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai” – Bài ca Côn Sơn), nay Bác ví tiếng suối với tiếng hát làm cho thiên nhiên gần gũi với con người, có sức sống và trẻ trung.
Thiên nhiên càng đáng yêu hơn nữa khi em được thưởng thức vẻ đẹp của một bức tranh nhiều tầng lớp, đường nét, hình khối đa dạng: có dáng hình vươn tỏa rộng của vòm cổ thụ, ở trên cao lấp loáng ánh trăng, có bóng lá, bóng cây, bóng trăng in vào khóm hoa, in lên mặt đất thành những hình như bông hoa thêu dệt. Bức tranh chỉ có hai màu sáng tối, đen tối mà tạo nên vẻ lung linh, chập chờn, lại ấm áp, hòa hợp quấn quýt bởi âm hưởng của hai từ “lồng” trong một câu thơ.
Kết bài:
Bài thơ Cảnh khuya của lãnh tụ Hồ Chí Minh là một tác phẩm thành công viết về cảnh đẹp thiên nhiên ở chiến khu Việt Bắc. Qua bài thơ hiện đại nhưng rất đậm màu sắc cổ điển, ta thấy được Bác là một nhà thơ có tâm hồn nghệ sĩ hòa hợp thống nhất với cốt cách của người chiến sĩ, vị lãnh tụ.
Càng khâm phục và yêu quí tâm hồn cao cả của Bác Hồ, chúng em phải ra sức học tập tốt để xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp hơn.
* Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học (bài văn, bài thơ) là trình bày những cảm xúc, tưởng tượng, liên tưởng, suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó.
* Bài cảm nghĩ về tác phẩm văn học có ba phần:
- Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm.
- Thân bài: Những cảm xúc, suy nghĩ do tác phẩm gợi lên.
- Kết bài: Ấn tượng chung về tác phẩm.
Củng cố
- Về học thuộc ghi nhớ.
- Hoàn thiện bài phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
- Sưu tầm các đoạn văn hay phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học đã được học.
- Soạn tiết: Viết bài TLV số 3 (tại lớp):
+ Các bước làm bài văn biểu cảm?
+ Yêu cầu một bài văn biểu cảm.
+ Các cách làm một bài văn biểu cảm.
+ Chuẩn bị tốt dàn bài đề văn SGK/145.
Dặn dò
Cảm ơn quí thầy cô!
Chúc các em học tốt!