Bài 12. Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học

Thế nào là văn bản Biểu cảm ? Các em đã học loại văn biểu cảm nào ?
Biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá.
Khêu gợi lòng đồng cảm ở người đọc.
VĂN BẢN BIỂU CẢM
Về đời sống
Về tác phẩm văn học
Người, vật, cây cối, cảnh…
Bài văn, thơ, ca dao…

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC


NHIỆM VỤ CỦA TIẾT HỌC
- Phân tích các dữ liệu từ bài văn để hình thành khái niệm phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học; rút ra bố cục của một bài văn phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học.
Vận dụng kiến thức về cách làm để thực hiện các bài tập trong SGK.

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
BÀI CA DAO
Đêm qua ra đứng bờ ao


Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Đêm qua ra đứng bờ ao
Trông cá cá lặn trông sao sao mờ…
Buồn trông con nhện chăng tơ
Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai ?
Đêm đêm tưởng dải Ngân Hà
Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn…
Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ.

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Suy nghĩ, cảm xúc

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Tưởng
tượng
Liên
tưởng
Hồi
tưởng
Suy
ngẫm
Suy nghĩ, cảm xúc
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng tượng
Liên tưởng
Hồi tưởng
Suy ngẫm

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng tượng
Liên tưởng
Hồi tưởng
Suy ngẫm

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng tượng
Liên tưởng
Hồi tưởng
Suy ngẫm
Trình bày tình cảm, cảm xúc
- Nghĩ đây . . . về cố hương.
- Có bóng một người . . . tối mờ mờ.
…
- Tất cả tâm trí . . . thất vọng.
Lại chính là con sông . . . mong đợi.
…
Trình bày tình cảm, cảm xúc

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng tượng
Liên tưởng
Hồi tưởng
Suy ngẫm
Trình bày tình cảm, cảm xúc về bài ca dao
- Hai câu đầu: Người viết giả định và đặt mình vào trong cảnh để thể nghiệm, bày tỏ cảm xúc …
- Câu 3,4: Hồi tưởng, tưởng tượng, liên tưởng cảnh ngóng trông, tiếng kêu, tiếng nấc của người ngóng trông.
- Câu 5,6: Cảm nghĩ về sông Ngân … con sông nhớ thương, chờ đợi…
- Hai câu cuối: Cảm nghĩ về con sông Tào Khê.

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
Suy nghĩ, cảm xúc
Tưởng tượng
Liên tưởng
Hồi tưởng
Suy ngẫm
Về nội dung, hình thức
- Hai câu đầu: Người viết giả định và đặt mình vào trong cảnh để thể nghiệm, bày tỏ cảm xúc …
- Câu 3,4: Hồi tưởng, tưởng tượng, liên tưởng cảnh ngóng trông, tiếng kêu, tiếng nấc của người ngóng trông.
- Câu 5,6: Cảm nghĩ về sông Ngân … con sông nhớ thương, chờ đợi…
- Hai câu cuối: Cảm nghĩ về con sông Tào Khê.
Trình bày tình cảm, cảm xúc về bài ca dao

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
Cách làm bài văn biểu cảm về một TPVH
Đọc kĩ tác phẩm để hình thành cảm xúc từ những chi tiết, những hình ảnh gây ấn tượng sâu sắc...
Từ cảm xúc ấy phát huy trí tưởng tượng,liên tưởng, hồi tưởng... và rút ra những suy ngẫm về ý nghĩa của TP.

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
BA PHẦN
Nhan đề
Đêm qua… lòng chung thủy của ta.
Đoạn cuối
Mở bài
Thân bài
Kết bài

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
Cách làm bài văn biểu cảm về một TPVH
Đọc kĩ tác phẩm để hình thành cảm xúc từ những chi tiết, những hình ảnh gây ấn tượng sâu sắc...
Từ cảm xúc ấy phát huy trí tưởng tượng,liên tưởng, hồi tưởng... và rút ra những suy ngẫm về ý nghĩa của TP.
Bố cục:










- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
- Mở bài: giới
thiệu
- Thân bài: trình bày cảm xúc từ TP
- Kết bài: ấn tượng chung

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
Đọc bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của thi hào Đỗ Phủ tự nhiên tôi thấy gần gũi thân thiết. Nhà tranh bị gió thu phá! Một đề tài gần gũi quen thuộc với người dân Việt Nam ta biết bao!
Đỗ Phủ sống vào thế kỷ thứ VIII, cách ngày nay đã 1200 năm, mà cảnh gió bão trong bài thơ chẳng khác gì hôm nay! Ai đã trải qua cảnh gió bão, đã nhìn thấy cảnh tàn phá của gió bão trên màn ảnh nhỏ đều dễ dàng nhận thấy, sự tàn phá của thiên nhiên xưa nay thật giống nhau. Mà đâu phải chỉ giống nhau! Với nhịp độ phá hoại môi trường, nhất là phá rừng diễn ra càng nhanh, càng nhiều như hiện nay, bão lụt gần đây hoành hành càng thất thường, càng dữ dội.
… Cảnh nhà dột, chăn ướt, không ngủ được trong bài thơ thật chân thực. Đọc lên như thấy cảnh thê thảm hiện lên trước mắt. Chi tiết “Con nằm xấu nết đạp lót nát” rất thật. Trẻ con ngủ mê thường đạp lung tung, làm rách thêm cái chăn vốn đã cũ nát. Sự vô tâm của trẻ thơ cũng làm hư hỏng thêm cái gia sản vốn đã nghèo nàn của nhà thơ.
Nhưng tâm hồn nhà thơ thật cao thượng và giàu có biết bao. Ông ao ước:
“Ước được nhà rộng muôn ngàn gian
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan”
… Đỗ Phủ quả là nhà thơ lớn. Ông đã vượt lên tình cảnh bi thảm của riêng mình để nghĩ đến kẻ sĩ trong thiên hạ.
(Nguyên Hồng- Một tuổi thơ văn)

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
1/ Bài văn trên dùng để làm gì ?
A. Kể lại nội dung bài thơ.
B. Bày tỏ tình cảm, cảm xúc của tác giả về bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ.
C. Tái hiện lại những hình ảnh được miêu tả trong bài thơ.
D. Phân tích cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
2/ Tác giả đã bày tỏ tình cảm, cảm xúc bằng cách nào ?
A. Trình bày cảm xúc trực tiếp.
B. Liên tưởng, tưởng tượng, suy ngẫm.
C. Miêu tả, tái hiện.
3/ Chỉ ra bố cục của bài văn trên.

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
Bốn bước

B1: Tìm hiểu đề, tìm ý
B2: Lập dàn bài
B3: Viết thành bài
B4: Kiểm tra, sửa chữa

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
1/ Tìm hiểu đề, tìm ý:
-THĐ: + Thể loại: Văn biểu cảm
+ Đối tượng: Bài thơ Cảnh khuya
Tìm ý: Cảm nghĩ qua các hình ảnh:
+ Câu 1: Thích thú trước hình ảnh so sánh mới mẻ, hấp dẫn.
+ Câu 2: Hình ảnh bóng trăng, bóng cây, bóng hoa quấn quýt, lung linh, huyền ảo.
+ Câu 3; 4: Cảm động về tấm lòng yêu thiên nhiên, đất nước của Bác.
2/ Lập dàn bài:
a/ Mở bài: - Giới thiệu tác giả Hồ Chí Minh, bài thơ.
- Hoàn cảnh sáng tác: Những năm đầu trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Ấn tượng chung: Cảnh đẹp trong đêm khuya ở rừng Việt Bắc và tâm trạng của Bác.

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
b/ Thân bài: Câu 1+2: Cảnh đêm trăng rừng êm đềm thơ mộng:
Giữa không gian tĩnh lặng của đêm, nổi bật tiếng suối chảy róc rách. Câu thơ sử dụng nghệ thuật so sánh độc đáo.
- Ánh trăng chiếu sáng mặt đất với những mảng sáng tối đan xen, hoà quyện tạo khung cảnh lung linh huyền ảo.
=> Bức tranh đêm trăng rừng tuyệt đẹp cuốn hút người đọc.
Câu 3+4 : Tâm trạng của Bác trong đêm khuya.
- Trước khung cảnh lung linh huyền ảo của chốn rừng Việt Bắc, Bác say mê ngắm cảnh.
- Bác chưa ngủ một phần vì cảnh đêm khuya quá đẹp làm say dắm tâm hồn nghệ sĩ, phần vì lo lắng cho đất nước.
=> Tình yêu thiên nhiên luôn gắn liền với tình yêu nước tha thiết trong người Bác.

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
c/ Kết bài: Khẳng định lại tình cảm của người viết: Đây là bài thơ hay thể hiện tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, tinh thần yêu nước sâu nặng của Bác.
Ví dụ đoạn văn mở bài:
Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là một nhà cách mạng tài ba mà còn một nhà thơ lớn của dân tộc. Người đã để lại nhiều bài thơ hay, nhưng trong em ấn tượng sâu sắc nhất là bài “Cảnh khuya”. Bài thơ được Bác viết trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp tại núi rừng Việt Bắc. Qua bài thơ, ta thấy vẻ đẹp huyền ảo và tâm hồn yêu thiên nhiên tha thiết gắn liền lòng yêu nước của Người.
3/ Viết thành bài:
Bài tập : Đề bài (sgk).

Tiết 50 -Tập làm văn:
CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC
I- Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học :
1/ Tìm hiểu bài văn : Cảm nghĩ về một bài ca dao (sgk)
2/ Nhận xét :
3/ Kết luận :
- Ghi nhớ (ý 1 - sgk)
- Ghi nhớ (ý 2 - sgk)
II- Luyện tập :
Bài tập 1: Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh.
Bài tập 2: Đề bài (sgk).
HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ
* Học bài: Nắm vững khái niệm văn biểu cảm về tác phẩm văn học (Bố cục, cách lập ý…).
- Hoàn thành bài phát biểu cảm nghĩ về bài thơ “Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê” của Hạ Tri Chương. Viết vào vở bài tập.
* Soạn bài: Tiếng gà trưa
- Đọc kỹ bài thơ và phần chú thích SGK.
- Những hình ảnh và kỷ niệm nào trong tuổi thơ đã được gợi lại từ tiếng gà trưa ? Qua đó, bài thơ đã biểu hiện những tình cảm gì của tác giả ?
chân thành cảm ơn thầy cô và các em học sinh